Brdo Vrmac u srcu Boke Kotorske još nije formalno zaštičeno kao park prirode, iako je o tome praktično postignut konsenzus sa obje njegove strane - tivatske i kotorske.
Tivćani su u tome „ujedinjeniji“, jer ideju da se Vrmac proglasi parkom prirode osim građana, NVO sektora i ekoloških organizacija, podržava i Opština.
Sa kotorske strane, stanje je nešto drugačije zato što je lokalna uprava u najvećoj mjeri nije oglašavala na brojne inicijative mještana, ekologa i NVO aktivista, kao i komšija iz Tivta - da se Vrmac zaštiti i na njemu spriječi dalja gradnja i drugi vidovi devastacije prirode.
Vrmca je brdo, ali istovremeno i poluostrvo u srcu Boke koje Kotorski, dijeli od Tivatskog zaliva.
Izvanrednim geografskim i prirodnjačkim karakteristikama i do sada prilično dobro očuvanom prirodom, Vrmac je sa 31,5 kilometara kvadratnih površine, omiljeno je izletište Bokelja i idealan je prostor za rekreaciju, razvoj specifičnih vrsta turističke ponude povezanih za zaštitom prirode i očuvanjem kulturnog nasljeđa, ali i izvanredna „zelena oaza“ nadomak predimenzioniraniom gradnjom već dobrano devastiranih obala tog dijela zaliva Boke.
Administrativno, Vrmac je podijeljen između opština Kotor i Tivat i u tome trenutno leži glavni razlog zašto ovaj biser prirode još nije adekvatno zaštićen, uprkos dobroj volji najvećeg dijela javnosti.
“Brdo Vrmac u Prostorno urbanističkom planu Opštine Tivat do 2020. godine se sagledava kao budući Park prirode, a razrađivaće se kroz Lokalnu studiju lokacije. Za brdo Vrmac potrebno je izraditi Studiju zaštite, donijeti Akt o proglašenju zaštićenog prirodnog dobra, shodno Zakonu o zaštiti prirode i istim imenovati upravljača, a nakon toga donijeti Plan upravljanja”, kažu u Zelenom timu Opštine Tivat.
Problem je što se ti planovi ne poklapaju sa onim što je za „svoj dio“ Vrmca planirala Opština Kotor.
Još 2007. Kotorani su naime, izmijenili plansku dokumentaciju i na Vrmcu, na zemljištu koje je kupila kompanija KMG CORP registrovana u Herceg Novom, ucrtali turističko-rezidencijalno naselje sa luksuznim vilama.
Ta firma iza koje je navodno stajao švedsko-norveški kapital, 2006. kupila je oko 108.000 kvadrata zemlje bivše pomorske kompanije Jugooceanija na Vrmcu i obećala ulaganja u turistički kompleks od 120 miliona eura.
Izgradnja tog objekta u stoljetnoj borovoj šumi u blizni austrougarske tvrđave na Vrmcu (na sreću) nije počela, a KMG CORP je 2011. otišla u stečaj.
Uprkos tome, Opština Kotor do danas nije prihvatila inicijativu susjeda iz Tivta da se Vrmac proglasi parkom prirode i da se time praktično na njemu zabrani svaka gradnja, mimo objekata potrebnih za funkcionisanje parka.
Budući da se u Kotoru upravo promijenila vlast i da novi ljudi dolaze na čelne funkcije u lokalnoj upravi, Tivćani se nadaju da će ta opština sada pokazati više energije i entuzijazma da zaštiti zajednički i još relativno neupropašteni prirodni dragulj kakav je Vrmac.
Tivatska lokalna uprava u saradnji sa NVO sektorom i građanima do sada je napravila maksimum napora da se tivatski dio Vrmca zaštiti i valorizuje na principima održivog razvoja, a što je naišlo i na sjajan odaziv kod stranih partnera i u evropskim fondovima.
Tako je krajem 2015. završena implementacija gotovo dvogodišnjeg IPA projekta Baština - pokretač razvoja, koji se sprovodio u okviru programa prekogranične saradnje između Hrvatske i Crne Gore.
Cilj projekta bio je da doprinese uspostavljanju saradnje između institucija nadležnih za zaštitu prirodne i kulturne baštine u Hrvatskoj i Crnoj Gori kroz implementaciju zajedničkih programa, edukaciju, prenošenje znanja i aktivnosti na podizanju nivoa svijesti, a pilot područje projekta je bilo brdo Vrmac u Boki i brdo Srđ iznad Dubrovnika.
Vodeći partneri na projektu bili su Opština Tivat, Zavod za prostorno uređenje Dubrovačko-neretvanske županije, a partneri NVO Expeditio - Centar za održivi prostorni razvoj iz Kotora, Kulturno zavičajno udruženje Napredak Gornja Lastva iz Tivta, DUNEA Regionalna razvojna agencija Dubrovačko-neretvanske županije iz Dubrovnika, Javna ustanova za upravljanje zaštićenim prirodnim vrijednostima na području Dubrovačko - neretvanske županije iz Dubrovnika.
“U sklopu ovog projekta završena je izrada studija za Vrmac: Vrmac kako ga vide građani/ke, Prirodne vrijednosti Vrmca, Kulturni pejzaž Vrmca, Kulturna baština Vrmca, Ekonomska valorizacija Vrmca, kao i izrada Priručnika o zaštiti, planiranju i upravljanju baštine - zajednički i edukativno promotivnog materijala, brošura i mapa Krajodrazi”, kažu u Zelenom timu Opštine Tivat.
Taj projekat na kome su osim partnera iz Hrvatske i Crne Gore, sarađivali brojni stručnjaci iz Slovenije, Švedske, Srbije, Španije, Francuske i Italije, kao i crnogorski princ Nikola II Petrović Njegoš, vrijedan je preko 550.000 eura i finansiran je iz fondova EU.
Osim vrijednih naučnih studija, projekat Baština - pokretač razvoja rezultirao je i nizom izuzetno zanimljivih i neuobičajenih događaja koji su Vrmac javnosti predstavili u sasvim novom svjetlu - kao fantastičnu pozornicu za koncerte klasične ili džez muzike pod vedrim nebom u suton, svitanje ili čak u ponoć, kako obnoviti tradicionalne kamene suhozide, sačuvati i unaprijediti maslinarstvo, pčelarstvo, kako prezentirati vrijednost stoljetnih kestenovih šuma iznad Stoliva, kako ljekovito i jestivo samoniklo bilje sa Vrmca pretvoriti u za turiste izuzetno atraktivnu autentičnu gastronomsku ponudu...
Projekat je dao i odgovore na pitanja - kako sačuvati bogatu kulturnu baštinu u vidu više starih sela na Vrmcu, danas većinom zaštićenih ambijentalnih cjelina sa tradicionalnim starim kamenim kućama, mlinovima za masline, pojatama, guvnima, počulima. “Ovaj projekat je uspio da nas vrati u prošlost zarad planiranja bolje budućnosti”, možda je i na najbolji način sumbimirala suštinu i uspjeh projekta, sekretarka za zaštitu životne sredine Opštine Tivat Tatjana Jelić.
Posebnu prednost i atraktivnost Vrmca za turističku valorizaciju kroz razvoj takozvanog turizma posebnih interesa (hajking, vožnja mauntin bajka, fotosafari, izletničke ture za ljubitelje vojno-građevinske baštine) čini i mreža kolskih i pješačkih staza koje povezuju sela i nekadašnje vojne objekte koje je Austrougarska na Vrmcu podigla prije više od vijeka.
Ukupno postoji 26 pješačkih i staza za vožnju mauntin bajka, dužine 26.350 metara.
Većina njih prolazi kroz potpuno netaknutu prirodu, ide preko sjajnih vidikovaca i vodi do najvisočije tačke Vrmca - vrha Sveti Ilija na 768 metara nadmorske visine.
Austrougari su na Vrmcu prije više od vijeka, radili perfektno u skladu sa prirodom, jer su koristili većinom prirodne materijale (drvo i kamen) i koristili svaku prednost prirodne konfuguracije terena, sagradili niz impozantnih vojnih objekata, od kojih je najupečatljivija velika tvrđava Fort Vrmac, jedna od najbitnijih u ukupnom sistemu odbrane austrougarske vojnopomorske baze u Boki.
Pored ove impozantne dvospratne velike kamene građevine sa osnovom u obliku nepravilnog pentagona, a koja je završena 1894. godine, na Vrmcu je Austrougarska sagradila kilometre kolskih i pješačkih puteva, magazine za smještaj naoružanja i opreme, kaptaže za vodu, nekoliko velikih bistijerni od kojih je najimpresivnija ona na prevoju Grlica, objekte za stanovanje, uređene vatrene položaje za pješadiju, a na vrhu Sveti Ilija u kamenu je uređena baterija za PVO topove.
Ostaci većine tih objekata vidljivi su i danas i još su jedna od jedinstvenih atrakcija Vrmca.
Galerija
Bonus video:
