Miodrag Lekić, nekadašnji ministar inostranih poslova Crne Gore i ambasador SRJ u Rimu krajem 90-tih godina, danas je profesor na Univerzitetu “La Sapienza” i predavač na italijanskoj diplomatskoj katedri.
Nedavno je u Crnoj Gori osnovao Centar za međunarodnu politiku i evropsku integraciju.
“Istorija Italije” je najnovija knjiga Miodraga Lekića u izdanju “Vijesti”, koja prati 150 godina od ujedinjenja Italije do danas, kroz kulturne, političke i društvene procese, koji su neodvojivi segmenti u razumijevanju italijanske prošlosti, ali i sadašnjosti.
Vaša “Istorija Italije” je knjiga kakvih u crnogorskoj izdavačkoj praksi nemamo mnogo. Istorija politike, ali i kulturnih procesa. Kakav je intelektualni izazov za Vas bio stvaranje jedne ovakve knjige?
- Nekoliko razloga me je opredijelilo za avanturu pisanja ove knjige. Smatrao sam svojom dužnošcu, da nakon nesto dužeg boravka u Rimu, pokušam da i knjigom sintetizujem italijansku prošlost, zapravo 150 godina postojanja države pod imenom Italija. Iskren da budem, moj prvobitni cilj je bio pisanje istorije italijanske spoljne politike, materije kojom sam se bavio u dužem periodu. Dolazeci jubilej italijanske države me je odveo ka mnogo ambicioznijem poduhvatu - dakle pisanju istorije Italije, u svojim političkim, institucionalnim, ekonomskim, diplomatskim, kulturnim dimenzijama. Bez ove posljednje teško je razumjeti italijansku prošlost pa i sadašnjost, a sasvim je izvjesno da bez kulture, pri tom primarno mislim na Danteov jezik iz 14. vijeka, bez umjetnika renesanse, bez Verdijeve muzike, posebno njegove opere ,,Nabuko”, bez Manzonijevog romana ,,Vjerenici” ili Lampeduzeovog djela “Gatopardo”, vjerovatno ne bi ni bilo Italije, barem ne one nastale 1861. godine.
Ali, ni druge dimenzije italijanske prošlosti koje sam takođe nastojao da cjelovito analiziram, recimo političke i diplomatske, nijesu manje uzbudljive i intrigantne, makar one bile mnogo više inspirisane realizmom Makijavelija nego romantizmom Dantea i Petrarke.
Period od Ujedinjenja do Berluskonijevog pada: tu su gotovo sve značajne epizode savremene istorije. Koliko je priča o Italiji priča o glavnim tendencijama globalne politike?
- Iako se radi o prošlosti koja se odvijala na jednom poluostrvu gotovo nevjerovatne geografske pozicije, pogrešno je italijansku istoriju tumačiti bez spoljnih uticaja i glavnih tendencija evropske, kasnije i globalne politike. Kavurov projekat stvaranja države Italije duguje mnogo međunarodnim okolnostima – naprije pomoći Napoleona III u protjerivanju Austijanaca iz Lombardije, zatim pobjedi Pruske nad Austrijom što je Italiji omogućilo oslobađanje Venecije, da bi nešto kasnije pobjeda Pruske 1870. godine nad Francuskom - tada zaštitnicom pape i Vatikana - omogućilo italijansko osvajanje Rima koji je bio vjekovno sjedište papske države.
Fašistička avantura, ma koliko imala svoja unutrašnja objašnjena, svakako ne i opravdanja, dobija fanatične, sulude dimenzije, nakon Musolinijevog vojnog savezništva sa Hitlerom.
I međunarodne konfrontacije tokom višedecenijskog perioda Hladnog rata, u prvom redu između SAD i SSSR-a, su se direktno odražavale na unutrašnje italijanske prilike. Vladajuća Demohrišćanska stranka je bila direktno pod uticajem, ne samo Vatikana, već i SAD i vojnopolitičkih zapadnih integracija, dok je najveća opoziciona snaga – Komunistička partija bila pod uticajem Moskve. Kao da je linija planetrane ideološke konfrontacije Zapad – Istok na neki način direktno prolazila italijanskom teritorijom.
Istina, bilo je i perioda kada je i Italija ostvarivala uticaje na druge sredine. Bez sumnje, formiranje dvije nove države, Italije i Njemačke u drugoj polovini 19. vijeka, je umnogome izmijenilo političku kartu Evrope.
Ali sve to sada pripada istoriji i njenim ciklusima. I kraj berluskonizma predstavlja završetak jednog ciklusa, neko bi dodao - sa elementim cirkusa – dakle, period sa mnogo specifičnih detalja.
I kraj berluskonizma predstavlja završetak jednog ciklusa, neko bi dodao - sa elementim cirkusa
Nije dobro, to važi za Italiju i za druge zemlje, kada se politika pretvori u predstavu a narod u publiku. Pad zavjese može da vrati ljude u realnost, ali ponekad prilično kasno.
Priča o modernoj Italiji je i priča o kreiranju modernog identiteta. Koliko vam je taj sloj bio zanimljiv?
- Taj sloj je suštinski, zato nije bila slučajno formulisana centralna krilatica nove države nastale 1861 godine: ,, Stvorili smo Italiju, sada treba da stvorimo Italijane”. Taj složen projekat nacionalne kohezije jeste bio ozbiljno osmišljen, i nije se zasnivao na utjerivanju identiteta manipulacijama političke elite, već strpljivim izgrađivanjem zajedničkog vrijednosnog sistema u zemlji.
Kao što sam naveo u knjizi, prije 150 godina mnogi stanovnici na Apeninskom poluostrvu, podijeljeni u hiljade komuna i više malih državica, zapravo protektorata nijesu najbolje razumijevali riječ ,,Italija”. Ono što su bolje razumijevali bila je želja da razne strance na sjeveru i jugu protjeraju iz zemlje. To su i uradili borbom i spretnim diplomatskim akcijama. Tako su stvorili Italiju, zatim Italijane. Ovaj drugi proces još traje, a ocijene o postignutom identitetu su veoma različite.
Budući da ste diplomata, kako gledate na istoriju italijanske diplomatije u ovom periodu?
- U svom, sada već klasičnom, dijelu o diplomatiji, Harold Nikolson tvrdi da je moderna diplomatija nastala na Apeninskom poluostrvu. Jedan australijski istoričar italijanske spoljne politike je definisao Italiju kao ,,najmanju među velikim silama”. Italijanska diplomatija je bila pretežno determinisana takvim položajem. Povremene zablude o Italiji kao velikoj kolonijanoj sili, recimo u periodu Krispija, a naročito za vrijeme Musolinija, istorija je žestoko demantovala, nažalost veoma tragično za italijanski narod.
Inače sama kultura italijanskih diplomata je na zavidnom nivou, ako se to uopšte može generalizovati. Na samom početku stvaranja i trajanja države, italijanske diplomate su uglavnom dolazili iz aristokratskih porodica i krugova, a tragovi takve tradicije se i danas mogu uočiti.
Kako će izgledati izazov pisanja o današnjoj Crnoj Gori nekome ko se toga prihvati u nekoj bliskoj budućnosti?
- Istraživačima nije lako da rekonstruišu prošlost, nekada zbog manjka istorijskih izvora, nekada zbog viška izvora, od kojih mnogi mogu biti i sumnjive validnosti. Neko je već rekao da se istorija najviše falsifikuje upravo dok se stvara. I na novinarima, koje je Kami nazivao instant istoričarima, je takođe velika odgovrnost, prema javnosti ali i prema budućim generacijama. No, možda će biti najznačajnije da budući istoričari budu lišeni ideoloških opterćenja, pa i onih iskušenja o istinama tkz. ,,naše strane”.
Kada su Žida pitali koliko mu je vremena trebalo za čuvenu Antologiju francuske poezije, odgovorio je – trideset godina i dva mjeseca. Da li bi i Vaš odgovor na pitanje koliko Vam je vremna trebalo za ovu knjigu bio sličan?
- Direktan odgovor na vaše pitanje glasi da sam dvije godine intenzivno radio na ovoj knjizi - ako bih preskočio podatke o dugogodišnjem interesovanju i povremenim istraživanjima.
Drago mi je što knjiga, svakako uz zasluge izdavača, izalazi u godini obilježavanja velikog državnog jubileja Italije. Inače, zvanično trajanje jubileja je predviđeno do kraja marta 2012. Dakle, zadovoljan sam što ova skromna knjiga, na izvjestan način, predstavlja doprinos obilježavanju tog jubilej i u našoj sredini.
Kako vidite današnju crnogorsku diplomatiju? I uopšte ulogu diplomatije u današnjoj politici?
- Često ponavljanoj i donekle tačnoj tezi da spoljna politika zavisi od unutrašnje politike, treba dodati da je sasvim logičan i obrnuti proces. Naime, protagonisti spoljne politke bi trebalo da na unutrašnjem planu djeluje sa pozicija modernih, međunarodno emancipovanih vrijednosti. Kod nas to nije slučaj. Nije teško zaključiti kome odgovara da se na čelnim mjestima diplomatije i to ne od juče, umjesto autonomnih ličnosti nešto šire lične kulture koji bi kao takvi bili prepoznatljivi na međunarodnom planu, postavljaju osobe visoke, gotovo degutantne lojalnosti vrhovnom šefu.
Prilično je žalosno da je iz crnogorskog MIP-a izašao onaj šovinističko staljinistički dokumenat pod naslovom ,,Medijska analiza”
Umjesto kompetentnog djelovanja na međunarodnom, oni postaju segmenti unutrašnjeg sistema vladanja, pa i protagonisti več viđenih, mučnih domaćih afera.
Prilično je žalosno da je iz crnogorskog MIP-a izašao onaj šovinističko staljinistički dokumenat pod naslovom ,,Medijska analiza” u kojem se nalaze upustva domaćim medijima kako da dijeluju na unutrašnjoj sceni. Ima se utisak da i danas ima medija koji djeluju po upustvima iz tog opskurnog dokumneta. Ali uprkos dominantnoj tendenciji da se i diplomatija pretvara u segment partijsko privatne države, posebno u njenom kadrovskom segmentu, to ne znači da u njoj nema i stručno kompetentnih osoba, ali više kao izuzetak koje potvrđuje prethodno pravilo.
Galerija
Bonus video:
