Na III Bijenalu u Tokiju, 1955, laureatom je nagrade za sliku Noć u Crnoj Gori.
Sa puno impulsivnosti i vitaliteta, ovaj slikar i mudrac, usamljen u veličini svog genija, opredijelio se za slikanje crnogorskog pejzaža, monumentalnih kompozicija bitaka - istorijskih fresaka i tema iz nacionalnog eposa. Veličanstvene istorijske kompozicije, oslobođene idilično patriotske romantike, literarne rječitosti i folklorne živopisnosti, iskaz su njegove globalne humanističke ideje: likovna transkripcija egzistencijalno-etičkih problema zajedničkih svim vremenima, istorijskom bitisanju uopšte. Bez dokumentarno-faktografskog u prosedeu, bez predrasuda i mitomanije, Lubarda stvara univerzalne simbole i sugestivan savremeni izraz da iskaže istorijsku tragiku, užas stradavanja i umiranja. Slikao je bitke kao metafore manihejskog sukoba dobra i zla. One nose duboko etičku notu, projektovane su na fonu filozofsko-kosmogonijskog sistema i svekolikih procesa u njemu. Haos i ubilačka graja, zastave koje se vijore, ratnici zgužvanog lica i strašna poezija bojnog polja, jezik je njegovih slika istorijskog temata, jezik snažan da im otvori prostor i vrijeme. Godine 1950. završava prvu u seriji velikih slika bitaka - Bitka na Vučjem dolu, epizodu iz nacionalne epopeje, vojevanje Crnogoraca i Turaka.
Aresove ugodnike u strašnom agonu, Lubarda arhaičnim jezikom slika u krupnom planu, sa dozom uopštavanja i tipizacije. U pandemonijumskom košmaru sudaraju se nemilosni vojovnici, zastave i iskeženi brzotrki konji. Po sudu Olge Perović „Bitka na Vučjem dolu je slika jakih boja, sva u kompozicionom ritmu sudara, puna simbola, apoteoza prošlog i savremenog, slobode krvlju osveštane, njegoševska po duhu. Dotad neviđena po udarnosti slikarskog postupka i ekspanziji likovno novog - po majstorskoj upotrebi čistih, jakih boja, redukciji dimenzija i realnosti oblika, slika jedinstvena po snazi likovne ekspresije i etičke poruke.“
Košmar pokolja poistovjećen je sa košmarom oblika u zidnoj slici Kosovski boj (1953), drugoj velikoj Lubardinoj „bici“, realizovanoj bez konkretizacije likova i fabule, bez malograđanskog patosa i herojstva, bez apoteoze i agonije. Nije to barokno-operetska inscenacija boja, već titanski sukob - istorija bitke koja se, po Oto Bihalji Merinu, „odigrala jednom, bilo kad, sa one strane planine stvarnoga.“
Vojskomorna oklopna konjica, ratne zastave, strijele i koplja usmjerena poput svjetlosnih zraka ka nebu, dijelom podsjećaju na Bitku kod San Romana, sliku firentinskog majstora iz XV stoljeća Paola Ućela. Ova slika, za koju je napravio veliki broj studija, predstavlja vrhunac njegove mitsko-poetske evokacije prošlosti.
Iz datog tematskog kruga, zapravo identičnog inspirativnog miljea - genetičkog koda, su i slike Borba konja i Okamenjeni guslar (1952). Gromadna figura okamenjenog guslara, razjapljenih čeljusti, simbola mitsko-legendarne prošlosti, ima u sebi nečeg veličanstvenog i dirljivog, neke homerovske snage i preobražaja. Lubardin guslar, po Čedu Vukoviću, „nije samo slavobolni pjevač s ovoga tla, već ljudska stijena koja je zinula da izječi stravu i slavu, bol i prkos čovjeka spram svih zala, pod nebom što su svekolika. To može biti i prapjevač i onaj današnji i sjutrašnji.“
Petar Lubarda je, inače, bio duboko uvjeren da fundament novog društva treba da se zasniva na racionalnom odnosu prema prošlosti, na vitalnoj važnosti tradicije, senzitivitetu „trajnosti kulture“ i na objektiviranju „istorijskog kontinuiteta“. Isticao je: „Za nova stremljenja tražimo stare potvrde, u najpovoljnijem smislu te riječi“, te „da bismo gledali budućnost potrebna nam je prošlost.“
Njegovom samostalnom izložbom otvara se 1958. godine novoizgrađeni Umjetnički paviljon u Titogradu. Za dopisnog člana SANU izabran je 1959, a za redovnog 1961. godine.
Lubardu je strastveno privlačila i epopeja narodno-oslobodilačkog rata - antifašistička borba, podvizi i žrtve. Sa tim sižeom naslikao je znatan broj djela monumetalne snage: Trinaestojulski ustanak (1967) - krunu slobodarske istorije crnogorskog naroda, Bitka na Javorku, Lovćenski partizanski odred (dvije velike freske, obje dijelom nedovršene), Sutjeska (1956) - jedan od najdramatičnijih i najsugestivnijih pokliča protiv fašizma, likovno realizovan. Potom ciklus od 27 slika kragujevačke kalvarije. Gotovo romanesknog prosedea, njegovu etičko-humanističku esenciju čini platno emfatičnog naziva Dosta krvi - dosta ubijanja. Povodom izložbe radova o bestijalnom fašističkom zločinu u Kragujevcu 1941, upriličenoj u Beogradu (1968), Miodrag B. Protić u predgovoru kataloga piše:
„Njegov posleratni period, zasnovan na filozofskoj ideji borbe dobra i zla, a tematski na crnogorskom kamenom predelu, istorijskim bitkama i nacionalnim motivima - pomirio je nekoliko klasičnih estetičkih suprotnosti koje prožimaju celokupnu istoriju umetnosti: realno sa apstraktnim, nacionalno sa univerzalnim, prošlost sa sadašnjošću. Čini se da u ovom trenutku treba naročito ukazati na činjenicu da je retko koji slikar toliko savremen, na vrhu svoje epohe, i toliko nacionalan u isto vreme. To ne dokazuju samo predeli iz Crne Gore i slike iz narodne istorije, već i apstraktne kompozicije koje, u stvari, njegove intuicije i ideje svode na čisto vizuelne imenitelje…
Forma, boja, linija, koriste se kao jezička građa, kao sredstvo govora, kao izraz semantičke volje usmerene ka fiksiranju određene suštine, i dalje… umetnost u užem smislu reči, i njena materijalna građa, forma, linija, boja - služe mu kao jezik univerzalnije i preciznije istine. Njegova globalna humanistička ideja aktivizira formu, dopušta joj neslućene varijacije, a s druge strane, ta tako nastala forma obezbeđuje prodornost ideje, da iz stanja lične namere pređe u stanje materijalne činjenice.“
Djelo ovog umjetnika jedinstvene kreativne personalnosti, dio je mitske aureole njegove ličnosti, ovjenčane lovorjem neumrle slave. Pojam Lubarda postaje sinonim duhovno-etičkog i humanističkog nobiliteta, stvaralačke superiornosti. Daleko od svakog autoritativnog uticaja i koketerije, on je znao stazu što vodi ka Panteonu, ka vječnosti. Sakramentalne reputacije u umjetničkim krugovima ovog velikana naše Moderne, čije djelo korespondira sa evropskim umjetničkim tradicijama, oficijelna politika vidi i kao apostolskog misionara, koji na raznim meridijanima treba da promoviše liberalno-demokratsku auru zemlje, zemlje okrenute licu vremena. Njegova izložba upriličena u Kulturnom centru Beograda, septembra 1961, projektovana je kao prateća reprezentativna manifestacija povodom Prve konferencije Pokreta nesvrstanih.
Početkom sedme decenije registruje se transformacija u likovnom izrazu - strukturu slike gradi na apstraktnim principima. Doista, oblici materije pretvaraju se u oblike duha. Kompleksna slika Lubardinog svijeta „preobražava se u beskrajni poetski pejzaž njegove imaginacije“. Određene modifikacije u njegovoj likovnoj i opštoj filozofiji i tematsko-motivskom prosedeu, refleksije su putovanja po atraktivnim zemljama i susreta sa njihovim kulturnim nasljeđem (Španija, Italija, Njemačka, Rusija, Brazil, Engleska, Sirija itd.) Njegovo djelo evoluira prema ekspresionističkoj apstrakciji sa lirskim štimungom. Poslije boravka u Indiji (1962-63) dobija novo nadahnuće u zen-budizmu - putu prosvjetljenja. Slika veliki ciklus Zodijak. Ističe da ga ne zanima udaljenost između zvijezda, već da je fasciniran logikom njihovog kretanja, te da nastoji da tu logiku pronađe i u samim ljudima. U astrološkoj karti on zapravo razbira povijest bogova i znamenja ljudske prirode.
Ovaj umjetnik, koji bi sam mogao da ispuni praznine cijelog jednog stoljeća, laureatom je mnoštva prestižnih nagrada. Uz već pomenute, registruju se i: Nacionalna nagrada Gugenhajm u Njujorku 1956; Umjetnička povelja „Rabindranat Tagore“ u Kalkuti 1970, te Herderova nagrada, Beč 1973. i gotovo sva domaća umjetnička i društvena priznanja i odličja među kojima: Nagrada AVNOJ-a 1966, Sedmojulska nagrada SR Srbije, 1964, Prva nagrada Cetinjskog salona „13. novembar“ 1967. i dr.
Uistinu, kako piše Čedo Vuković: „Pred autentičnim i reskim djelom kao što je Lubardino otvaraju se prostori i vrijeme, otvaraju se putevi k ljudima svih podneblja, k ljudima koji su čuli i njegov glas i k ljudima koji će njegov glas prepoznavati u neponovljivom zvuku boje i oblika. Upravo stoga, veličina Lubardina djela… živi i traje i putuje kroz vrijeme, čvrsto ugrađena među neprolazne vrijednosti. Samo djelo nosi u sebi snagu i oporu ljepotu i zagonetku sagovorništva s vremenom…
Sa punim uvjerenjem možemo reći da je Lubarda izgovorio njegoševsku riječ na platnu, trajnu kao brda sa kojih je zakoračio u svijet boja i nezaborava.“
Bonus video:
