Poznati albanski pisac Dritero Agoli dobitnik je ovogodišnje nagrade “Teuta”, koju dodjeljuje Regionalno udruženje pisaca „Teuta“, osnovano od strane književnika sa Kosova, Albanije i Crne Gore.
Tim povodom u okviru druge manifestacije “Muzat e Alpeve 2014“ koje organizuje ovo udruženje, preksinoć je u Risnu, drevnom gradu ilirske kraljice Teute, dodjeljena ova nagrada Agoliju koji zbog zdravstvene situacije i godina nije prisustvovao manifestaciji. Njemu će nagradu narednog mjeseca uručiti prvi dobitnik ove nagrade, poznati crnogorski književnik, akademik Jevrem Brković, koji će sa delegacijom članova Udruženja posjetiti Agolija u Tirani.
Miraš Martinović je kazao da Udruženje nagradu dodjeljuje Agoliju jer je “jedan od najvećih pisaca koji je postao sinonim održivih vrijednosti u stvaralačkim oblastima i amblem jednog vremena, i najistaknutija ličnost albanske književnosti“.
Dritero Agoli je rođen 13. oktobra 1931. godine u selu Menkulas - Devol, u Korči. On danas ima 83 godine. Živi u Tirani, na trećem spratu stana u ulici Dibra. Poslije prvih školskih časova u svom rodnom kraju, pohađao je gimnaziju u Đirokastri. Visoke studije za književnost završio je u Lenjingradu. Dugo vremena radio je kao novinar u dnevnom listu “Zëri i Popullit”, a bio je dugogodišnji predsjednik Saveza književnika i umjetnika Albanije.
- Dritero Agoli je ušao od početka (tokom šezdesetih) u albansku književnost kao njen protagonist, najavljujući njenu veličinu u budućnosti. Agoli je postao pjesnik zemlje i ljubavi prema njoj, pisac filozofije i ljudskog bola. Književno djelo Agolija stvorilo je novu tradiciju albanske književnosti. Kritičari koji su se bavili njegovim stvaralaštvom ocjenjuju da je Agoli stvorio jedan novi model poezije, donoseći nove forme i pokazujući visoko književno majstorstvo. Jednostavnost komuniciranja, univerzalne poruke i otvoreni izraz osjetljivosti su čvrsti i stameni stubovi na koje se oslanja njegova poezija. U njegovoj prozi, Agoli je unio mnoge inovacije ne samo u narativnoj strukturi, nego i u galeriji svojih likova. Oni su koliko čudni toliko i obični, koliko tragični toliko i komični, koliko jednostavni toliko i veličanstveni. Bogata narodna frazeologija i životna filozofija čine da njegovo književno djelo bude danas među najčitanijom, navodi se u obrazloženju odluke o nagradi koje je pročitao Brković.
Sa susreta u Risnu
Prvo djelo Agoli je objavio 1958. Bila je to zbirka pjesama “Në rrugë dola” (Na put sam izašao), koja je dobro primljena od strane ondašnje kritike. Kasnije, njegov drugi književni test je ponovo u poeziji, zbirka „Hapat e mia në asfalt” (Moji koraci na asfaltu).
Dritero Agoli je bio predsjednik Saveza pisaca Albanije 19 godina. On je imenovan na čelo Saveza 1973. i bio je na toj funkciji sve do 31. januara 1992. Za njegov izuzetan doprinos, ovaj veliki pisac, pored ostalih nagrada, dobio je i visoko priznanje „Čast nacije“. Poznati albanski pisac, Dritero Agoli, proglašen je počasnim građaninom Tirane 2003. godine. Dobitnik je četiri nagrade Republike Albanije i nekoliko godišnjih nagrada za književnost. Član je Akademije Firence „Muzat“ u Italiji. Pored Tirane, on je počasni građanin i Korče, Đirokastre...
- Ne mogu se nabrajati pozitivne ocjene o legendi albanske književnosti. Među najslikovitijim je ocjena koju je dao Fransua Nurisje, koji je rekao da “Agoli je Kafka, sa malo više sunca”. Dok Alen Boske piše o njemu: “Albanija nam otkriva autora sa velikim dimenzijama… I dinamit se prekriva laticama. Jedan autor koji zaslužuje evropsku slavu”. Tokom karijere, Agoli je pisao sljedeće književne žanrove: poeziju, poeme, pripovjetke, novele, romane, drame, filmske scenarije, reportaže, kritike, kolumne i novinske tekstove.
Agoli i Kadare su dvojica stvaralaca koji su uzdigli albansku književnost na međunarodni nivoo. Oni pripadaju generaciji pisaca šezdesetih godina koji su spasili književnost od dogmatizma socijalističkog realizma. Treba takođe napomenuti da i Agoli, poput mnogih drugih pisaca koji su stvarali u vrijeme monizma, nije bio pošteđen od komunističke cenzure. Zabranjene su mu tri knjige. Prva knjiga je bila “Zhurma e erërave të dikurshme” (Šum nekadašnjih vjetrova) tokom šezdesetih, drama „Mosha e bardhë” (Bijelo doba) tokom osamdesetih i niz pripovjetki u časopisu „Nëntori”. Dvije zadnje knjige su zabranjene za vrijeme dok je bio predsjednik Saveza pisaca - kazao je Brković.
Od Agolijevih romana su napravljeni mnogi igrani filmovi. Među najboljim filmovima su “I teti në bronz” (Osmi u bronzi) (od romana “Komisari Memo” - Komesar Memo), “Njeriu i mirë” (Dobar čovjek), „Apasionata“, „Njeriu me top“ (Čovjek sa minobacačem)
Mnogi romani Dritero Agolija su prevedeni na strane jezike. Ali njegov satirički roman “Shkëlqimi dhe rënia e shokut Zylo” (Sjaj i pad druga Zyla) je njegova najprevedenija knjiga. Ovaj roman je imao veliki odjek u zemljama u kojima je objavljen, kao u Francuskoj, Bugarskoj, Njemačkoj, Italiji, Grčkoj, Rusiji i drugim zemljama.
Od Agolijevih romana su napravljeni mnogi igrani filmovi. Među najboljim filmovima su “I teti në bronz” (Osmi u bronzi) (od romana “Komisari Memo” - Komesar Memo), “Njeriu i mirë” (Dobar čovjek), „Apasionata“, „Njeriu me top“ (Čovjek sa minobacačem). Istaknuti pisac Dritero Agoli osim poezije, romana, pripovjetki, napisao je i filmske scenarije. Prvi film za koji je on napisao scenario, ne pretvarajući jedno književno djelo u scenario jeste „Horizonte të hapura” (Otvoreni horizonti).
Dritero Agoli je poznat i kao prevodilac. On je preveo sa engleskog pjesme Roberta Barnsa i sa francuskog pjesme Pola Elijara, koji je neke pjesme posvetio Albaniji.
Najviše djela Agoli je preveo sa ruskog. Obimna edicija “Shekulli i artë” (Zlatni vijek) jedna je od najrealizovanijih prevoda u umjetničkom smislu. Agoli je preveo najistaknutije ruske pjesnike, kao što su Puškin, Ahmatova, Blok, Lermontov...
Dvodnevna manifestacija počela je 27. avgusta u Rugovi kod Peći okruglim stolom na temu “Prekogranična saradnja Kosovo - Albanija - Crna Gora i evropske integracije u oblasti književnosti”, te promocijom knjige poznatog bošnjačkog autora Safeta Hadrovića “Žrtve”, i pjesničkom večeri učesnika manifestacije.
Drugog dana grupa pisca je doputovala u u Crnu Goru, gdje je u risanskom hotelu “Teuta” odražana promocija knjige Ibrahima Kadriua “Populli është fajtor” (Narod je kriv), koju je na crnogorski jezik preveo Ismet Marković - Plavnik.
Udruženje je preksinoć proglasilo Jevrema Brkovića za počasnog člana, a gradonačelnici Kotora Mariji Ćatović je uručena zahvalnica zato što je prihvatila pokroviteljstvo ove manifestacije.
Književnoj večeri u Risnu prisustvovali su pomoćnik ministra vanjskih poslova i evropskih integracija Crne Gore Željko Perović, amabasador Crne Gore na Kosovu Radovan Miljanić, amabsador Kosova u Crnoj Gori Srđan Sentić...
Naredne, 2015. godine, “Muzat e Alpeve” održaće se u Albaniji, gdje će nagrada za životnom djelo biti uručena jednom eminentnom piscu sa Kosova.
Bonus video:
