Prošle godine, specijalni gost Ministarstva za kulturu Crne Gore bio je francuski glumac Žerar Depardje. Kako je budžet za ovu godinu predvidio umanjen iznos za stavku "dovesti popularnog Francuza u Crnu Goru", Ministarstvo je (nažalost) bilo prinuđeno da se snalazi.
Na festivalu Kustendorf, primijećen je pokojni francuski sociolog Pjer Burdije kako gleda film o “Crnogorcu u Beogradu” – Mali Budo. Oduševljen Burdijeovom reakcijom na film, crnogorski ministar za kulturu izjavio je da “pažnja s kojom je uvaženi profesor Burdije pratio film o jednom Crnogorcu ukazuje na njegovu nepodijeljenu posvećenost očuvanju crnogorske državnosti i nacionalne posebnosti”.
Kako naš cijenjeni gost nije bio dovoljno Crnogorac da bi gostovao u Istorijskim paralelopipedima, niti spreman da sluša odgovore voditelja emisije Pliva neistina, a još manje oran da podr(a)žava opoziciju u tok-šouu Nečisto, ipak je bio mrtav u dovoljnoj mjeri da ispuni kriterijume za pojavljivanje u ovoj rubrici.
Profesor Burdije je pristao na intervju, ali pod jednim uslovom: da pitanja postavljaju građani. Redakcija Vijesti unajmila je volontere koji su organizovali akciju #PrvoPitajPaTvitaj, tako da je ovaj, kako sam to voli da kaže, “filozof po obrazovanju, sociolog po izboru, a antropolog iz nužde”, uz raštan i dobro raspoloženje, odgovarao na brojna pitanja zainteresovanih građana. Portal Vijesti prenosi integralnu verziju intervjua.
- @DPSeptikon: kao sociolog i prijatelj nashe zemlje, shto je prvo shto ste zapazili? #nezavisnost #suverenitet #demokratija
Nisam dovoljno dugo ovdje, ali cijenim da su moji “prozori” u vašu društvenu zbilju – film Mali Budo i poznanstvo s vašim ministrom kulture – dovoljni da izvedem određene zaključke o prizoru koji sam vidio. Zato mi je kao sociologu, a prije svega kao antropologu, veoma zanimljivo što sam dospio u jednu pretpolitičku zajednicu, jedno društvo čiji život i dalje počiva na srodstveničkim vezama i odnosima. Biti danas, usred Evrope, na jednom takvom mjestu, proučavati zemlju koja se konstituisala kao država ali ne i kao politička zajednica – e, to je privilegija, čast i naučna poslastica!
- @adzozrnovnovakovic: Uskraćuju nam pravo na #nacijonalnaposebnost. Kako vidite #crnogorski #nacijonalniinteres? @SDPjogaklub
Veoma zanimljivo pitanje. Nacionalni interes podrazumijeva konstituisanu političku zajednicu, zar ne? Hoću reći, nacionalni interes dođe kao funkcija političkog kapitala, koji kod vas postoji samo u najrudimentarnijem obliku. To je zato što je javni – da ne kažem, opšti – interes u Crnoj Gori zapravo produžetak klanovskog interesa. Ovdje klan treba shvatiti u najširem smislu, od kumovsko-rodbinskih do poslovno-interesnih veza.
- @OksimormoN: Kapital? Rudimentarno? Klan? Pričaj, brate, srpski, da te cijeli svijet razumije! #demokratski #frontstreetboys
Evo, pokušaću da vam to približim… Sukobi interesa u vašem javnom, političkom prostoru nisu politički u onom smislu da oslikavaju rascjepe između različitih društvenih grupa. Ne, sukobi interesa u Crnoj Gori su zapravo konflikti interesnih grupa, rodbinskih grupa koje nemaju nužno zajedničke gene; tačnije elita koje ni u jednom svom segmentu, osim onom formalnom, nisu politički predstavnici naroda, već pseudo-politička (trans)mutacija vaše tradicionalne društvene strukture. Hoću reći, interesi i antagonizmi se ne artikulišu “odozdo”, da bi ih potom rješavale političke elite. Kod vas je suprotno: interesi i antagonizmi se artikulišu među elitama, a potom se prenose na običnog čovjeka. To nije politika, nego je nasilje!
U takvoj konstelaciji, interes jedne grupe se legitimiše kao opšti interes, interes od javnog značaja, a da on zapravo ne ide u prilog nikom drugom do toj grupi. Da ne idemo dalje od priče o privatizaciji i što je taj “opšti, nacionalni interes” napravio građanima. Kada se interes jedne grupe legitimiše kao takav, a vi odbijate da ga prepoznate kao opšti interes – kao i vaš interes, između ostalog – smatraćete se budalom, retrogradnim, ekstremistom, neprijateljem državnosti, kakav god da je epitet marginalizacije u opticaju u tom trenutku. Ponavljam, to je vid nasilja!
- @FullMNEtalAlchemist: Pa đe da tražimo pravi #nacionalniinteres? Da je racionalan, a ne iracionalan? #PrvoPitajPaTvitaj #CGpimpuje #OstrogaMi
- @vagamudo: A DA FALA BOGU SVI RAZMIŠLJAMO RACIONALNO SVI BI BILI ZADOVOLJNI JER BI NAM ONDA SVIMA BIO ISTI #JTŽM
Ne baš… Dobro bi bilo da je tako, ali nije. Nažalost. Pokušaću da objasnim jednostavno, ali da ne pojednostavljujem.
Još od djetinjstva, kroz porodicu, školu, posao – mi se učimo da obrađujemo informacije na jedan shematizovan način razmišljanja, opažanja i djelanja, koji omogućuje da konzistentno reagujemo na različite situacije, da rješavamo praktične zadatke, itd. Interiorizaciju tih vrijednosti koje se stiču u okviru određenog društvenog prostora – npr. porodice, klase, (pot)kulture, itd. – ja nazivam habitusom. Ono što je bitno zapamtiti jeste da se one ispoljavaju u obliku dispozicija koje uslovljavaju određeni pogled na svijet i ponašanje bazirano na njemu. Kao i u geografskom, tako i u društvenom prostoru, tačka gledišta zavisi od položaja u prostoru.
Mnogo šta nam izgleda kao “prirodna datost” – recimo, kako spavamo, kako vodimo ljubav ili kako hodamo – a zapravo su posrijedi “tjelesne tehnike” stečene i u zavisnosti od položaja u tom društvenom prostoru. U tom smislu, habitus ne predstavlja samo određeni stav, već se konstituše i na osnovu različitih praksi, od govora i izbora jela, do hoda, gestikulacije i izbora oblika zabave, odjeće ili namještaja. Tako objektivni uslovi pripadnosti određenoj društvenoj grupi ulaze u dijalektički odnos sa subjektivnim prihvatanjem i preradom tih datosti, pa pojedinac kroz habitus stiče svoje mjesto u svijetu, odnosno tačku gledišta iz koje tumači svoje ponašanje i ponašanje drugih.
Interes kao takav nikad nije čisto racionalan, ne postoji njegov uniformni i univerzalni oblik, već se uvijek konstituiše u određenom habitusu: predstava o interesu jedne društvene grupe nije nužno predstava druge. U vašem društvu veoma je bitan simbolički kapital, zar ne? Ugled, čast, pažnja… Primijetio sam nešto zanimljivo kod vaših sugrađana – to da racionalna kalkulacija često nije usmjerena da se materijalno stiče zbog upotrebne vrijednosti, već zbog njegove čisto simboličke funkcije. Hoću reći, u slučaju da nemam mnogo novca na raspolaganju, ja bih kupio jeftiniji telefon, ne bi li mi ostalo dovoljno novca da uvijek imam na računu. Kod vas je racionalna kalkulacija sasvim drugačija: po cijenu toga da nemate nikad na računu, vi ćete kupiti najskuplji model telefona samo zato da bi drugi vidjeli da vi imate najnoviji “samsung” ili “ajfon”. Pričam o tome da, u okviru vašeg habitusa, racionalna kalkulacija nije svedena na unapređenje života kroz ekonomski kapital, već na akumulaciju simboličkog kapitala kroz promociju određenog životnog stila, što nije skorašnja pojava. Vidio sam slike i vaših predaka, a onda čujem kako se tada teško živjelo u Crnoj Gori, iznenađuje me koliko su stavljali akcenat na to da dobro izgledaju, zlatne toke, ukrase na oružju i ostalo… Izgleda da je poziranje oduvijek bila vaša valuta! [Smijeh.]
- @NVOluntarista: Gospodine Burdije, hoćete da kažete da biti Crnogorac znači biti iracionalan? #govormrznje #netolerancija @SigurnaNacionalnaKuhinja @EUdonatori
Ne, ne, nikako. To nikako. Gledajte, tek kada racionalno sagledamo, analiziramo, pa ako baš hoćete, i dekonstruišemo istorijski razvoj društva i odnose moći u njemu nekad i sadashvatićemo zašto racionalne kalkulacije u vašem društvu imaju oblik kakav imaju. Jer, vidite, utilitaristički pristup i teorija racionalnog izbora nikada se ne bave porijeklom onog što se smatra korisnim – odnosno, interesom. Ovakav pristup stvarima postulira postojanje univerzalnog, ex nihilo konstituisanog interesa, što samo znači da je teorija racionalnog izbora potpuno nesvjesna socijalne geneze istorijski i kulturno varirajućih oblika interesa. Racionalno-ekonomska kalkulacija tipična za moderna zapadna društva ne postoji u tom obliku u drugim društvima. To su činjenicama potkrijepila brojna antropološka istraživanja – od Marsela Mosa, preko Maršala Salinsa, do Dejvida Grejbera. A posebno moja!
Društvena geneza istorijski varirajućih oblika interesa je bitna! Ono o čemu ja pričam jeste da bezinteresni postupak zapravo ne postoji. Interes se javlja još u najranijem stadijumu, u kome se seksualno i društveno prepliću, kao potreba za “prepoznavanjem”, za emotivnim profitom. Tokom razvoja, impulsi, nagoni i želje se stimulišu, ali one nikako nisu individualističke i ideosinkratičke, jer prate obrasce uslovljenje društvenim okruženjem. Habitus tako konstituiše interes u odnosu sa okruženjem. Shvatite, životni put nije uvijek svjestan plan, već je rezultat odgovora na ono što život ponudi. Habitus je, da tako kažem, vrsta mašine koja proizvodi vrijednosti bez toga da dovodi u pitanje vrijednost onog što je proizvela kao vrijednost. [Smijeh.] U tom smislu, teorija racionalnog izbora je empirijski ispravna, ali je antropološki pogrešna: oni samo rapolažu podacima, ali ih pogrešno tumače. Ne smijemo miješati logične stvari sa logikom stvari. Često pravimo tu grešku.
- @Postcrnogorac: a možemo li vas kako prebačit na google translate?!?!! #SvetoMarovic #Pop-litika
Znam, znam, odveć sam suvoparan da bih vam mogao pomoći. Pokušavam samo da skrenem pažnju na to da današnja ekonomska nauka koristi organičenu, preusku definiciju ekonomskog interesa. Dakle, posmatra ga u terminima maksimizacije novca, materijalnog bogatstva, a ne želi da shvati ekonomsku prirodu svake društvene – podvlačim, društvene – prakse: praksa nikada ne prestaje da se prilagođava ekonomskoj kalkulaciji, čak i kad odaje prividnost nezainteresovanosti tako što napušta logiku interesne proračunatosti igrajući za ulog koji nije materijalan i koji se lako ne može kvantifikovati.
- @cash4clicks210606: Earn $$$ now! CLICK HERE: >>>bit.ly/maddollazyall<<<
Vidite, pojedinci uvijek djelaju da bi maksimizirali dobitak. Međutim, kada kažem interes, ne mislim na motivaciju koja ljude podstiče da uvećaju materijalnu, odnosno finansijsku dobit; što mi inače pogrešno smatramo jedinim oblikom interesa. Kao prvo, takva konceptualizacija interesa javlja se tek sa Adamom Smitom u osamnaestom vijeku. Potom je Gari Beker proširio ovu filozofiju maksimiziranja profita na sve sfere života. Međutim, naši izbori se nikako ne mogu svesti na puku kalkulaciju materijalnih troškova pri izboru opcija. Interes – kao medijum ekonomskog djelovanja – ne može biti sveden na namjeru i svjesnu svrsishodnost prema određenim materijalnim ciljevima.
- @Pornosaurus: Vijesti, Pjerar Buđeu nikako na radi ovaj translate! #rakmozga @postcrnogorac #spanskasela
Evo, recimo, u mnogim pretkapitalističkim društima imamo tzv. ekonomiju dobre volje koja funkcioniše tako što prikriva ekonomsku logiku društvene razmjene. U takvim društvima, dar, čast i vrlina su iznad profita. Čovjek dobre volje prolazi kroz golgotu ne bi li preraspodijelio najbolju svježu hranu prijateljima i komšijama, umjesto da ih proda drugim mještanima. U ovom slučaju, izgrađena je društvena mreža – društveni kapital – sa vrlo jasnim očekivanjem da se uzvrati: ako ja tebi pomognem, ti ćeš i meni, čime stvaramo mehanizam zaštite. U slučaju da tom čovjeku bude teško u životu, ne mora da brine, jer je u interesu drugih da mu pomognu, time uvećavajući simbolički i društveni kapital. Interes je, dakle, u maksimizaciji čovječnosti, da se tako izrazim, ali i osnaživanju ovih mreža na koje svi učesnici u razmjeni mogu da se oslone. I tako je postavljena simbolička valuta: ovdje se radi o interesu za koji ekonomizam nema ime, a koji se mora zvati simboličkim, ali koji opet inspiriše akcije koje su izrazito materijalne.
- @studentoid: Vijesti, kud nalazite ove kvazi-filozofe? Dosta mi je što ga gledam po udžbenicima no mi i na tviter iskače! #nistanisirekao #vucinavasovic
Odužio sam malo, izvinjavam se. Samo želim da kažem da je najveći broj postupaka objektivno ekonomske prirode bez toga da su subjektivno ekonomski. Naši interesi imaju ekonomske posljedice, s tim da oni nisu uvijek izraženi u ekonomskim pojmovima. Da budem precizniji: simboličko proizvodi efekat u onoj mjeri u kojoj prikriva materijalno. A danas je ta taktika dominantan politički instrument društvene kontrole. Više nego ikad prije, ovo prikrivanje je neophodno da bi se zamaglila implicitna – a u suštini nasilnička – logika sistema čije bi prepoznavanje prijetilo njegovom opstanku. Kada bi vi prepoznali da “crnogorski nacionalni interes” nije ništa drugo do interes političkih, vladajućih elita, njihov i samo njihov, ubrzo bi shvatili da sve te njihove priče o “očuvanju nacionalnog identiteta” nisu ništa drugo do priče o očuvanju ličnih pozicija. Eto, da baš uprostim!
- @BokeskaMurica: A šta je sa nama umjetnicima – slikarima, piscima, muzičarima – koji smo iznad tih podjela i interesa? #umjetnikjeodsutan #neshvacena
To što mi danas mislimo o umjetnosti je zapravo ono što smo naučili od Kanta. To da su nam kao nekakve a priori forme neophodne za iskustvo, razumijevanje i vrednovanje. Vidite, iskustvo se, po njemu, može smatrati estetskim samo ako postoji kao “nezainteresovanost”, i kao takvo oslobođeno je bilo kakvih želja, potreba i interesa u odnosu na umjetnički predmet. Međutim, kulturna potrošnja nikada se ne odigrava u vakuumu, već je ekspresija određenog načina bivstvovanja, odnosno ukusa, a zapravo stila života.
Evo, sinoć sam prošetao kroz vaš grad i mogao da primijetim kako postoje “hipsterski” i “dizelaški” lokali, što vam samo govori koliko potrošnja – pa odigravala se ona u okviru slobodnog vremena – funkcioniše tako što proizvodi sisteme sociokulturne diferencijacije. Dakle, šta god da konzumiramo – bilo da se radi o hrani, piću, slikama, muzici ili modi – mi se uključujemo u kompleksan sistem socijalne diferencijacije, diskriminacije i predstavljanja, bilo da smo toga svjesni ili ne. Ukus – dakle, ono na osnovu čega pojedinac procjenjuje i klasifikuje sebe i biva procjenjivan i klasifikovan od drugih – postaje polje na kome se društvena moć proizvodi i održava. Jednostavno rečeno, ono što “biramo” da konzumiramo uključuje nas u određene grupe, a isključuje iz drugih, pa tako konzumiranje djeluje kao vid društvenog razlikovanja. A, u ovom slučaju, stil života ne predstavlja ništa drugo do “etos” određene društvene grupe koji podrazumijeva “prosuđivanje” vlastitog stila u odnosu na druge i stvaranje sudova o onome što može i smije da se uklopi u određeni stil. Otuda, priča o ukusu pokriva kompleksnu problematiku koja se ne može svesti na ustaljenu priču da su oni koji slušaju Bobana Rajovića maloumne seljačine, dok oni koji konzumiraju Zaz naprosto imaju urođen estetski “osjećaj za filing”. Jednostavno, prevelika proizvodnja i potrošnja treša u Crnoj Gori, kao i “elitističke” reakcije na ove procese, zapravo su simptomi klasnih rascjepa vašeg društva.
Tako je i sa vama umjetnicima. Uzmimo za primjer distinkciju između “prave” i “komercijalne” umjetnosti. Vi ste, recimo, neafirmisani umjetnik koji u jednom trenutku izjavi kako je konačni cilj Vašeg djela zapravo komercijalna zarada. To bi bila svojevrsna sabotaža u umjetničkom polju, jer bi to značilo da gubite pravo na dodir sa navodno čistom, vizionarskom estetikom koja proizilazi iz talenta, kreativnosti i originalnosti, a prevazilazi materijalni interes. Slično bi se desilo da kažete da pišete zarad prenošenja određene političke poruke. U umjetničkom polju, te izjave bi bile protumačene kao gubitak autonomije, jer autonomija podrazumijeva kontrolu nad svojim djelom i uzdizanje vrijednosti “nezainteresovanosti”. U tom smislu, vaš najveći interes kao umjetnika, koji bi da se afirmiše i etablira, upravo je u negiranju interesa, shvatate? Tako je odricanje interesa samog po sebi ništa drugo do simbolička potvrda interesa.
- @PejoVidjilant: Kako gledate na crnogorsku intelektualnu scenu? #sveisamarat @BetMNEiRodbina
Vaše televizije neprestano emituju razgovore s intelektualcima koji, sve u svemu, ne misle nego izvode performans mišljenja, svoju sposobnost da misle o svemu i da o svemu donose sud. To su ljudi koje nazivam “fast thinkerima”. Oni slijede pravila medija i neprekidno proizvode banalnost i, svjesno ili nesvjesno, izvode čist intelektualni kič. Oni šalju banalnu poruku i time je sve sređeno, problem je riješen. Razmjena opštih mjesta je komunikacija koja nema drugih sadržaja osim same komunikacije. Opšta mjesta igraju veliku ulogu u savremenom životu zato što ih svako može konzumirati odmah. Njihova banalnost ujedinjuje govornika i slušaoca. Imam utisak da se intelektualci koje sam ovde vidio i čuo samo time i bave.
- @ombudsmanlija: Kako objašnjavate nametanje određenog životnog stila, pogleda na svijet? #PrvoPitajPaTvitaj
Kao nasilje. Kratko i jasno. To je simboličko nasilje.
Mislim, možete biti nasilni bez svijesti o tome da ste nasilni. Ja ne moram da djelam da bih podređivao i povređivao druge, već je dovoljno da se moj interes, moj pogled na svijet privileguje u odnosu na drugi. No, ja nemam drugog izbora do da predstavljam svoj! Kao što rekoh, tako i oni navodno “benigni” umjetnici kroz njihove navodno “nezainteresovane” postupke služe određenom interesu, odnosno sistemu razlikovanja i implicitne dominacije.
U tom smislu, treba obratiti pažnju na “imperijalizam univerzalnog” – u kome svaki postupak, na primjer, filozofije, nauke, prava ili umjetnosti koji tvrdi da ima univerzalnu nadležnost ili primjenu – služi da bi se odbranio najčešće interes vladajuće klase. Te univerzalije se izražavaju kroz državne institucije koje ih legitimizuju kao opšti interes. Kroz navodno djelovanje za “opšte dobro” država dobija legitimitet u očima građana.
A samo pogledajte vaše društvo, vaš birokratski sistem. Njihov položaj je legitimisan kao “državna služba”, dok je bazični interes zapravo da elite imaju državu kao svoju službu. Zato se u vašoj političkoj areni borba ne vodi za promjene, već za zamjene!
- @FantazmagoricniSatir: za100 bi vas svatio ozbiljno? #seriserimojgolubebeli #inspektorkluzo
Ne morate me shvatiti ozbiljno, ali me barem čujte. Zauzdavanje društva se sprovodi više posrednim, kulturnim mehanizmima, nego li direktnom, prinudnom društvenom kontrolom. Simboličko nasilje je nametanje sistema značenja, dakle kulture, određenim društvenim grupama, odnosno klasama. Kada se prihvati kao legitimna, kultura sistematski reprodukuje odnose moći, je li? A to se postiže kroz proces pogrešnog prepoznavanja: odnosi moći ne prepoznaju se kao takvi, već u obličju koji ih čini legitimnim u očima posmatrača.
Oslonac ispoljavanja simboličkog nasilja nazivam “pedagoškom akcijom”. Ona podrazumijeva intervenciju kroz isključivanje određenih ideja kao nezamislivih. Recimo, kod vas je to promjena sistema vaninstitucionalnim metodama. A to je upravo ono što vama radi međunarodna zajednica, ali i najveći dio domaćih elita. U interesu im je očuvanje socijalnog mira jer to znači normalno fukcionisanje tržišta, što opet podrazumijeva određenu predvidljivost u njegovom funkcionisanju, pa tako vrijednost investicija nije dovedena u pitanje. Svi srećni, svi zadovoljni, osim građana.
A pedagošku akciju, naravno, sprovodi pedagoški autoritet, čija se moć prepoznaje kao legitimna, a zapravo je krajnje proizvoljna. Taj autoritet se doživljava kao neutralan i objektivan. Štaviše, on nerijetko nastupa kao roditelj koji podučava i pomaže djetetu. S druge strane, on svoj autoritet brani “stručnom i tehničkom kompetencijom”, “ekspertizom”, i taj obrazovni legitimitet služi kao opravdanje za pedagošku akciju. A zapravo je riječ o institucionalnom autoritetu! Svaka pedagoška akcija posjeduje autoritet sve dok je “opunomoćeni predstavnik” grupe čiji interes čuva ili nameće. Kao takav, pedagoški autoritet se ne zaslužuje, njega dodjeljuju već postojeće strukture. Kroz pedagošku akciju, legitimizirana kultura se doživljava kao aksiom, a u tom trenutku vi prestajete da pitate “zašto?”. Kada to uradite, nad vama se sprovodi simboličko nasilje. Kao kad vas dijete sa svojim “zašto? zašto?” dovede u situaciju u kojoj nemate više smislen odgovor, na šta reagujete tako što pokrenete svoj autoritet i samo odgovorite, onako aksiomatski: “Zato!” [Smijeh.] Aksiom je upravo to, kad više racionalno ne umijete da objasnite ono u šta sami vjerujete.
- @BeraneDoTirane: To je ološ, dobri moj Pjero. Mi, mi. Bagra jedna. Svima nešto smeta, a niko neće prstom da mrdne. #odjeb
Zato se divim vama Beranselcima, o kojim sam mnogo slušao. Vi niste prestali da postavljate to pitanje, čak i kad je država pokrenula pedagošku akciju protiv vas. Vi ste shvatili da su sva društvena pitanja – pitanja vrijednosti, tako da vam nije bilo dovoljno reći da je “A uzrok B”, jer ste htjeli da znate da li je B poželjno, da li je A etički prihvatljivo, i da li je trošak uopšte vrijedan truda. Vi ste pokazali da se problem odlaganja smeća na lokalitetu Vasove vode može računati kao “uspjeh” zavisno od sistema vrijednosti, a ne isključivo na osnovu suvih podataka. Ne samo da ste se oduprli fizičkom, već i simboličkom nasilju. Ne bojite se da kažete da vidite određene stvari i situacije bolje od eksperata, od ljudi koji su obučeni da misle u kategorijama: da klasifikuju pojave i probleme, a nakon toga da predlože pravila, metode, rješenja i “najbolje prakse” za svaku klasifikaciju. A to je ograničenje samo po sebi.
- @TunelPodGoricu: Mon Dieu, Bourdieu! Pa u koga da se uzdamo? Ko da nas odbrani od simboličkog nasilja? #univerzitet #intelektualci?
Nikako. Svrha obrazovnih institucija je u tome da obrazuju i socijalizuju studente, ali ih one podučavaju određenim stvarima i socijalizuju ih na određene načine. Samo se određeni predmeti uče, na određene načine, i sa određenim oblicima prosuđivanja. U školama se koristi jedna vrsta govora, jedna vrsta ponašanja, znači, bonton koji favorizuje govor i ponašanje koji su stvar svakodnevice u srednjim i višim klasama. Dakle, u samom startu, Romi, djeca sa sela, učenici iz nižih slojeva i svi drugi koji ne posjeduju adekvatan kulturni kapital u nepravednom su položaju.
I ne samo to. Školski dani, sedmice i godine struktuirani su na jedan način, studenti su akademski i prostorno grupisani i disciplinovani prema određenoj logici koja ih definiše. To samo znači da postoje drugačiji predmeti, načini govora i ponašanja, vremenski i prostorni aranžmani, kao i disciplinarni sistemi koji se mogu koristiti, ali to se ne radi. Ovo ukazuje na to da postoji potreba za preispitivanjem prikrivene društvene i političke funkcije obrazovnog sistema, jer vidimo da on sve više šteti omladini nego što im pomaže. A to radi tako što jednu kulturu, jedan pogled na svijet predstavlja kao univerzalan, dominantan, jedini moguć. To nije ništa drugo do nasilje!
A to je evidentno danas kada je obrazovanje svima dostupno, pa ne krivimo državu za diskriminaciju kao u nekim drugim vremenima. Sada krivimo pojedince: krivimo djecu iz nižih slojeva i obespravljenih grupa jer nemaju dovoljno talenta, koncentracije ili radnih navika, a krivimo i njihove roditelje jer im nisu obezbijedili odgovarajući kulturni kapital. A to je pogrešno! Nisu oni ništa manje inteligentni, manje talentovani ili manje vrijedni, već se njihov habitus ne poklapa sa obrazovnim poljem koje je modelirano prema habitusu viših slojeva, u kome se oni osjećaju nelagodno, kao stranci. Individualizovati krivicu na ovaj način, to nije ništa drugo do simboličko nasilje, nasilje kroz koje se reprodukuje društvena hijerarhija. Primijetićete da najveći broj učenika iz nižih slojeva ne ispuni kriterijume, dobiju loše ocjene, a potom najčešće završe radeći poslove koje su obavljali njihovi roditelji. Eto tako obrazovni sistem reprodukuje već postojeće nejednakosti!
- @ Mitropolitichar69: Gospodine Burdije, smorili ste! Isti ste ka onaj peder Fuko. Po Vama, nema izlaza! U ovu državu svi #gejstvuju, niko ne #dejstvuje!
Nismo nikako isti. No, čak je i Fuko rekao da se mogućnost za otpor javlja čim se uspostavi odnos moći. Ja ne negiram mogućnost otpora i promjene, samo ukazujem na ono nevidljivo. Učiniti nevidljivo vidljivim – e, to je posao sociologa!
Gledajte, Fuko je bio u pravu kad je govorio da jezik nije samo instrument komunikacije, već moći i akcije. Jezik je oblik dominacije, jer ima moć da klasifikuje. Kategorizacije čine i uređuju svijet, pa tako konstitušu i regulišu ljude u njemu. Nastojanja da se legitimizuju ti sistemi klasifikacije i kategorizacije se pretvaraju u političku borbu, a nasilje nastaje kada se taj istorijski i kulturno proizvoljan sistem pogrešno prepozna kao “prirodan”. A simboličko nasilje je najdjelotvorniji oblik dominacije jer pripadnici vladajuće klase ne moraju da troše mnogo energije da bi održali status quo. Sam sistem je podešen tako da njihov, u biti proizvoljan, način života, ili, tačnije, društveno konstruisan način života postane legitiman, naturalizovan i postaje opšteprihvaćen, željen, uzor najboljeg načina života. To je iluzija prirodnog razlikovanja zasnovana na moći dominantnih da nametnu, samim svojim postojanjem, definiciju izvrsnosti koja nije ništa drugo do njihov način postojanja. U svemu tome najtragičnije je to što žrtve simboličkog nasilja postanu “zainteresovani” učesnici u svijetu koji ih povređuje, pa tako u mnogim poljima – od obrazovnog do poslovnog – reprodukovanje sistema koji sprovodi nasilje nad njima postaje njihov (materijalni) “interes”, bez želje da ikad prepoznaju društveno porijeklo (simboličkog) nasilja sprovedenog nad njima. S druge strane, odbijati postojanje simboličkog nasilja je samo još jedan vid tog nasilja. Ako negirate iskrenost nečije patnje prouzrokovane simboličkim nasiljem, vi je dodatno produbljujete jer ih tjerate na preispitivanje legitimnosti sopstvenog bola. A simboličko nasilje često vodi ka tome – ka prebacivanju krivice na žrtvu.
- @drRaskoKonjevic: Kako da spriječimo nasilje? #stopnasilju #opacupmup #tattoojeporok
Tu treba sociologija da interveniše – da otkrije polja u kojima politička akcija može biti najefikasnija. Zadatak nas sociologa jeste u tome da lociramo načine na koje ovaj manje očigledan oblik nasilja djeluje, kako nastoji da zaštiti dominantne interese, reprodukuje postojeće hijerarhije, dok istovremeno nanosi patnju i bol dominiranim segmentima stanovništva. To je snaga sociologije: da nam ponudi optiku da vidimo i oružje da se borimo protiv simboličkog nasilja!
@PjerBurdije: tl;dr verzija: Sociologija nije samo naučna disciplina, ona je vid samoodbrane. Borilačka vještina! #PrvoPitajPaTvitaj
Bonus video:
