Davno prije nego je Nil Armstrong bio prvi čovjek na Mjesecu, umjetnici su se bavili putovanjima u svemir.
Danas su junaci naučne fantastike poput zapovjednika svemirskog broda Perija Rodana iz istoimenog njemačkog serijala knjiga, elementi popularne kulture. Ali istorija umjetničkog istraživanja svemira započela je u ranom modernom dobu...
Naučnici kao što je Nikola Kuzanski, Kopernik ili Leonardo da Vinči, tokom renesanse pronašli su vrata prema svemiru. Italijanskii filozof Đordano Bruno otišao je još dalje od Kopernika - izvan granica svemira. On je na naš Sunčev sistem gledao kao na jedan od mnogih. Zbog takvih ga je učenja Katolička crkva pogubila 1600. godine.
Crkva ipak nije mogla da zaustavi nauku. Kao rezultat novih heliocentričnih pogleda na svijet, naučnici i autori su napisali prve naučno-fantastične priče. Godine 1638. je posthumno nagrađen roman “Čovjek na mjesecu” engleskog pisca Frensis Godvin. Više od 300 godina nakon toga, čovjek je zaista kročio na mjesec.
On je uticao čak i na pionire putovanja u svemir: Francuz Žil Vern (1828-1905) u nekim je svojim romanima kao što je “Od Zemlje do Mjeseca” pisao o izumima raketne tehnologije. Vern se smatra ocem tehničko-utopijskih pustolovnih romana i jednim od osnivača naučne fantastike. Rediteljima su nebojenoputa snimili film po njegovoj priči “20 000 milja pod morem”.
Godine 1902. snimljen je prvi igrani film uopšte. Ispričana je priča o putovanju na Mjesec. Režiser Žorž Melijes inspirisan je bio idejama Žila Verna. U filmu su astronauti putovali na Mjesec u svemirskoj kapsuli i sletjeli na “lice mjeseca”. Scene iz tog filma kasnije su se često citirale.
Crni kvadrat je ikona moderne umjetnosti. Ruski slikar Kazimir Maljevič naslikao je sliku “Crni kvadrat”. Ali kakve tona ima veze sa svemirom? Apstraktna umjetnost za Maljeviča je bio prvi dokaz o postojanju vanzemaljskog. Iza toga stajale su ideje odvojenosti od materijala - put do vjerske tišine i bestežinskog stanja.
Naučnici na “tamnoj strani Mjeseca” traže resurse: nijemi film “Žena na Mjesecu” legendarnog režisera Frica Langa izazvao je talas oduševljenja u Njemačkoj 1929. Svemir je postao novo polje za eksperimentisanje.
“Svemir, beskrajni prostor. Radi se o godini 2200”, ovako počinje američka kultna serija “Star Trek”, pojam naučne fantastike na televiziji. Simbol serije bio je svemirski brod USS Enterprajz. Nakon slijetanja na Mjesec, posada brodai kapetan Kirk postali su fenomen popularne kulture.
I arhitektura je inspirisana idejama iz naučne fantastike. Kao na primjer, Kuća budućnosti. Finski arhitekta Mati Suronen projektovao je 1968. kuću koja izgleda kao NLO. Njemački umjetnik Karls Vilp na krov svoje kuće postavio je takav mini-apartman. Danas se taj apartman nalazi u muzeju u Vitenu.
Njemačka umjetnica Ulrike Arnold donosi svemir na Zemlju i koristi ga u svojoj umjetnosti. U svojim slikama obrađuje kosmički materijal: posipa svoje slike svjetlucavom prašinom meteorita. Ova umjetnica iz Dizeldorfa ponekad svemirsku prašinu pomiješa s pijeskom iz Rajne - na taj način povezuje nebo i zemlju. Posljednjih desetak godina umjetnici se pitaju kako mogu kulturno koristiti svemir. Slovenački umjetnički kolektiv “Delak” tako je razvio ideju “Postgravityart”, umjetnosti u bestežinskom stanju. U Berlinu su izložili svoje ideje za umjetničke satelite, takozvane “Umbots”. Prema planovima Hermana Nordunga (1892-1929) “Delak” je u Sloveniji izgradio Kulturni centar za evropske tehnologije putovanja svemirom. Cilj je slanje umjetnika u svemir. U pozorišnom projektu “Noordung 1995-2045” umjetnici su već unaprijed zamislili da se svakih deset godina održava se izvođenje, od kojih će posljednje biti u svemiru. Ukoliko neki umjetnik premine, zamijeniće ga melodija.
Guske na Mjesecu
Londonska umjetnička organizacija “The Arts Catalyst” kritički se bavi naukom. Tu pripada i projekat “Moon Goose Analogue” umjetnice Agnes Majer-Brendis. Ona se orjentisala na ranije naučno-fantastične priče “Čovjek na Mjesecu”.
Za tu je instalaciju uzgajala jedanaest gusaka i nazvala ih imenima astronauta. Kelnski kompozitor i muzičar Rohus Aust takođe je slab na teme o svemiru. Sa svojim ansamblom “Re-Load Futura” upravo je na svjetskoj turneji. Njegov projekat “Izvoz automobila na Mars?” nudi eksperimentalnu muziku i posebne vizuelne efekte.
Bonus video:
