Sjutra se navršava se 120 godina od rođenja Miloša Crnjanskog, jednog od najvećih srpskih i jugoslovenskih pisaca rođenog 26. oktobra 1893. godine.
Crnjanski je rođen u Čongradu, danas Mađarska, tada Austrougarska, gdje se njegov otac, niži činovnik, našao po kazni. Djetinjstvo i ranu mladost proveo je u Temišvaru, koji je s puno topline opisivao u sjećanjima, kao i malenu srpsku zajednicu, ostatak nekada ugledne i bogate opštine. Pripadao je generaciji koju su užasi Prvog svjetskog rata potpuno odredili, u austrijskoj uniformi prošao je Galiciju i italijanski front, i rana njegova djela odraz su tog duha.
Crnjanski je diplomirao na Filozofskom fakultetu u Beogradu. Školovao se prethodno u Beču i Rijeci, a kasnije i u Parizu. Bio je profesor, novinar, publicista, a od 1928. zaposlen je u Centralnom pres birou vlade Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca pri diplomatskim predstavništvima. Okupcija Jugoslavije 1941. zatekla ga je u Rimu, odakle se preko Lisabona zaputio u London. Iz emigracije, koju je teško doživio, vratio se u otadžbinu 1965. Bio je sjajan stilista, jedna je od ključnih pojava srpske i jugoslovenske književnosti uopšte.
“Miloš Crnjanski je jedna od ključnih ličnosti srpske i jugoslovenske književnosti, toliko značajna vrijednost književne poetike i književne tradicije da se o njemu danas, 120. godina od njegovog rođenja, može govoriti iz više perspektiva“, kazala je profesorica Filozofskog fakulteta u Nikšiću, Lidija Tomić, na skupu održanom povodom obilježavanja godišnjice piščevog rođenja. Ona je istakla da cjelokupni njegov književni opus ukazuje na čudesnu građevinu lirskog i epskog kojim Miloš Crnjanski traga za jedinstvom postojanja, još od “Dnevnika o Čarnojeviću” do “Embahada”. Kao dominantno tematsko odredište njegovog djela izdvajaju se seobe.
U romanu “Seobe”, čiji je prvi dio napisao 1929. a drugi 1962. opisivao je tragično raseljavanje Srba na širokim prostorima Srednje Evrope i Južne Rusije. Za roman “Seobe” je 1930. dobio nagradu Srpske akademije nauka.
“Pred njim je uvijek bila jasna misao o slobodnom svijetu, o svjetlosti i nebu nasuprot izvjesnosti haotične egzistencije"
Ostala djela Crnjanskog su: romani “Dnevnik o Čarnojeviću”, “Kap španske krvi”, “Kod Hiperborejaca”, pjesme “Lirika Itake”, “Lament nad Beogradom”, novela “Priče o muškom”, drame “Maska”, “Konak”, “Nikola Tesla”, putopisi “Ljubav u Toskani”, “Knjiga o Nemačkoj”, “Naša nebesa”, “Naše plaže na Jadranu”, “Boka Kotorska”, “Knjiga o Mikelanđelu”, “Embahade”.
Životni put Miloša Crnjanskog promijeniće sukob sa Titom i komunističkom ideologijom. Čitav Drugi svjetski rat i dugi niz poratnih godina proveo je u izgnanstvu u Londonu.“Pred njim je uvijek bila jasna misao o slobodnom svijetu, o svjetlosti i nebu nasuprot izvjesnosti haotične egzistencije. Izgnanstvo Miloša Crnjanskog je još jedan vid njegovih seoba ili tragičnih istina da je čovjek osuđen na izgon i stradanje”, istakla je Tomić.
Crnjanski se u Beograd vratio 1961. godine poslije 25 godina u emigraciji. Umro je u Beogradu 1977. godine.
Bonus video:
