Milovan Đilas, najpoznatiji komunistički disident bivše Jugoslavije, rođen je 12. juna prije 100 godina, 1911, u selu Podbišće u blizini Mojkovca.
Njegovo najpoznatije djelo „Nova klasa” (1957) Oksfordski forum je uvrstio među 100 knjiga koje su najviše uticale na kulturu Zapada poslije Drugog svetskog rata. Milovan Đilas je osnovnu školu i gimnaziju završio u Beranama, a u Beogradu upisao Filozofski fakultet 1929. godine.
Član zabranjene Komunističke partije Jugoslavije (KPJ) postao je 1931. a dvije godine kasnije osuđen je na kaznu od tri godine zatvora, koju je izdržavao u Sremskoj Mitrovici.
Poslije dolaska Josipa Broza Tita na čelo KPJ 1937. godine, Đilas je postao član najužeg partijskog rukovodstva, Centralnog komiteta KPJ i Politbiroa CK KPJ.
Početkom 1953. postao je potpredsjednik jugoslovenske vlade, a krajem te godine predsjednik Savezne narodne skupštine
Neposredno je organizovao odlazak dobrovoljaca u Španski građanski rat (1936–1939) a poslije okupacije Jugoslavije početkom jula 1941. došao je u Crnu Goru radi organizovanja i pokretanja ustanka protiv okupatora.
Tokom Narodnooslobodilačkog rata, Milovan Đilas je neprekidno bio član Vrhovnog štaba Narodnooslobodilačke vojske i partizanskih odreda Jugoslavije. Iz rata je izašao u činu general-lajtnanta, a 1949. postao je general-pukovnik. Odlikovan je Ordenom Narodnog heroja.
Dao je veliki doprinos u borbi jugoslovenskih komunista protiv Informbiroa, započetoj 1948. godine.
Početkom 1953. postao je potpredsjednik jugoslovenske vlade, a krajem te godine predsjednik Savezne narodne skupštine.
Znameniti antidogmatski tekstovi
Tada je, kao vodeći partijski ideolog i teoretičar, već objavljivao u listu „Borba” i u časopisu „Nova misao” svoje znamenite, antidogmatske tekstove, u kojima se zalagao za otvorenu unutarpatrijsku diskusiju i otvorenu borbu mišljenja, kao i za punu demokratsku transformaciju KPJ (SKJ) i jugoslovenskog društva.
Zbog intervjua Njujork tajmsu, u decembru 1956. osuđen je na tri godine strogog zatvora
Poslije objavljivanja eseja „Anatomija jednog morala” i zabrane „Nove misli”, u januaru 1954. godine, počele su Đilasove patnje.
Pod optužbom da je „revizionista” smijenjen je sa svih funkcija, a na tajnom suđenju 1955. osuđen je na kaznu zatvora od osamnaest mjeseci, uslovno na tri godine.
Zbog intervjua Njujork tajmsu, u decembru 1956. osuđen je na tri godine strogog zatvora. Sljedeće godine pojavila se u SAD njegova knjiga „Nova klasa”, koja će ga učiniti nesumnjivim perjanikom komunističkog disidentstva. Zbog objavljivanja knjige osuđen je 1957. na novih sedam godina zatvora, u zbiru sa ranijom kaznom na devet godina.
Neprekidna kontrola i redovne kritike
Uslovno je pušten iz zatvora 1961. ali je zbog knjige „Razgovori sa Staljinom” naredne godine osuđen na novih pet godina zatvora. Oslobođen je poslednjeg dana 1966. godine, a poslije dve godine je dobio pasoš.
Milovan Đilas je umro u Beogradu 20. aprila 1995. godine
Putovao je u Veliku Britaniju i u SAD. Pasoš mu je ponovo oduzet 1970. i vraćen tek 1987. godine.
Neprekidno je bio pod kontrolom DB i redovno kritikovan od vrha partije.
Milovan Đilas je umro u Beogradu 20. aprila 1995. godine, a sahranjen je u porodičnoj grobnici u rodnom selu Podbišće u Crnoj Gori.
Bonus video:
