Gete instituti u zemljama Jugoistočne Evrope započeli su višegodišnji međunarodni projekat “Smjelost sjećanja”, koji okuplja više od 20 pisaca i više od 50 prevodilaca iz regiona, a rezultirao je tekstovima o toj osjetljivoj temi, publikacijom i multimedijalnim sajtom.
Takođe, obuhvata učešće autora na javnim čitanjima i diskusijama u Njemačkoj i regionu.
Dio učesnika tog projekta sa prostora bivše Jugoslavije gostovaće sjutra u Gete institutu u Beogradu - Balša Brković iz Crne Gore, Aleksandar Gatalica i Todor Kujić iz Srbije, Jasna Koteska i Nikola Madžarov iz Makedonije, Mile Stojić i Faruk Šehić iz Bosne i Hercegovine i Slobodan Šnajder iz Hrvatske.
Pisci će od 18 sati čitati odlomke svojih tekstova objavljenih na sajtu projekta “Kulture sjećanja”.
Projekat podrazumijeva objavljivanje literarnih tekstova koji su posvećeni promišljanju prošlih i postojećih konflikata, u saradnji sa uglednim njemačkim književnim časopisom “Die Horen”, a na sajtu projekta ih je moguće naći na svim jezicima zemalja koje učestvuju.
Sajt će sadržati i ekskluzivne priloge nobelovke Herte Miler i priloge eksperata, kao i portrete zemalja, autora i prevodilaca. U Gete institutima u regionu, kao i na diskusijama u Njemačkoj, počev od proljeća na Sajmu knjiga u Lajpcigu, pisci iz regiona prvi put će zajedno učestvovati u diskusiji o osjetljivoj temi sjećanja.
Među piscima iz regiona koji učestvuju u tom projektu su i Dalibor Šimpraga i Tatjana Gromača iz Hrvatske, kao i pisci iz Grčke (Petros Markaris, Nikos Temelis), Rumunije (Filip Florijan), Albanije (Elsa Demo, Ardijan-Kristijan Kičiku), Bugarske (Valeri Petrov, Lea Koen), Turske (Čem Akaš, Mige Iplikči, Murat Ujurkulak i Asli Erdogan) i sa Kipra (Girgenč Korkmazel, Panos Joanides i Niki Marangu).
Ideja o projektu “Smjelost sjećanja” nastala je na večeri na koju je voditelj kulturnog programa u Gete institutu u Atini Volfger Pelman, nakon jedne literarne priredbe, pozvao Johana P. Tamena, izdavača časopisa “Die Horen”, koji je spontano i predložio naziv projekta.
Prema navodima regionalnog direktora Gete instituta u Jugoistočnoj Europi Ridigera Bolca, koji je na čelu njemačkog kulturnog centra, višestruka smjelost temelj je zajedničke edicije časopisa “Die Horen” i Gete instituta u regionu, jer preduslovi za antologijsko okupljanje literarnih glasova iz Hrvatske, Srbije, Crne Gore, Bosne i Hercegovine, Albanije, Makedonije, te Bugarske i Rumunije, Grčke, Turske i Kipra, nijesu izgledali baš ohrabrujuće.
Bolc je pri tom podsjetio na riječi slavnog njemačkog pisca Gintera Grasa da je Jugoistočna Evropa još uvijek “ono mnogonacionalno područje na kojem se vrlo oštro, oštro kao nož, ne razgraničavaju samo kuhinje jedne od drugih - a ipak se miješaju”.
Jugoistočna Evropa je izmučena prošlošću
Prema riječima Bolca, to se mora znati da bi se prosudio i shvatio smisao jedne publikacije koja poznate autorice i autore iz zemalja Jugoistočne Evrope poziva na zajednički smion poduhvat oko otvaranja istorijsko opterećenih i emocionalno opterećujućih iskustava.
“Jugoistočna Evropa je izmučena prošlošću. Sjećanje, stvaranje identiteta, prevladavanje prošlosti - sve ovo predstavlja izuzetno eksplozivnu temu. U svim zemljama regiona postoji politika istorije, strogo propisana od strane države, uključujući pozamašnu količinu unaprijed zadatih simbola.
Preovladavaju etnocentrične predstave o istoriji, a, istovremeno, istorijski argumenti igraju važnu ulogu u dnevopolitičkim sukobima. Istoriografija je uvijek obilježena 'organizovanom nevinošću' (Niko nije bio zločinac, svi su žrtve onih drugih), istorijska nauka i nastava istorije nemaju funkciju istorijskog razjašnjavanja, već jačanja nacionalnog identiteta.
Tako u svim zemljama Jugoistočne Evrope nalazimo kolektive sjećanja koji se bezmalo poklapaju sa ukupnim društvom. U skladu sa tim, jedva da ima javnih debata, pa čak i veoma malo stručnog diskursa”, naveo je Bolc, dodajući da za rad Gete institutâ u Jugoistočnoj Evropi, kultura sjećanja već godinama predstavlja jedno od centralnih područja djelovanja u okviru neprestanog angažmana koji bi omogućio da evropske integracije započnu prevazilaženjem etičko-religiozno-nacionalističkih tenzija i razmatranjem i priznavanjem spornih sjećanja - koja valja podjednako poštovati kao i ugovore, monetarnu uniju i otvorene granice.
Da bi se objavili književni tekstovi posvećeni kako prošlim, tako i postojećim sukobima, bila je potrebna velika upornost. Svaki autor, svaka autorka priloga morali su da pokažu ličnu smjelost sjećanja, naveo je Bolc, zahvaljujući svim kolegama u regionu, kao i svim autorima, prevodiocima i čitaocima.
Istoriografija je uvijek obilježena 'organizovanom nevinošću' (Niko nije bio zločinac, svi su žrtve onih drugih), istorijska nauka i nastava istorije nemaju funkciju istorijskog razjašnjavanja, već jačanja nacionalnog identiteta.
Tako u svim zemljama Jugoistočne Evrope nalazimo kolektive sjećanja koji se bezmalo poklapaju sa ukupnim društvom, kaže Ridiger Bolc
Nacionalizam i gubitnička istorija
“Još uvijek se riječ ‘balkanski’ poistovjećuje s ‘vulkanski’, zemlje regije Jugoistočna Evropa njeguju svoju istorijsku raznolikost i izrazito su razvile etničko-nacionalne identitete.
Nema intaktnih susjedskih odnosa.
U nastojanjima integracije u sveevropsku zonu slobode i stabilnosti nacionalistička strujanja predstavljaju veliku prepreku, rado se takođe tražeći gleda u Brisel, ali se ignorišu neposredni susjedi.
Emocionalni naboj intelektualnih debata sjećanjima na rat, pogrome, bijeg i progonstvo smanjuje se. Uz stalno istorizovanje društvenog diskursa kod svih je istorijski pogled prožet nacionalizmom i često konotira gubitničku istoriju izgubljene veličine i značenja”, naveo je Bolc.
Bonus video:
