Ozbiljan, ambiciozan i elitistički odabir pisaca koje je Književni program Grada teatra ponudio svojoj publici ovog ljeta, dobio je svoju najpuniju potvrdu upravo gostovanjem hrvatskog filozofa, pisca i aktiviste Srećka Horvata, koji je na Trg pjesnika stigao sa bestselerom “Što Europa želi?“.
Knjiga se pojavila prvo na engleskom jeziku 2013, a objavljena je u koautorstvu Horvata i Slavoja Žižeka, slovenačkog filozofa i svjetski poznatog javnog intelektualca, profesora i predavača na evropskim i američkim univerzitetima. Djelo u kome dvojica poznatih filozofa inteligentno, sveobuhvatno i kritički promišljaju dinamičku vrijednosnu ambivalentnost evropskih tekovina kojima težimo, koje vjerujemo da poznajemo i zaboravljamo da, s vremena na vrijeme, preispitamo, koje je objavljeno na desetak jezika, u Hrvatskoj je objavio zagrebački “Algoritam“. Srećka Horvata je njemački nedjeljnik “Freitag“ nazvao “jednim od najzanimljivijih glasova svoje generacije“, a veliki holivudski reditelj Oliver Stoun je zapisao: “Znameniti slovenski ekscentrik i harizmatični hrvatski filozof, u društvu najopasnijeg grčkog političara Aleksisa Ciprasa, pružaju analizu evropske pat pozicije na način koji je ujedno zajedljivo šarmantan i ogorčeno inteligentan. Svaki pravi Evropljanin, vjeran stvarnoj ideji Evrope, ovo mora pročitati!“
Dosadašnji autorski “dosije“ Srećka Horvata, kako je mnogobrojnu publiku na Trgu pjesnika podsjetila Svetlana Ivanović, urednik Književnog programa Grada teatra koja je sa njim vodila razgovar, čini devet knjiga, među kojima su “Diskurs terorizma“, “Protiv političke korektnosti“, “Pažnja! Neprijatelj prisluškuje“..., tekstovi i društveni komentari u vodećim svjetskim časopisima, kao što su “Gardijan“, “Al Džazira“, “Nju Jork Tajms“. Čitav taj opus, zajedno sa ljevičarskim angažmanom po kome je poznat, donio mu je svjetsku prepoznatljivost i popularnost.
Polazeći od samog naslova knjige “Što Europa želi“, koji je nastao kao kritička, ali i sarkastična parafraza Frojdovog slavnog pitanja “Što žena želi“, Horvat je istakao da su on i Žižek istražili goruće pitanje današnje Evrope, i da su došli do nekih uznemirujućih zaključaka koje su objavili u svom djelu. To istraživanje, po njegovim riječima, obuhvatilo je slovenačka iskustva, kao iskustva prve eks-jugoslovenske države koja se pridružila EU još 2004, i analizu kratke istorije Unije.
- Sada se s pravom postavljaju pitanja koja je budućnost Evrope, što uopšte želi ta Evropa danas, koji su to pravi ideali Evrope, i može li se ideja Evrope još spasiti, a to se sve može podvesti i pod naslov “Evropa je mrtva, živjela Evropa“. Žižek i ja se, naravno, zalažemo za drugačiju ideju Evrope, evropskiju od onoga što Evropska unija sada nudi, jer Evropska unija je danas puna cinizma. Podsjetio bih na one najvažnije - od mirovnog projekta, EU se sve više pretvara u neprekidnu ratnu zonu, uključujući isključivanje imigranata, imigrantske nemire u Parizu i Londonu, ili evropske “humanitarne“ intervencije s ciljem uvođenja više “demokratije“ u Libiji i Maliju. Kao jednu od glavnih tema ove knjige otvorili smo razvoj novih desničarskih i fašisoidnih tendencija i jačanje radikalne desnice unutar EU, kao jedan od neposrednih rezultata ekonomske krize. Upozoravali smo na popularnost grčke ultradesne “Zlatne zore“, na mađarsku vladu Viktora Orbana koja je poručivala Mađarima da se, “ukoliko žele prosperitet, moraju odreći demokratije, na jačanje ekstremnih nacionalističkih stavova Le Pena u Francuskoj, kao posljedice nepopularnog pokušaja vlasti da dratsičnim mjerama štednje smanji troškove državnog budžeta.
Horvat je posebno analizirao naše prilike i balkansku situaciju, uzimajući za primjer Hrvatsku koja je postala član EU prije godinu dana, u vrijeme najveće krize koja je potresala EU, i da je to izgledalo kao da je stigla nakon velikog pira u kome je sve već bilo pojedeno i popijeno, a ostao je samo mamurluk.
- Sada se uviđa da u stvari ne idemo nikuda, da smo u nekoj vrsti vječne tranzicije, i volio bih vidjeti kako bi najveći promoteri neoliberalizma na ovim našim prostorima uopšte opstali na tržištu kada bi ono zaista bilo “slobodno“. I u Hrvatskoj i u Srbiji najveći monopolisti opstaju zahvaljujući “nevidljivoj ruci“ države... Današnja Evropa je Evropa krize, a ne prosperiteta i sigurnosti, i da ona na ovim prostorima, isto kao i od svih drugih post-tranzicijskih zemalja, želi rezanje javnog sektora, nove privatizacije, potpuno ukidanje “socijalne države“, ali da to ne želi samo ona, nego da je našim političarima EU često izgovor da urade nešto što bi i sami ionako učinili.
Horvat se osvrnuo i na ono što predstavlja tekovinu Evropa u onom najbolje smislu.
- Ne bih volio da me neko shvati kao nekakvog evroskeptika, nekog ko je protiv Evrope, jer to nisam, a nisam ni a prirori protiv Evropske unije. Ali, uvijek moramo razlikovati i Evropsku uniju i Evropu, jer ono što se nama na ovim prostorima želi podvaliti, i što se u Hrvatskoj podvaljuje jeste da su Evropa i EU jedno isto, i uvijek nam se puno više govori ući ćete u Evropu, a mnogo manje ući ćete u Eevropsku uniju. To se namjerno radi, jer Evropa još uvijek ima neki pozitivni prizvuk, i još uvijek ima neku dobru konotaciju.
Ono za što se zalažemo i Žižek i ja, a naravno, neki ljevičari su i kritični prema nama - oni se zalažu za povratak na nacionalnu državu, tvrde da jedino ako se svi vratimo u svoje granice može postojati taj faktor koji će se oduprijeti kapitalu - a mi mislimo da Evropa, ne Evropska unija, ima niz ideala za koje se još uvijek valja boriti, kazao je Srećko Horvat.
Ne buja ovdje samo nacionalizam
Najveći dio svog izlaganja Srećko Horvat posvetio je angažmanu intelektualaca. - Ono što danas nedostaje jeste figura sartrovskog tipa intelektualca, koji bi dijelio letke, držao predavanja na Sorboni, i zaista mogao imati uticaj kao što je imao Mišel Fuko kada se bavio zatvoriima. Ali, ima tih intelektualaca, Žižek je definitivno jedan od njih, kao Tarik Ali, koji mogu promjeniti neku situaciju.
U to ne ubrajam sebe, ali kada su izbili protesti u BiH, pisac Igor Štiks i ja pokrenuli smo veliku peticiju za podršku tim pobunama, koju su potpisali i Noam Čomski, Džerald Batler, i Žižek, i svi vrhunski svjetski intelektualci. Naravno, Igor Štiks i ja smo na početku mislili da je to samo još jedna peticija koju ćemo potpisati, i koja nema nikavog smisla osim da svjetska javnost sazna za pobunu građana.
Ali, ona je objavljena u “Gardijanu“, mnogi intelektualci iz svijeta su se zainteresovali za događaje u Bosni, za samu ideju koja je izgledala kao naučna fantastika - da se ljudi mogu udružiti, a da se neće boriti jedni protiv drugih, odnosno, da na ovim područjima ne mora nužno bujati samo nacionalizam i vjerske razlike, nego može bujati i demokratija i solidarnost, i ljudi koji će rame uz rame raspravljati o vlastitoj sudbini.
Bonus video:
