Dok se dva lidera, bivši i sadašnji gradonačelnik, bore za glasove ulcinjskih Albanaca, obojicu istražuje Specijalno tužilaštvo za organizovani kriminal i korupciju.
Bivši gradonačelnik Ulcinja, lider Demokratske partije (DP) Fatmir Đeka mogao bi ponovo sjesti u istu fotelju, ako pobijedi na lokalnim izborima, koji se očekuju u januaru.
Dok puši jednu za drugom cigaretu, u kafiću Piano, u centru Ulcinja, konobar mu donosi za sto piće, kojim ga gosti čašćavaju. On ponosno kaže: „Opšte je poznato, Ulcinjani su za Fatmira Đeku.“
Žali se kako njegovi politički rivali, partija Forca i njen lider sadašnji gradonačelnik Nazif Cungu, ne biraju sredstva da ga kompromituju uoči izbora. Kaže da šalju specijalnom tužiocu materijale o njegovim navodnim zloupotrebama.
„Neka izađe neko i kaže otvoreno ako zna da je Fatmir Đeka nešto uradio… Nijesam radio ništa za moj interes… nego za interes grada… sve je bilo korektno, u skladu sa propisima i zakonima“, pojašnjava za CIN-CG/BIRN.
Specijalno državno tužilaštvo od marta ove godine ispituje trošenje budžetskih para tokom vremena kada je Đeka bio gradonačelnik ove najsiromašnije primorske opštine. On je na toj poziciji bio od februara 2014. do marta 2016. godine, kada je došlo do prekompozicije snaga u lokalnom parlamentu. Đeka je podnio ostavku ali je i nakon toga njegova stranka ostala u vladajućoj koaliciji, doduše sa znatno oslabljenom pozicijom, zbog ulaska Demokatske partije socijalista (DPS) u lokalnu vlast.
Nezavisno istraživanje CIN-CG/BIRN pokazalo je da je Kabinet gradonačelnika Fatmira Đeke, uprkos velikim finansijskim teškoćama i čestim blokadama računa, samo u 2015. godini probio planirani budžet za najmanje 135 hiljada eura. Trošilo se, između ostalog, na parfeme i kožnu galanteriju. Đeka se danas prisjeća da su to bili pokloni raznim delegacijama i zaposlenim u opštini.
Neki računi su obrađivani i u fotošopu. Tako je cijena naručene kožne muške torbe za odbornike sa 179 eura prepravljena na 500 eura, kako bi se ukupni iznos poklopio sa iznosom na uplatnici iz banke.
Na Kabinet predsjednika Opštine fakturisane su kožne garniture, klima uređaji, trpezarijski stolovi i stolice i mnoge druge stvari kojima se ne može ući u trag, po nalazima opštinske komisije koja je obavila popis.Postoje sumnje da je Đeka pridobijao glasače građevinskim materijalom, koji je naručivan uoči parlamentarnih izbora 2009, lokalnih izbora 2010. i parlamentarnih izbora u oktobru 2016. godine.
Dokumenta u posjedu CIN-CG/BIRN ukazuju i na moguće kršenje procedura javnih nabavki.
Tokom intervjua, suočen sa nalazima istraživanja, Fatmir Đeka je prokomentarisao: „Mislim da su sve ovo maliciozna, politička pitanja… Prozivaju me, prozivali su me i prije, a naročito sada kad se približavamo izborima. Mi imamo samo jednu riječ – za dobrim konjem se prašina diže.“
Njegov rival Nazif Cungu ne negira da obavještava tužilaštvo o mogućim prekršajima koje je Đeka počinio dok je upravljao Ulcinjom. Cungu, međutim, tvrdi da iza toga ne stoji politička borba, već se radi o zakonu i procedurama.
„Radi se o normalnoj proceduri. Predsjednika Opštine obavještava nadležni Sekretarijat da nedostaje roba i da nedostaje materijal i onda je sigurno da treba da se obavijesti tužilaštvo da utvrde da li tu ima elemenata krivičnog djela“, kaže Cungu.
Ali i Cungua istražuje Specijalno tužilaštvo za organizovani kriminal i korupciju, kako saznaje CIN-CG/BIRN od dva nezavisna izvora u Specijalnom tužilaštvu. Istraga se, potvrdio je jedan izvor privodi kraju, ali detalji nijesu dostupni.
Cungu kaže da nema informaciju da ga istražuje Specijalno državno tužilaštvo. „Ne znam. Oni su dolazili u Opštinu a što su konkretno uzimali, ja se poslije nijesam puno ni raspitivao, iskreno da vam kažem, nego sam samo bio na usluzi da imaju uslove i da mogu da pribave svaki dokument koji im je trebao.“
Istrage bez sudskog epiloga
Građani Ulcinja, većinom Albanci, kojih je u ovom gradu od 22.000 stanovnika oko 70 odsto, nemaju sreće sa svojim predstavnicima.
U posljednjih deset godina, pod istragom su se nalazili gradonačelnici, direktori javnih preduzeća, lideri partija ali se skoro nijedna istraga nije završila sudskom presudom.
Iako Ulcinj ima jednu od najljepših i najdužih pješčanih plaža na Jadranu, građani žive sve teže. Prosječna plata je 428 eura, za 20 odsto manja nego na državnom nivou. Opštinski račun je često u blokadi, zbog raznih utuženja.
U Ulcinju se za albanske glasove godinama bore DP i Forca. Lideri tih partija smjenjuju se kao gradonačelnici, a stranke zajedno prave vladajuću koaliciju, tokom koje teško sarađuju. Zbog sukoba ovedvije partije 2014. i 2015, kada je Đeka bio gradonačelnik, lokalna skupština nije glasala za završni račun budžeta, a sporenja oko rebalansa budžeta su rezultirali Đekinom ostavkom. Zbog nedostatka većine u lokalnom parlamentu rad skupštine je bio u blokadi kad god bi se na dnevnom redu našle suštinski važne odluke o kojima treba glasati.
Andrija Ćetković, odbornik opozicione Socijalističke narodne partije (SNP), koji često kritikuje nedomaćinsko trošenje para, ovako opisuje stanje u opštini: „Oni se po danu svađaju, a po noći mire. Ta svađa traje samo do onog momenta dok ne uberu dovoljan broj glasova a onda obično prave koaliciju i vladaju. I onda prave rotacije, te jedan je predsjednik, te drugi je predsjednik. Za njima ostaju veliki repovi,ali nikada se do kraja to ne procesuira.”
Državni pravosudni organi već godinama imaju pune ruke posla u Ulcinju.
Gzim Hajdinaga, partijski kolega Fatmira Đeke, nekadašnji ministar u Vladi Crne Gore za ljudska i manjinska prava, bio je gradonačelnik od 2006. do 2011. godine. U skoro istom periodu Đeka je bio sekretar za finansije u opštini.
Hajdinaga je 2012. godine zaključio sporazum sa Vrhovnim državnim tužiocem. Uplatio je lokalnom porodilištu 10.000 eura da bi izbjegao suđenje zbog krivičnog djela zloupotreba službenog položaja i omogućavanje bespravne gradnje na štetu opštine.
U toku je i istraga zbog rušenja hotela Galeb prije devet godina, kada je Hajdinaga bio gradonačelnik. Istražuje se ko je investitoru omogućio da sruši hotel, koji je bio jedan od simbola grada, a da ne uloži obećanih 15 miliona eura. Nedavno je postavljen za izvršnog direktora Berze struje, nove energetskekompanije, sa većinskim državnim kapitalom.
Hajdinagu je naslijedio Nazif Cungu i bio je gradonačelnik od 2011. do 2014. godine. Tužilac je 2014. godine počeo istragu protiv njega, zbog mogućih malverzacija u vezi prenamjene državnog zemljišta na lokaciji Šas u Ulcinju. Navodno su usvajani urbanistički planovi koji su omogućili gradnju u tom području gdje je Cungu imao zemlju. U maju te godine Osnovno državno tužilaštvo donosi rješenje kojim odbacuje krivičnu prijavu povodom ovog slučaja.
Izvor iz Specijalnog državnog tužilaštva potvrdio je CIN-CG/BIRN da se istraga vodi povodom slučaja Šas dok drugi nije govorio o specifičnom slučaju ali je naveo da se istraga privodi kraju. Cungu, međutim, kaže da je slučaj Šas okončan. „Mi imamo rješenje. Apsolutno nemam ništa iz Specijalnog tužilaštva. Sumnjam da bi se bavili time. To je čista stvar… Nemam takvu informaciju.“
I Fatmir Đeka se nagodio sa tužilaštvom, koje je istraživalo zloupotrebe dok je bio na čelu javnog preduzećaVodovod i kanalizacija, od 2010. do 2012. godine. On je, da bi izbjegao suđenje zbog nezakonitog zapošljavanja 79 osoba, morao da plati 1.200 eura ustanovi za djecu sa posebnim potrebama.
DP i njen predsjednik Fatmir Đeka su kažnjeni novčanom kaznom nakon što je Državna revizija ustanovila da je sa računa partije u 2013. i 2014. godini, nedokumentovano podignuta gotovina od 23.430 eura. To je predstavljalo skoro 40 odsto ukupno raspoloživih sredstava partije.
Za propadanje Ulcinja opozicija i nevladine organizacije krive vladajuću DPS Mila Đukanovića.
Za Dritana Abazovića, Ulcinjanina, koji je na čelu opozicione građanske partije Ujedinjena reformska akcija (URA), grad u kojem živi našao se u vrtlogu „političkog dila“ između albanskih nacionalnih stranaka koje su dominantne u opštini Ulcinj i DPS-a. „DPS je prihvatio da zarad podrške koju im oni daju na državnom nivou omogući albanskim nacionalnim strankama da rade bukvalno što god žele u Ulcinju“, on je kazao.
DPS je ovo više puta negirala.
Gdje su nestale kožne garniture?
Tokom 2014. i u prvoj polovini 2015. godine od opštine Ulcinj je prinudno naplaćeno preko 2,5 miliona euraza dugove prema zaposlenima i prema privatnim kompanijama, kao i zbog raznih poreskih obaveza a zbog čega je opštinski račun često bio u blokadi. U 2015. godini, zaposlenima u administraciji i u javnim preduzećima, kasnile su plate od četiri do osam mjeseci.
U toj godini, Kabinet je po nalazima eksternog revizora, potrošio za službena putovanja, telefonske račune i reprezentaciju umjesto odobrenih 75 hiljada više nego duplo - 162.000 eura. Druga budžetska linija označena kao „ostali izdaci“, za koju je bilo namijenjeno oko 15.000 eura, premašena je za 31.000 eura.
Planirani budžet Opštine je na račun komisija, medijskih usluga, reprezentacije, ugovora o djelu, tekućeg održavanja opreme i jednokratne socijalne pomoći premašen za 156.402 eura. Za otplatu duga iz prethodnog perioda je potrošeno million i 158 hiljada, duplo više nego što je planirano.
Te godine, Kabinetu Fatmira Đeke fakturisani su računi iz luksuznog butika Tenero, gdje jakna u prosjeku košta 900 eura, sako 700, a cipele 400.
Ukupan račun za četiri kupovine iznosio je četiri i po hiljada eura. Račun je platio direktno u banci, gradonačelnik. Samo je u jednom danu, 30. aprila 2015, kupljeno sedam parfema.
U intervjuu za CIN-CG/BIRN Fatmir Đeka je kazao da su troškovi ove vrste bili pokloni „raznim delegacijama koje su kroz razne manifestacije“ posjećivale Ulcinj u tom periodu.
„Bilo je puno raznih delegacija. Ne mogu tačno da se sjetim, to su bili pokloni za sve ove ljude koji su bili tu… Ne bih ulazio u priču za parfeme… Bilo je i za službenice koje rade u opštini jer i one imaju ponekad neke praznike, ne pričamo o 8. martu već nešto drugo,“ kaže.
Tvrdi i da je Sekretarijat za finansije i budžet trebalo da prati troškove ove vrste, te da on nije nadležan.Ističe i da je deponovani potpis imao i sekretar za finansije.
„Tačno je da sam imao deponovani potpis, ali se on ne nalazi ni na jednom od računa koje ste naveli u svim vašim pitanjima, niti je išta plaćeno mojim potpisom,“ kaže Valdet Adžemović koji je bio na čelu Sekretarijata za finansije i budžet u tom periodu.
Neobično je poslovanje sa firmom Stylos u 2014. godini, od koje se nabavljala poslovna galanterija. Iznos na računu koji je Stylos dostavio za potrebe našeg istraživanja, manji je od računa koji je zaveden u opštinskim finansijama.
Račun iz Opštine na kome stoji Đekin potpis je prepravljan i pokazuje da su poslovne torbe za odbornike na volšeban način od početne cijene 179,19 eura skočile na iznos od 500 eura, a poslovne aktovke sa 114,55 eura na 499,80.
Istovremeno, račun iz kompanije Stylos pokazuje i sasvim druge artikle.
Saša Femić iz Stylosa, koji je dostavio račun autorki teksta, u mejlu je rekao da je izvjesno da ima neslaganja ali nije mogao da ponudi objašnjenje.
Đeka je kazao da se ne sjeća šta je kupovano u ovoj firmi niti zna zašto je račun izmijenjen. „Ne osporavam ja to ako je moj potpis, ali da li je dobro sabrano, ne treba ja da gledam, nego finansije“.
Valdet Adžemović, bivši sekretar za finansije, ističe da on nije prava adresa te da treba da odgovore oni koji su potpisali prijem i izvršili plaćanje fakture. Na priznaninici iz banke stoji Đekin potpis.
Ne zna se ni gdje su nestali artikli koji su tokom 2014. i 2015. fakturisani na račun Kabineta predsjednika,kao što su 14 klima uređaja, 11 tepiha i itisona, pet kožnih garnitura i isto toliko ormara, 20 trpezarijskih stolica, trpezarijski sto, šest mobilnih telefona, četiri laptopa, dva projektora, sedam štampača, više kancelarijskih stolova, dva usisivača, police i vitrine… Njihovu vrijednost je utvrdila opštinska komisija kojaje u junu ove godine obavila popis za 2014, 2015. i 2016. godinu, a manjak iznosi 31,125.80 eura.
Zanimljivo je da je dio vladajuće koalicije, uključujući DPS, nedavno izglasao na sjednici lokalnog parlamenta da se nedostajuće stvari otpišu ali je Forca napustila to zasjedanje. Na sljedećoj sjednici, 26.oktobra, odluka je povučena i donijeta je nova - da se formira parlamentarna komisija koja bi trebalo da istraži šta se dogodilo sa stvarima koje nedostaju.
Đeka kaže da je bio upućen u ove poslove. „Opština kao institucija i kao zgrada ponekad ima potrebu za raznim stvarima… Ali, opet, ponavljam, nijesam ja za to kriv, nijesam ja za to nadležan. Stolovi i stolice nijesu moja nadležnost bez obzira da li sam ja poručio ili nijesam.“
U službi izbora
Uoči vanrednih parlamentarnih izbora 2009. i lokalnih izbora 2010, Đeka je bio opštinski sekretar za finansije a njegov partijski kolega Gzim Hajdinaga gradonačelnik.
U tom dvogodišnjem periodu je naručen građevinski materijal vrijedan više od 65.000 eura, od Ulcinjske firme Građa komerc, pokazuju fakture u posjedu CIN-CG/BIRN.
Nije jasno, međutim, gdje je taj materijal završio, pošto su ga podizali direktno iz Građa komerca građani koji nijesu bili zaposleni u opštini, a po odobrenju Fatmira Đeke, kako se vidi na otpremnicama.
Politički protivnici optužuju da je ovaj materijal našao put do Đekinih partijskih aktivista da bi se pridobili glasovi.
Odbornik Ćetković, koji je imao uvid u fakture, kaže: „Riječ je većinom o partijskim aktivistima DP. To je uvijek bivalo prije izbora…“
Ćetković procjenjuje da je nabavka građevinskog materijala od Građa komerca dostizala i pola miliona eura, tokom Đekinih različitih funkcija.
„Tu se radi o ogromnim sredstvima koja se ne zna gdje su uložena. Opština nije imala potrebe za tolikim materijalom“, dodaje on.
Aslan Alaj, čije se ime nalazi na nekoliko priznanica iz tog vremena, kaže da je bio zaposlen u opštini samo 120 dana, honorarno, za izvođenje električarskih radova, a da je robu uzimao po odobrenju Fatmira Đeke i„isključivo za potrebe javne rasvjete u seoskim područjima“. Alaj navodi da je bilo slučajeva kada je on potpisivao specifikacije, koje je odobravao Đeka, a da su robu uzimala druga lica. Dodaje i da ne zna sudbinu te robe.
Đeka, međutim, tvrdi drugačije.
„Nijesam imao ovlašćenja... ono što je išlo, išlo je preko nadležnog Sekretarijata i ne bih imao neki drugi odgovor da dam na to jer je već nekoliko godina, da ne kažem decenija, prošlo.“
Veliki broj ovih računa, u ukupnom iznosu od 40.262,33 eura plaćeni su tek nakon četiri godine, kada je Đeka postao predsjednik Opštine i to suprotno Zakonu o obligacionim odnosima po kojem zastara ove vrste duga nastupa nakon tri godine.
Đeka o ovome, kako je kazao, ništa ne zna.
Bivši sekretar Sekretarijata za finansije i budžet Valdet Adžemović, međutim, tvrdi drugačije.
„Nalog za plaćanje je dao predsjednik Opštine.“
Đeka danas nema nijednu drugu funkciju, osim lidera partije. U opštini se, međutim, ne živi mnogo bolje.
Problem sa likvidnošću budžeta je nastavljen, pa je tako opštinski račun bio blokiran poslednji put u avgustu ove godine. Plate u administraciji kasne dva mjeseca.
Šezdesetsedmogodišnji penzioner iz Ulcinja komentariše: „Ne znam šta bi trebalo da urade jedni, drugi ili treći, i da li tu ima kriminala kako neki kažu, ali znam da ovo kako je sad nije dobro. Mislim da je vrijeme za neke nove ljude a ne da se njih trojica, četvorica stalno smjenjuju na funkcijama. Postali smo toliko siromašni da nam ni najljepša plaža i more u ovom dijelu Jadrana ne pomažu“.
Ministarstva zatvaraju oči
Za loše stanje u opštini Ulcinj nadležni na nacionalnom nivou peru ruke i prebacuju odgovornost isključivo na lokalne zvaničnike.
Ministarstvo finansija, čija je Direkcija za praćenja budžeta lokalnih samouprava nadležna za kontrolu trošenja javnih sredstava u Ulcinju, potvrdilo je CIN-CG/BIRN da ta opština nije dostavila na uvidMinistarstvu završne račune za 2014. i 2015. godinu, iako ih Zakon na to obavezuje i to „u roku od 30 dana od dana usvajanja“.
O eventualnim sankcijama za kršenje zakona nijesu govorili ali su u Ministarstvu kazali da ukoliko se nalazom komercijalne revizije utvrde određene nepravilnosti u opštinama „subjekat revizije je nadležan da postupi po tim nalazima“. Predlozi završnog računa ulcinjske opštine za 2014. i 2015. godinu nijesu dobili pozitivno mišljenje revizora.
Ni u drugom državnom resoru, Ministarstvu unutrašnjih poslova, tada nadležnom za nadzor nad radom opštine, nijesu preduzeli ništa. To su potvrdili u Ministarstvu javne uprave, koje je od prošle godine preuzelo nadležnost nad opštinama od MUP-a.
Kritikujući oštro ministarstva finansija i javne uprave zbog nedostatka volje da kontrolišu stanje u Ulcinju,lider partije URA Dritan Abazović je kazao da je Ulcinj u začaranom kruga u kom je administracija potpuno nesposobna, anarhična i gdje su mnoge odluke protivzakonite i štetne po građane.
„Potpuno je nelogično ponašanje Ministarstva finansija“, kaže Abazović. On navodi da je opština Ulcinj već godinama u sanacionom planu i da zbog toga ima dodatnu obavezu da redovno izvještava Ministarstvo finansija i da traži saglasnosti u vezi sa finansijskim poslovanjem.
Stubovi za struju – plaćeni a nikad priključeni
U selu Lisna Bori, na brdu iznad Ulcinja, blizu granice sa Albanijom, u uskim uličicama stoje betonski stubovi za struju, ukopani, ali nikad priključeni.
Ovo je samo jedno od nerazvijenih sela u regiji Vladimir, čiji su mještani platili cijenu stranačkih sukoba i Đekinih nabavki uoči parlamentarnih izbora 2016. godine.
Sto takvih stubova, i prateću opremu, u vrijednosti od 41.000 eura, umjesto Sekretarijatu za komunalne poslove, kako je predviđeno pravilnikom, fakturisano je Kabinetu Fatmira Đeke od firme Elektrofer iz Podgorice. Računi u toj vrijednosti su napravljeni u decembru 2015. i prvog radnog dana januara 2016. godine. Većinu tih faktura je potpisao lično Đeka.
Pojedinačno, računi koji su fakturisani na Kabinet su ispod vrijednosti od 5.000 eura. To ukazuje na izigravanje procedure javne nabavke, koja je po tadašnjem zakonu predviđala da se raspiše javni konkurs i prikupe najmanje tri ponude različitih snabdjevača za sume veće od 5.000 eura. Samo u toku jednog dana, firma Elektrofer je izdala tri računa u ukupnom iznosu od 14.000 eura, svaki nešto manji od 5.000 eura.
Đeka tvrdi da je nabavka sprovedena po zakonu, ali u izvještajima koje je opština Ulcinj dostavila Upravi za javne nabavke za 2015. i 2016. godinu nije evidentiran nikakav proces javnih nabavki niti poslovanje sa firmom Elektrofer.
Aleksandar Damjanović, nezavisni poslanik u Skupštini Crne Gore i dugogodišnji predsjednik Odbora za ekonomiju, kazao je u razgovoru za CIN-CG/BIRN: „Ovaj metod se zloupotrebljavao tako što su se veće nabavke dijelile na više malih vrijednosti tokom kalendarske godine, pa su često ostajale ispod radararevizije… Primjer opštine Ulcinj i nabavki za potrebe Kabineta predsjednika Opštine je jedan u nizu, koji je paradigma kako neadekvatnog zakonskog okvira, tako i loše prakse ponašanja odgovornih funkcionera.“
Đeka to vidi drugim očima: „Imali smo neke zahtjeve u pograničnom pojasu. Taj pojas nema urbanističkog plana i mi smo na zahtjev lokalnog stanovništva izašli u susret. Mještani su sami iskopali rupe i postavljali stubove bez ijednog troška.“
Đeka je podnio ostavku 17. marta 2016. godine. Nova administracija morala da je plati stubove, koje nije naručila. Stubovi za struju su počeli da se postavljuju u septembru, mjesec dana pred parlamentarne izbore, a da za to niko nije znao u Opštini.
Potpredsjednica Opštine Hatidža Đoni, iz Demokratske unije Albanaca (DUA), koja je takođe u vladajućoj koaliciji u Ulcinju, kaže da su stizale prijave od građana da je u seoskim naseljima oko Ulcinja pred izboreotpočelo postavljanje stubova za struju. Komunalna policija je izašla na teren i obustavila radove. U selu Lisna Bori niko od mještana nije želio da komentariše ovu promašenu investiciju.
Bonus video:
