Maja Bogojević je persona čije se ime veže uz mnoštvo važnih projekata koji se prvenstveno tiču filmske umjetnosti.
Nedavno je bila član međunarodnog FIPRESCI žirija na prestižnom „Havana film festivalu“ na Kubi, koji se zove „Cinelatino“ i važi za najznačajniji filmski festival Latinske Amerike.
Maja Bogojević je takođe osnivač i glavni urednik prvog internacionalnog filmskog, online časopisa „Camera Lucida“, čiji se treći broj očekuje u martu.
Trenutno je predavač na Fakultetu vizuelnih umjetnosti (FVU), Univerzitet Mediteran u Podgorici.
Maja Bogojević je za „Art“ govorila o iskustvu sa Kube, te o njenom viđenju stvari kada je filmska djelatnost u pitanju.
- U žiriju festivala „Cinelatino“ bila sam jedina osoba iz Evrope, za posljednjih nekoliko godina. Festival inače postoji 32 godine. Pored mene u žiriju je bila čuvena novinarka „New York Timesa“ Džoan Dupon, predsjednik FIPRESCI-ja Brazila Mario Abade, kubanski profesor na filmskoj akademiji Pedro Noa i urugvajski filmski kritičar Ernesto Agire. Prvi put sam bila u žiriju za jedan filmski festival u Latinskoj Americi koji važi za njihov najveći i najznačajniji. Gotovo da nema latinoameričke zvijezde ili autora koji će odbiti poziv da dođe na Kubanski filmski festival. Filmovi se gledaju bez prevoda, što znači da se poznavanje španskog jezika podrazumijeva. Za mene je ovo bila izvrsna šansa da se upoznam sa latinoameričkom produkcijom danas.
Latinska Amerika je podneblje raznolike i vrlo bogate kulture, a to se uvijek reflektovalo na umjetnost, odnosno na filmove. Koliko je globalizacija uticala na latinoameričke autore?
- Osim u socijalno-ekonomsko-političkim stvarima, globalizacija je u latinoameričkom filmu vidljiva uglavnom u digitalizaciji, tehnologiji i tehnici, ali i pluralitetu publika. Dosta autora eksperimentiše sa tehnikom i inovacijama u filmskoj formi. Ipak, svi njihovi filmovi su zaista o njihovoj zemlji. Ti filmovi jesu ogledalo njihove društvene, ekonomske i političke stvarnosti. Većina je o socio-političkim problemima, o siromaštvu, o (dobrovoljnom?) egzilu, emigraciji, nostalgiji….
Jedan od mojih favorita, čileanski „Postmortem“ Pabla Laraina, dobitnik nagrade našeg FIPRESCI žirija na festivalu, je, kao što naslov nagovještava, metafora o društvu u raspadu, o apsurdu diktatorskog režima (Pinočeovog), o odsustvu života, o beživotnosti. Korupcija je takođe velika tema latinoameričkih filmova, a ljubavne drame govore o apsurdu i nemogućnosti ljubavi u takvom društvu. Uglavnom su svi filmovi oštre društveno-političke kritike, što se danas sve rjeđe može naći u evropskom filmu.
S obzirom na to da su im filmovi vrlo angažovani, ko ih onda finansira?
- Zavisi od zemlje do zemlje… Na Kubi, recimo, veliki uticaj ima država. Tamo postoji veoma jaka filmska akademija, gdje čak mnogi strani predavači žele da dođu. Sama Havana ima 12 aktivnih bioskopa, i to ne komercijalnih, već pravih filmskih velikih dvorana. Filmove finansiraju filmski fondovi i ministarstva kulture, zatim koprodukcije su popularne, a u odnosu na Holivud, to su zapravo male budžetske kreacije, a sjajni filmovi.
Kada su crnogorske prilike u pitanju, ove godine se očekuju tri nova filma, i to reditelja Branka Baletića, Željka Sošića i Nemanje Bečanovića. Koliko imate uvida u ove priče i što je Vaš stav kada je film u Crnoj Gori u pitanju?
- Očekujem da će film Branka Baletića biti zaista hit. Moguće je da će ova godina biti godina crnogorskog kinematografskog buma. Dugo vremena nije snimljeno toliko filmova, a znam da su u pripremi još neki. Mi smo mala zemlja i toga moramo biti svjesni. Ne mislim da mi treba da imamo godišnje puno filmova niti možemo. Nijesmo bogati, a desile su se neke tranzicijske stvari koje nam nisu išle naruku. Bila sam na oko 35 međunarodnih festivala u posljednjih nekoliko godina, i moram reći da sam bila tužna kada, pričajući sa kolegama, ne mogu da pomenem nijedan film iz moje zemlje, jer ih nije bilo.
Neki su čuli za Živka Nikolića, ali i priča o njemu je zapostavljena. Naša kinematografija ne može biti produkcijski bogata, a mi zaboravljamo i da je film najskuplja i najkolektivnija umjetnost od svih. Mi nemamo tehničku ili logističku podršku, nemamo ozbiljnog filmskog festivala, a čak nemamo ni bioskopa. Filmska industrija u takvom ambijentu ne može da cvjeta.
Dakle, problem je u pitanjima odnosa prema filmskoj umjetnosti?
- Da. Odnosa prema filmu i prema stvaralaštvu uopšte. Filmski stvaraoci ovdje treba da budu svjesniji skromnih finansijskih mogućnosti, da stalno imaju u vidu da su dio većeg tima, kolektiva, i da se više oslanjaju na koprodukcije. Sa nisko-bužetnim projektima, uloga producenta je ključna, ali i sinergija koja će postojati između njih i idejnih autora.
Na Balkanu su aktuelne koprodukcije. Da li iz te situacije film može da iznese nešto novo i drugačije, a da ne bude opterećen univerzalnom balkanskom ili ex-jugoslovenskom pričom?
- Koprodukcije su nešto što je ohrabreno od strane EU, upravo zato što Evropa nema jedinstven filmski sistem, kao što to ima Amerika i Holivud. Motivacija je kulturološkog osnova kada je Balkan u pitanju, ne u smislu nekog ujedinjenja, već u smislu započinjanja dijaloga. Mi i jesmo upućeni jedni na druge zbog mnogo sličnosti koje dijelimo i ja tu vidim sjajnu budućnost...
Opširnije u štampanom izdanju
Bonus video:
