Iako ga mediji i književna javnost najbolje znaju kao oca inspektora Kurta Valandera, švedski prozni i dramski autor Hening Mankel smatra se perjanicom među takozvanim skandinavskim noir piscima, koji su proteklih decenija stekli svjetsku slavu i značaj romanima koji obiluju filmskom neizvjesnoću i čije su centralne figure pune mana i problematični, ali ubedljivi protagonisti, smješteni u kontekst važnih društvenih tema. Uz Mankela, tu su Arnaldur Indridason sa Islanda, Norvežanin Ju Nesbe i autor trilogije “Milenijum”Stig Lašon iz Švedske. Mankel, valjda u skladu sa sa svojim temperamentom, ali i godištem, nudi prozu smirenijeg tona i nešto nižeg intenziteta nego što je Lašonova i Nesbeova, a zaplete smješta u krajolike tipične za filmove Ingmara Bergmana, što ne treba da čudi jer je pisac bio oženjen Evom Bergman, kćerkom proslavljenog reditelja.
Kirsten Jakobsen dugogodišnja danska novinarka i autorka dvadesetak biografija, među kojima je i Mankelova životna priča, u razgovoru za “Vijesti”, nastalom prije tri godine u Podgorici, gdje ju je zatekla vijest o Mankelovoj smrti, sjeća ga se po rečenici koju je od pisca čula kada su se prvi put sreli: “Ja sam kao ptica, moram stalno da letim, ako sjedim, umirem”.
Hening svog najpoznatijeg junaka, Valandera, opisuje kroz njegove mamurluke, probleme sa varenjem i krvnim pritiskom, ali ništa ne govori o njegovom licu.
Kako je izjavio u jednom intervjuu, to je uradio namjerno - ostavio je čitaocu slobodu da Valanderu dodijeli lik. Prikazao je Valandera kao čovjeka koji je zgrožen - kojem je bukvalno pozlilo - dok je istraživao serijsko ubistvo, koji je zgrožen od toga šta je Švedska uradila sa svojom mladeži, koji je zgrožen svojim poslom i koji se mnogo brine za svog umirućeg oca.
Opšti ton Mankelovih detektivskih misterija sasvim je u skladu sa često morbidnim ubistvima sa kojima Valander mora da se izbori, ali je takođe u saglasju sa predočenom naravi glavnog junaka.
Kod Mankelovog Valandera nema zavodljivog cinizma ili brzopoteznog šarma junaka Nesbeove i Lašonove proze - nasuprot njima, Valander je mrzovoljan, nedruštven i rezigniran, kontemplacijama i strahovima od smrti i starosti sklon policijski inspektor.
Mankela su jako iritirali pokušaji čitalaca da nađu elemente i tragove njegovog u životu književnog junaka Valandera. Ipak, paralele postoje. Mankel je rođen u Stokholmu, majka ga je, zajedno sa dvojicom braće i sestrom, napustila nakon čega se porodica sa ocem sudijom seli u Sveg, malu zajednicu na sjeveru Švedske.
Kroz sudsku praksu svog oca, Mankel saznao dosta o krivičnim predmetima u malom gradu, ne mnogo različitim od onih koje Valander istražuje u Istadu. Kao i autorova majka, Valander je neodgovorni roditelj koji napušta dijete, s tim što se njegovi književni junaci ipak opet sastaju i mire.
Mankel je preminuo 2015. godine u Geteborgu, u 68. godini. Za sobom je ostavio oko 40 djela, proznih i dramskih, knjiga za djecu, prodatih u više od 40 miliona primjeraka.
Seriju "Valander" gledaoci mogu pratiti na televiziji Vijesti radnim danima od 22.30h.
Bonus video:
