Škoti su škrti, Austrijanci jodlaju, Italijani su dobri ljubavnici, a Romi kradu malu djecu. Česi u Škodama na more voze paštete, Šveđanke i Slovenke na glasu su kao raskalašene, starija neudata žena po pravilu se naziva “stara frajla”, dok je neoženjeni muškarac “dobra prilika”.
Rastavljena žena je “raspuštenica”, a muškarac koji pomaže u kućnim poslovima je “papučar”. Ovo su samo neki od primjera svakodnevnih, svima dobro poznatih i uvriježenih stereotipa kojima se bavi vrlo zanimljiva izložba “Vic o plavuši: Stereotipi u kojima živimo” postavljena u zagrebačkom Etnografskom muzeju.
- Jedan od najrasprostranjenijih stereotipa je da su plave žene glupe, a vicevi na račun plavuša postoje još od filma “Muškarci više vole plavuše” s Merilin Monro - priča kustosica izložbe Irena Kolbas za zagrebački Jutarnji list.
Najstariji vizuelni prikazi stereotipa nalaze se na srednjovjekovnim geografskim kartama, a jedna od prvih bila je Mappa Mundi, karta poznatog svijeta iz 1285. godine. Takve mape donosile su pojednostavljene predstave o drugim nacijama koje tadašnji stanovnici svijeta nisu poznavali.
Jedan od najrasprostranjenijih stereotipa je da su plave žene glupe, a vicevi na račun plavuša postoje još od filma “Muškarci više vole plavuše” s Merilin Monro
- Stereotipi često nastaju kao posljedica straha od nepoznatog, pa je tako i ključna poruka naše izložbe da treba stvari upoznati, pa će se tako razbiti strah i uništiti stereotipi - ističe Kolbas dok pokazuje i savremene karte koje su pune stereotipnih naziva za pojedine države: Kina je tako na jednoj geografskoj karti nazvana “supermarket”, Indija je “curry”, dok na području bivše Jugoslavije stoji natpis “Don’t mess up with this guys”.
Mnogi stereotipi koriste se u reklamama: nasmijani crnac izrazito bijelih zuba reklamira zubnu pastu, a svoje stereotipe imaju i brojne profesije: bibliotekarke su tako “stare, mrgudne žene s debelim naočarima koje bi najradije da korisnici ne postoje”, doktori su podmitljivi, a policajci glupi i, barem u američkim filmovima, uvijek žvaću krofne.
Novinar Jutarnjeg naglašava da je “jedan od najučestalijih domaćih stereotipa” onaj je o Hercegovcima u bijelim čarapama i s mobitelom: bijele čarape psoljednjih su godina zamijenjenje “paćoticama”, a mobitele danas imaju svi, pa vidimo kako su stereotipi podložni promjenama.
- Kako pokazuje i povijest, stereotipi se mijenjaju pa ćemo tako i mi mijenjati postavku - objašnjava Kolbas ideju izložbe koja traje sve do maja iduće godine.
Tipičan primjer kulturoloških stereotipa su i suveniri koji često graniče s kičem, pa tako na izložbi vidimo i babuške ili venecijansku gondolu koja je postala globalno popularni porodični suvenir i često je krasila heklane miljee povrh naših televizora.
Iz Muzeja Brodskog Posavlja posuđeni su jedinstveni primjeri rodnih stereotipa - zidnjaci. Riječ je o izvezenim komadima platna s porukama koje pokazuju kako je ženi mjesto u kuhinji. Kao parodija na zidnjake nastao je i kalendar udruge B.a.B.e., u kojem su uloge izokrenute, pa se iza pregače nalazi muškarac.
Tipičan primjer kulturoloških stereotipa su i suveniri koji često graniče s kičem, pa tako na izložbi vidimo i babuške ili venecijansku gondolu
Zaseban dio izložbe radovi su suvremenih umjetnika koje je izabrala selektorica Maja Briski, a koji donose svoja viđenja stereotipa: književnik Neven Ušumović izruguje se regalskoj književnosti, arhitekt Ljubomir Miščević dječjom kućicom od kartona čiji je krov napravljen od pomodnih, glaziranih crijepova predstavlja stereotipe u arhitekturi, a odličan je rad makedonske grupe OPA koja se bombonjerom s čokoladnim lavovima referira na aktualnu reinkarnaciju makedonskih državnih mitova koja se provodi kroz projekt postavljanja megalomanskih spomenika po Skopju.
Šteta što ne postoji i crnogorski dio ove postavke, ili sasvim zasebna izložba: materijala bi, izvjesno, bilo i više nego dovoljno. Od časti, junaštva i visine, pa do “lijenosti”, (ne)muzikalnosti i goleme ljubavi prema političkim prvacima, nema sumnje da bi se na crnogorskoj izložbi o stereotipima imalo što vidjeti. Uostalom, ako prihvatimo tvrdnju da stereotipi nastaju kao posljedica straha od nepoznatog, čini se razumljivim njihovo naglašeno prisustvo u crnogorskoj svakodnevici.
Bonus video:
