Tokom 11 decenija, od kada su prikazane prve pokretne slike, snimljeno je približno pola miliona filmova. Od prvog trenutka filmovi se igraju našim osjećanjima, iznenađuju nas, dosađuju nam, stvaraju pa uništavaju velike zvijezde i dijelom prerastaju u industriju zabave koja donosi zaradu od više milijardi dolara.
Guardianovo podsjećanje na ostvarenja koja imaju veliki značaj za kinematografiju, odnosno sedam lekcija iz istorije i filma i društva, prenio je sajt B92.
Ajkula - prvi blokbaster
Redovi ispred njujorških bioskopa i prepuni trotoari publike koja željno iščekuje dugonajavljivani film Stivena Spilberga Ajkula (Jaws) davne 1975. godine najavili su ostvarenja koja danas definišemo kao blokbastere.
Postoje i oni ljubitelji filma koje ne dotiče pompa koja stvara hit i koji ne smatraju da su novac, slava i šoubiznis osnovni i neodvojivi činioci dobrog filma
Pomenuti film, zatim Ratovi Zvijezda (Star Wars) i The Exorcist zaslužni su za modernu ideju bioskopskog hita koja podrazumijeva veliku zaradu i gužvu ispred bioskopskih blagajni, zatim skupe i primamljive reklamne kampanje, koje izazivaju još veću histeriju i željno iščekivanje premijere, i na kraju fabrikovanje glumačkih zvijezda koje zahvaljujući ovoj industriji zabave dobijaju status obožavane ličnosti koju mediji dižu u nebesa.
Međutim, postoje i oni ljubitelji filma koje ne dotiče pompa koja stvara hit i koji ne smatraju da su novac, slava i šoubiznis osnovni i neodvojivi činioci dobrog kinematografskog ostvarenja.
Pomoćna sredstva industrije zabave u vidu časopisa, sajtova, TV emisija, kampanja, reklamnog materijala poput odjeće i posuđa sa likom filmske zvijezde i mnogi drugi načini popularisanja određenog filma ili zvijezde utiču na to da publika zaboravi zbog čega ide u bioskope i koje kvalitete traži u određenom filmskom ostvarenju.
Stanlio, Olio i Gorila
Ako smatrate da okosnica filmova nisu inovacije, odnosno nove i originalne ideje, pogledajte film Swiss Miss iz davne 1938. godine, tu su i nezaobilazni komični junaci Stanlio i Olio (Laurel & Hardy).
U ovom filmu postoji čuvena scena u kojoj oni vuku klavir preko alpskog mosta, kada odjednom ugledaju gorilu kako im ide u susret. U ovoj nadrealnoj i komičnoj sceni prvi put u istoriji filma na bioskopskom platnu vidimo gorilu. Zvijer je komična, razigrana i nasmijana i ovaj manir ubrzo počinju da koriste mnogi holivudski komičari.
Kazablanka, svijet iz mašte
Neodoljiva Ingrid Bergman i Hemfri Bogart postali su besmrtni u svijetu sedme umjetnosti snimivši Kazablanku (Casablanca). Taj film mnogi ubrajaju među klasike. Termin klasicizam u umjetnosti podrazumijeva da djelo odlikuje osjećanje za red, harmoniju i uravnoteženost.
Međutim, filmovi kao što je Kazablanka su puni čežnje, turbulentnih i varljivih emocija, ali i specifičnog vizuelnog identiteta. Obratite pažnju ne nadrealno i neprirodno osvjetljenje koje stvara efekat izmaglice koja gledaoce asocira na maštanje i svijet snova. Postoji ime za ovakav žanr, a to je romantična umjetnost svojstvena holivudskim ostvarenjima.
Ozuova ravnoteža emocija i prostora
Prava prapostojbina filmova koji imaju odlike klasike, je Japan i filmovi koje je snimio japanski režiser Jasujiro Ozu. U njima vidimo da su emocije i prostor u savršenoj ravnoteži, perfektno balansirani.
Ozu (1903-1963) kao scenarista potpisivao se kao Džejms Maki. U većini njegovih filmova teme su vjenčanje, porodica i specifični odnosi među različitim generacijma. Early Summer (1951), Tokyo Story (1953) i Floating Weeds (1959) su njegova najpoznatija ostvarenja.
U scenama dijaloga kamera je često direktno usmjerena na glumce i pravi takav efekat da se gledalac osjeća da je u središtu scene. Takođe, nije koristio tipičan način smjenjivanja scena, već je između scena ubacivao i statične koje prikazuju neke objekte ili je jednostavno grubo „sjekao“ scene bez konvencionalnog zamračivanja ili izbljeđivanja prizora.
Ozu se koristio minimalističkom pričom, odnosno obilatom upotrebom elipse, a izbjegavanjem saopštavanja suvišnih informacija. Likovi najčešće ćute ili vode inteligentne, odnosno koncizne i šture razgovore.
Često se služi kadrom koji je on izmislio, tzv. „tatami shot“. To je kadar iz perspektive osobe koja kleči, često je snimao i kadrove iz još nižih perspektiva. Ozu je ostavio veliki trag u istoriji umjetničkog filma i uticao je na brojne sljedbenike poput Džima Džarmuša, Vima Vendersa, Majka Lija i mnoge druge.
Kompleksna gluma Ruan Lingju
Glumica Ruan Lingju nazivana i kineska Greta Garbo, govori nam dvije važne stvari o istoriji filma. Prvo, kineska napredna kinematografija 30-ih, koja je danas jedva poznata, bila je neodoljivo živopisna.
Ruan je u to vrijeme bila jedna od najvećih azijskih zvijezda. Kada je izvršila samoubistvo u svojoj 24. godini New York Times je njen pogreb proglasio sahranom vijeka. Ona je donijela raznovrsnu i kompleksnu glumu i suptilnu i uvjerljivu ekspresivnost. Njena gluma je daleko od vještačkog glamura američkih glumica poput Džin Harlou.
U nijemom filmu Shen nu (The Godess) iz 1934. godine Ruan igra prostitutku koja prodaje tijelo kako bi otplatila školarinu svog sina. Druga činjenica kada je u pitanju istorija kineskog i svjetskog filma govori da nije Marlon Brando uveo realistički način glume 50-ih, jer su već kineska ostvarenja iz 30-ih obilovala realizmom i uvjerljivim glumačkim izrazom.
Hičkokova perspektiva
Pogled sa vrha londonskog duplog autobusa na sivi dan i Oksford Strit još davne 1910. je mladog momka pod imenom Alfred Hičkok inspirisao, a naročito slike Londona iz ove perspektive. To mu se veoma dopalo i mnogo godina kasnije kada je postao reditelj tzv. POV (point of view) kadrovi postaju njegov zaštitni znak.
Teško je zamisliti film Vrtoglavica (Vertigo) bez njih. U istoriji filma snimci koji pokazuju tačku gledišta određenog junaka i prikazuju svijet onako kako ga on vidi, postaju sastavni dio psihološke analize junaka.
Poznat je i famozni kadar „God POV“ ,odnosno„ božanska perspektiva“ gdje uopšte ne vidimo iz čije perspektive posmatramo prizor. Takav kadar Hičkok koristi u čuvenom ostvarenju Ptice (The Birds).
Genije iz Malija
Velika i značajna djela svjetske kinematografije mogu dolaziti iz potpuno neuobičajenih predjela. Takav je film Yeelen (Light) koji je dobio nagradu žirija na Kanskom filmskom festivalu 1987. Njegov kreator je jedan od najvećih živih režisera, Sulejman Sise koji je rođen 1940.
Kada razmišljamo o značajnim filmovima iz 70-ih i 80-ih sjetimo se Skorsezea i Dejvida Linča
Snimanje su finansirali Mali i Burkina Faso, zemlje koje su među najsiromašnijim na svijetu. Uprkos tome, film je tehnički besprekoran. Nudi nam sliku suprotnu onoj koju vidimo u vijestima o zbivanjima u Africi i razlikuje se od filmova o Tarzanu.
Kada razmišljamo o značajnim filmovima iz 70-ih i 80-ih sjetimo se Skorsezea i Dejvida Linča. Međutim, u zapadnoj Africi, u to vrijeme snimali su se briljantni i smjeli filmovi. Oni u mnogim udžbenicima istorije filma predstavljaju otrežnjujući uvid i veliko otkriće za one koji su pravi ljubitelji filma.
Bonus video:
