Jednako kao što kritičari i ljubitelji lome koplja oko toga koji su najbolji filmovi, a o čemu je nedavno, u povodu skoka ”Vrtoglavice” i preuzimanja prvog mjesta na listi Sight & Sound, prilično pisano, ljubitelji filma nimalo lako ne odgovaraju na pitanje - koji su najgori filmovi...
Odnosno koji su filmovi toliko loši da ih se naprosto mora pogledati. Logika trasha, veličanstveni rezultati odsustva elementarne kompetencije, kreativne vizije koje ne prati bilo kakav talenat, sve to, odista ponekad rezultira - vrlo pamtljivim ostvarenjima.
Uostalom, da nije tako ne bi legendarni Ed Vud (kome je spomenik podignut u Bartonovom filmu sa Džonijem Depom), postao svojevrsna paradoksalna ikona filmske umjetnosti.
U toj uzaludnoj (?) - kao što je (ne)moguća ili uzaludna potraga za najboljim, potrazi za najgorima (ali, koji zaslužuju da budu viđeni - jer su dosegli jednu vrstu pozicije “s one strane” dobrog i lošeg - obratili smo se domaćim filmskim znalcima sa jednim pitanjem - Koji su filmovi toliko loši da se jednostavno moraju pogledati...
I evo njihovih ličnih spiskova od po pet kandidata za laskavu titulu “najboljeg najgoreg”. Konačan izbor je, kao i u svemu ostalom, na - vama.
Jelena Stanovnik:
Marie Antoinette (Marija Antoaneta, 2006) režija Sofija Kopola
Kad sam prvi put gledala Mariju Antoanetu moja tanana liberalna duša bila je toliko povrijeđena da sam zamalo napustila bioskop. Činilo se da je Kopolin “impresionistički” pristup istoriji proizveo frivolan, skup film, opsjednut površinama i površnostima, sa dvoranima koji govore kao isprazni akteri reality televizije, sa kinematografijom koja više pripada stranicama Voga nego filmskoj umjetnosti.
Nekoliko godina kasnije – pah – shvatila sam zabludu mog blesavog modernističkog čitanja: zavodljive svjetlucave površine otkrivaju akutnu kritiku savremenog konzumerskog društva, i ovaj Kopolin film je nepriznati masterpis.
Dirty Dancing (Prljavi ples, 1987), režija Emil Ardolino
Šta reći? Za djevojku odraslu osamdesetih, ovo je guilty pleasure zauvijek.
Enjoy Poverty (Uživajte u siromaštvu, 2009) režija Renco Martens
Holandski umjetnik Renzo Martens proveo je tri godine putujući kroz Demokratsku republiku Kongo ubjeđujući političare, seljake i radnike u osiromašenim selima da je siromaštvo njihov prirodni resurs.
On ih uči kako da profitiraju od snimanja siromaštva i prodaje slika na zapadnom tržištu, promovišući svoju kampanju neonskim znakom Enjoy Poverty i sipajući uvrede ljudima kojima “pomaže”.
Kritičar zapadne eksploatacje se vraća kući da montira svoj film koji su proizveli evropski kulturni fondovi, seljaci i dalje rade u poljima. Nikad nisam sigurna da li je ovaj film briljantno autorefleksivan ili najglupavije nesvjestan, ali u svakom slučaju odlično oslikava depresivnu bezizlaznost koju kritikuje.
Marnie (Marni, 1964) režija Alfred Hičkok
Znam da je ovo kontroverzan potez ako uzmemo u obzir trenutnu kolumnu filmskog kritičara Vijesti, ali moramo reći: šta je Hič mislio kad je snimao ovaj film?
Scenografija naslikana na kartonu, heroina sa bizarnom tendencijom da padne u trans svaki put kad vidi crvenu boju, i heroj koji želi da je oslobodi traumatične aflikcije svojim muževnim atributima (četvrtastom bradom, četvrtastim naramenicama na sakou i, blago rečeno, krajnje problematičnim pristupom seksu), ovaj film je istovremeno karikatura Hičkokovih filmova i destilacija njegove umjetnosti i autorskih tema.
Rođeni sjutra (1997) režija Draško Đurović
Ponosni nosilac jedne i po zvjezdice na IMDB, ovaj dragi traš masterpis nikad ne umara, i nikad ne iznevjeri da me zabavi. Sa Đorđem Davidom u glavnoj ulozi (ha!), od dijaloga, do krute glume, do političke nekorektnosti, do jeftine produkcije (film izgleda kao da je snimljen kamkorderom): ovo je najdosljednije loš film koji znam.
Ako ćete pogledati samo jedan film sa moje liste, Rođeni sjutra bi bio moja preporuka, zbog čistog užitka i vesele presmiješnosti.
Aleksandar Bečanović:
Padenie Berlina (Pad Berlina, 1949); režija: Mihail Čiaureli
Padenie Berlina je esencijalni staljinistički ep zamišljen u formi ‘blokbastera’: glasine govore kako je lično Staljin imao velikog udjela u pisanju scenarija, a kako je film na kraju ispao – glomazan, nezgrapan, bombastičan – nije nemoguće da se možda u slobodno vrijeme prihvatio i režije. Imbecilna ideologija dovedena do delirijum tremensa ili briljantna, lakanovski precizna studija o funkciji i značaju Simboličkog Oca (koga otjelotvorava, a ko bi drugi, sam Staljin)?
Deadly Weapons (Smrtonosna oružja, 1974); režija: Doris Wishman
U ključnom ostvarenju Wishman, smrtonosno oružje su grudi (73 inča) Chesty Morgan koja se brutalno sveti ubicama njenog dragog tako što ih, u obrnutom materinskom gestu, priguši svojim bujnim poprsjem: Eros i Tanatos teško da su ikada bili ovako ’prirodno’ spojeni. Krajnje vulgarno, i to od strane žene, iskorištavanje ženskog tijela podređeno najprizemnijim seksističkim fantazijama ili suptilna, feministički inspirisana dekonstrukcija primitivne muške opsesije velikim grudima?
Onna gokumon-chô: Hikisakareta nisô (Monahinje koje grizu, 1977); režija: Makiguchi Yûji
Konsenzualni i, češće, nekonsenzualni seks koji se podjednako nemotivisano događaju na svakih nekoliko minuta, lezbijanizam, kanibalizam, plus suluda scena psihodeličnog ženskog plesa, sve garnirano sa dojmljivim splatter trenucima, eto to je dobitna Makiguchijeva kombinacija za ovaj nunsploitation dementni ’masterpis’. Posramljući primjer dokle je u neukusu bila u stanju da ide japanska (s)eksploataciona kinematografija ili njeno sublimno uzdizanje do vizuelne apoteoze?
Le Lac des morts vivants (Jezero živih mrtvaca, 1980); režija: Jean Rollin
Rollin, nikad priznati stilista francuskog filma, u Le Lac des morts vivants pokazuje nadmoćnu relaksiranost prema uobičajenoj logici i elementarnim pripovjednim zakonitostima u dramatičnoj fabuli o jezeru (spolja ga glumi poveća bara, podvodno – bazen) iz koga izranjaju naci zombiji sa razlivajućim zelenim mejkapom koji maltretiraju mirno, turistički orijentisano francusko selo.
Sumanuta nekompetentnost režisera koji je ovdje pogubio sve veze sa filmskim zanatom ili dirljivi, vizionarski pledoaje za pomirenjem i ponovnim uspostavljanjem francusko-njemačkog prijateljstva koje je temelj nove Evrope?
Le notti del terrore (Noći užasa, 1981); režija: Andrea Bianchi
Dok je Rollin fasciniran političkom dimenzijom zombija, Bianchi se u Le notti del terrore maestralno opredjeljuje za kulturnu perspektivu ovog problema, pa tako njegovi živi mrtvaci ustaju iz etrurskih grobova – puno poštovanje italijanske baštine i istorijske vertikale! – kako bi seksualno previše aktivnim junacima pokazali nešto od starih metoda pokolja, rasparčavanja i konzumacije, što kulminira u sceni najgoreg edipalnog košmara koja će vizuelno zgroziti i emotivno do korijena potresti svakog poštenog fana ostvarenja Wishmanice. Film u kome su, u konačnici, zombiji inteligentniji od svog režisera ili vizuelno delirični, štoviše larpulartistički pristup humanoj i humanističkoj destrukciji?
Maja Bogojević:
Filmovi su mi uvijek ili loši ili dobri. Nema »loših« filmova koji mi vremenom postaju »dobri« - postoje samo takvi filmski autori, koji mogu postajati lošiji ili sve bolji. Loši filmovi su, uglavnom, komercijalni filmovi (kao junk food filmske industrije), u koje spada ogromna većina horror žanra, holivudski blockbusteri i svi oni filmovi koji imaju očiglednu marketinšku namjeru šoka, manipulišu publikom, tj. koji potcjenjuju inteligenciju gledaoca.
Loši filmovi su loše režirani i najrađe biste ih brzo zaboravili. Po analogiji sa književnošću, to je kao razlika između Paola Coelha i James Joyca. Ako se uopšte može »uživati« u takvim filmovima, to je uvijek zbog dobrog scenarija i sjajnih glumaca i energije koju oni proizvode na platnu, uprkos lošoj režiji.
Slijedi lista filmova koje pamtim samo zbog par dobrih scena i glumaca. Skoro svi su noviji holivudski filmovi (zaboravila sam starije loše) i poređani su od »najboljeg lošeg« do »najgoreg lošeg«.
Red (r. Robert Scwentke, 2010) – zbog dobrog scenarija i sjajnih glumaca: Hellen Miren, Morgan Freemana, Bruce Wilisa i Mary-Louise Parker. Najviše zbog scena u kojima Helen Miren hladnokrvno i »damski« ubija neprijatelje »iz dosade«.
Love actually (r. Richard Curtis, 2003) – opet zbog sjajnih glumaca i nezaboravne Hugh Grantove imitacije britanskog premijera Tony Blaira.
No strings attached (r. Ivan Reitman, 2011) - Zbog dvije scene. Jedna je u kojoj Natalie Portman, koja inače glumi snažnu mladu »postmodernu« ženu »bez emocija«, za volanom auta halapljivo jede krofne sva umazana šećerom, grcajući od plača (zbog propale ljubavi), dok sluša »Keep bleeding« Leone Lewis.
Iako tipičan primjer novog Holivuda, sjajan je trenutak intertekstualne referentnosti. Druga scena je dijalog između Natalie Portman i njene majke, koja svojoj jakoj kćerki, kao punch-line filma, kaže: »Budi slaba. Svijet to može podnijeti«.
Valentine's Day (r. Gary Marshall, 2011) – zbog odličnog Ashton Kutchera, ali i nezaboravnog ultraneurotičnog lika fenomenalne Jessice Biel.
Friends with benefits (r. Will Gluck, 2011) – zbog mnogih (neuspjelih) referenci/omaža najboljim holivudskim romantičnim komedijama i zbog insistiranja na ekscesno klišeiziranim komičnim scenama isticanja razlika i rivalstva između Njujorka i Kalifornije, u korist Njujorka, naravno.
Ipak to Woddy Allen bolje radi, iako su se Mila Kunis i Justin Timberlake trudili da glumački daju sve od sebe u ovoj neuspjeloj komediji »ljubavnog rata između polova«.
Ratko Radunović:
Radunović je svoju listu naslovio “5 NLO Filmova Gorih od PLANA 9 Eda Vuda”, a evo koji su filmovi dobili takav “kompliment”:
Robot čudovište (Robot Monster, 1953), Phil Tucker
Vanzemaljac Ro-Man dolazi na Zemlju da dokrajči jedinih šestoro ljudi preostalih nakon što je laserskim zrakom zbrisana čitava njena populacija, jer će jedino tada biti omogućen dolazak 268.000 Marsovaca. Ro-Man na sebi ima kolosalni majmunski kostim u kom se jedva kreće, prastaru ronilačku kacigu na glavi i želi samo da pregovara sa zgodnom promiskuitetnom djevojkom.
Polovina filma prolazi u arbitrarnoj šetnji jednim te istim kravljim stazicama, dok Ro-Man traga za ljudima. Predstava se završava čim neki laser/grom(?) pogodi Ro-Mana – a 10-godišnji dječak se probudi iz čitavog tog košmara.
U Karpenterovom filmu U čeljustima ludila, u sceni kad se Sem Nil budi u hotelskoj sobi, na TV-u se prikazuje Robot čudovište. Na DVD komentaru filma, Karpenter naziva Takerov film "a guilty pleasure".
Invazija ljudi iz tanjira (Invasion of the Saucer Men, 1957), Edward L. Cahn
Invazija je navodno komedija o paru tinejdžera koji kolima udare u vanzemaljca, ali kad im on izduši gumu, oni se izgube u šumi. Poenta filma je da vanzemaljci, zbog mrtvog sadruga, sada žele osvetu. I rade to tako što tinejdžerima namjeste ubistvo lokalnog pijanice, a učine da oni budu uhapšeni zbog pretjerane količine alkohola u krvi (naime, vanzemaljci imaju iglice na prstima iz kojih ljudima mogu ubrizgavati alkohol). Na kraju vanzemaljci ispare tako što se nađu na meti upaljenih automobilskih farova.
Napad očnih kreatura (Attack of the Eye Creatures, 1965), Larry Buchanan
Ovaj TV-projekat Larija Bjukenena, desetak godina stariji od Vudovog Plana 9 i četrdesetak mlađi od Rođeni sjutra, ima priču sličnu Invaziji, u stvari rimejk je Kanovog filma: zaljubljeni par udara kolima u nešto na putu kroz šumu i pod prednjim branikom zatiče tirkiznog vanzemaljca sa desetinama parova očiju, zjapećim čeljustima i nozdrvama na stepenastoj glavi, i čirevima/hernijama svuda po tijelu.
Ostatak projekta predstavljen je u vidu trke/šetnje po šumarku gdje je snimljeno najmanje 80% filma. Ljudi lako izmiču sporim vanzemaljacima, a ubijaju ih tako što u njih upere blic fotoaparata. Da ne bude zabune, Bjukenenovi drugi "bioskopski" SF filmovi ne izgledaju nimalo bolje.
Rat svjetova (The War of the Worlds, 1953), Byron Haskin
Ako se ovom slavnom SF filmu strgne tehnikolor, efektna muzička tema i par dobrih NLO kadrova – ostaće mu sve ono čime su raspolagali projekti Eda Vuda (i veći dio opusa M. Najta Šjamalana): šašava naracija, arhivski snimci, besmisleni vanzemaljac (jedva se pojavljuje na dvije sekunde), dobri sveštenik, trivijalna gluma, nepostojeći scenario i gomila neuravnoteženih akcionih scena koje ni danas u montaži Pijetra Skalije ne bi zadobile iole razumnije obrise.
Džinovska kandža (The Giant Claw, 1957), Fred F. Sears
Kandža kao NLO u 27. minuti uvodi hipersoničnu pticu (mješavinu lešinara i ćurke) toliko veliku da ona obara avione i lomi vozove; ona je takođe radioaktivna i posjeduje štit od antimaterije kome ne može nauditi konvencionalno oružje. A Ptica sve što želi jeste da negdje snese jaje. Kandža je najzabavniji od pomenutih filmova, baš zato što je njena visokobudžetna i hrabra ideja snimljena samo za par dolara, dok film neosporno ima najsmješnije čudovište ikada slikano za celuloid.
Nemanja Bečanović:
Double Agent 73 (Dupli agent 73) - Doris Wishman, 1974.
Neizmjerno sam zahvalan ekspanziji videoteka krajem 80-ih koje su mi omogućile da kao osnovac pogledam prvi trash film u životu. ”Dupli agent 73” radikalno pomjera granice očajnosti, posebno kada je u pitanju glumica čije umjetničko ime Česti Morgan, samo kaže koje gabarite posjeduje. Neinteligentna dramaturgija i režija su u toj mjeri besprekorno loše realizovani da je film naprosto epohalan. Trenutak kada sam ugledao scenu u kojoj glavna glumica, da bi snimila tajna dokumenta, podiže svoju obnaženu masivnu dojku i čuje se ”škljoc” sa fotoaparata koji joj je navodno ugrađen u grudi, ostavio me je zabezeknutog jer sam prvi put shvatio da je svijet mnogo bizarnije mjesto nego što sam mislio.
Blood Feast (Krvava gozba) - Hershchell Gordon Lewis, 1963.
U svakom pogledu najesencijalniji američki pop film: nije u pitanju samo seks i nasilje u svom najčistijem obliku, već i (ne)američka opasnost koja dolazi u vidu tajnog egipatskog kulta koji želi žrtvovati što više plavokosih Amerikanki.
Žanrovski puritanizam autora je film sveo na dvije esencijalne stvari: plejboj zečice i realistično kasapljenje istih, dok su svi ostali elementi filma, od narativa do režije tretirani kao bedak kroz koji reditelj mora proći. Kada je vidio da tinejdžeri u drajv-in bioskopima izlaze iz kola da bi u toku projekcije filma povraćali, Džon Voters je shvatio da je konačno našao svog heroja, pa se može reći da je ovo ostvarenje inicijalna kapisla samosvjesne trash kinematografije.
Hercules in New York (Herkules u Njujorku) - Arthur Allan Seidelman, 1969.
Za sve one ljude koje muči to što porno filmove moraju premotavati zbog djelova u kojima postoji neka priča i zaplet, onda bi ovaj film definitivno čitavog pogledali ubrzanog. Prvi film u kojem je glumio Arnold Švarceneger izgleda kao pornić iz 70-ih u kojem iz neobjašnjivih razloga nema “akcionih“ scena.
To što iz mitskog prostora Herkules dolazi u modernu Ameriku da zapanjuje ljude svojom snagom, već je sam po sebi savršeni recept da nekoliko decenija kasnije ovaj ”polubog” pođe zapadnije od Njujorka i postane guverner.
Glitter (Sjaj) - Vondie Cutris-Hall, 2001.
Iako je sve postavljeno da bi se postigao što veći komercijalni uspjeh (glumi tada najveća zvijezda r'n'b muzike, tu je i hitični saundtrak, sentimentalna poluautobiografska priča) nešto je krenulo potpuno naopako i rođena je posljednja velika poslastica trash filma. Ako ste već zbog naslova bili nepovjerljivi, mogli ste utvrditi da su vaše sumnje bile potpuno opravdane ako pogledate prvih pet minuta ovog površnog filma prepunog patetike, banalnih katarzi, užasne muzike i mode 80-ih. Posebna priča predstavlja i dijabolično imbecilna gluma Maraje Keri. Već na premijeri je film doživio potpunu katastrofu a odmah poslije toga naša diva i nervni slom.
Plan 9 from Outer Space (Plan 9 izvan svemira) - režija: Ed D. Wood Jr.,1959.
Neprikosnoveni klasik trash filma, koji vodi mrtvu trku sa autorovom polubiografskom transvestitskom ispoviješću ”Glen or Glenda” u borbi za najgori film svih vremena. Uspostavio je sve moguće standarde kada je u pitanju trash film. Dirljiv u svom entuzijazmu, namjeri autora da upari njegova dva omiljena žanra, SF i horor, i snimi scenario koji je proizvod istinske demencije, govore da je zaista teško napraviti epski loš film: nije ni to lako, i za to je potrebno imati poseban dar.
Bojan Baća: Ako odgledate do kraja, znači da ste Supermen
Policajac-samuraj (Samurai Cop, 1989), režija: Amir Shervan
Policajac-samuraj je za sedmu umjetnost ono što je restauracija freske “Ecce Homo” za likovnu. Film koji je nastao kao plod natčovječanskog entuzijazma i krajnje nestručnosti. Umjetničko djelo koje nezapamćeno zavodljivo prkosi svim mjerilima zdravog razuma i dobrog ukusa.
Ako ikada ikome pokušate da opišete ovaj film, misliće da se zajebavate. Zato se ja neću ni truditi da to uradim. Policajac-samuraj je najgori film svih vremena. Ili najbolji. Nisam siguran.
Manos: ruke sudbine (Manos: The Hands of Fate, 1966), režija: Harold P. Warren
U nekoj paralelnoj dimenziji boljoj od ove naše, čovječanstvo je ovim filmom ispunilo svoj estetski potencijal. Tamo ovaj film predstavlja najveću visinu koja je dosegnuta u istoriji umjetnosti zapadne civilizacije. Kao Geteov Faust, samo mnogo bolje. Tamo se ovo remek-djelo uzima za najubjedljiviji dokaz za postojanje Boga.
Majamijska veza (Miami Connection, 1987), režija: Woo-Sang Park
Da se razumijemo, ovo je film s vjerovatno najoriginalnijom premisom ikada postavljenom: nindže-bajkeri terorišu noćne klubove, a jedino što im stoji na putu jeste multietnički synth-rock bend koji ima i svoju klasnu dimenziju: čine ga siromašni studenti koji posjeduju crne pojaseve u tekvondou.
Ako ste mislili da znate šta su društveno angažovane pjesme, čekajte samo da čujete numere poput “Protiv nindži” i “Prijatelji”. Zbog Majamijske veze vrijedi imati oči, uši i dušu.
Trol 2 (Troll 2, 1990), režija: Claudio Fragasso
Lažni nastavak u kome uopšte nema trolova! Zapravo, ovo je film o goblinima-vegetarijancima koji hranu spremaju tako što pretvaraju ljude u povrće. Mogu da ih spriječe samo dvije osobe: dječak koji mokri po zelenoj hrani i njegov pokojni djeda.
Možda vam se zaplet čini suludim, ali ovaj film je vjerovatno najzabavnija filozofska kontemplacija o pošasti vegetarijanizma.
Čovjek-puma (L’uomo puma, 1980), režija: Alberto De Martino
Kako da proverite da li posjedujete supermoći? Pustite Asteka da vam uđe u kuću, veže vas kaišem oko pasa i baci vas kroz prozor. Ako poletite, to znači da ste Pumamen. Ako odgledate ovaj film do kraja, to znači da ste Supermen.
Bonus video:
