Hrvatski autor Ivo Brešan, najpoznatiji po drami “Predstava Hamleta u selu Mrduša Donja”, preminuo je u 81. godini, prenijela je Hrvatska-radio televizija. Brešanova poznata djela su i “Ptice nebeske”, “Spletke”, “Utvare”, “Anera”, “Svečana večera u pogrebnom poduzeću”, “Hidrocentrala u Suhom dolu”…
Njegova najpoznatija drama “Predstava Hamleta u selu Mrduša Donja” prvi put je izvedena 1971. godine u zagrebačkom Teatru ITD. Igrana je i u desetak poljskih pozorišta, u SSSR-u, Mađarskoj, Bugarskoj, Čehoslovačkoj, Austriji, Njemačkoj, Danskoj, Švedskoj i drugim zemljama, a u Crnoj Gori, u koprodukciji Međunarodnog festivala Kotor art i Crnogorskog narodnog pozorišta, u režiji Luke Kortine, premijerno je izvedena sedmog novembra 2014. na Velikoj sceni CNP-a.
Povodom uspjeha te drame, koja je na redovnom repertoaru Satiričnog kazališta Kerempuh u Zagrebu, u režiji Vinka Brešana, Ivo Brešan naveo je da odjek nekog dramskog djela ne zavisi samo od njegovog književnog kvaliteta, već i od trenutka kada se pojavilo.
“Predstavu Hamleta u selu Mrduša Donja” napisao je u vrijeme kada je bio silno ogorčen, jer su svi njegovi tekstovi bili u pozorištima sistematski odbijani.
“Stoga sam otprilike negdje oko godine 1965. počeo pisati nešto što doista nema nikakve šanse, kako sam tada mislio, da se ikada pojavi na sceni. Htio sam tako dati oduška svom gnjevu prema sistemu koji me uporno ignorisao. To me je potpuno oslobodilo svake autocenzure i brige oko toga kako će ko to primiti. Ali odlučio sam nikako taj svoj gnjev ne pokazati, nego ga prikriti crnim humorom, kako se ne bi vidjelo da sam povrijeđen. I smislio sam apsurdnu situaciju da apsurdnije ne može biti: polupismeni seljaci iz zabitg sela Dalmatinske zagore izvode Šekspirovog ‘Hamleta’, a onda doživljavaju sudbine junaka koje igraju - ima li išta nerealnije i luđe od toga? Pišući, shvatio sam da vršim dvije diverzije. Prva je estetska: u okvir pozornice, ukrašen pozlaćenim ornamentima, unutar kojega se može zamisliti samo ‘Travijata’ ili ‘Zemlja smiješka’, pokušavam unijeti autentično selo u svoj njegovoj grubosti i primitivizmu, lišeno svake folklorne romantike, u kojemu se lica prežderavaju, loču, prde, psuju… što bi bez sumnje izazvalo skandal, jer se to do tada na pozornici nije vidjelo (sada možda toga ima i previše). Druga diverzija je politička. Jedno zabito selo Dalmatinske zagore oblikovao sam tako da postane metafora za cio društveni i politički sistem u kojem smo tada živjeli ne samo mi, nego i takoreći pola planete. Ovo potonje, zahvaljujući i vezi sa univerzalnom znakovitošću Šekspirovih junaka, učinilo je da komad, mimo svakog mog očekivanja, poslije šest godina, tačnije u aprilu 1971. godine, ipak zaživi na sceni i postane popularan ne samo kod nas, nego i u brojnim drugim zemljama, ponajviše u Poljskoj”, naveo je Brešan povodom svoje najpoznatije drame.
Rođen u maju 1936. godine u Vodicama kod Šibenika, Brešan je diplomirao slavistiku i filozofiju na Filozofskom fakultetu u Zagrebu. Počeo je da objavljuje pripovjetke još sredinom 50-ih godina XX vijeka u Šibenskoj reviji, a uporedo se amaterski bavio glumom. Radio je kao profesor u Gimnaziji u Šibeniku od 1960. godine, a od 1983. bio je umjetnički voditelj Centra za kulturu i Međunarodnog festivala djeteta u Šibeniku. Bio je i upravnik Šibenskog pozorišta.
Priznanja i uspješne saradnje
Poznati hrvatski dramski pisac, prozaista, slavista i scenarista za “Predstavu Hamleta u selu Mrduša Donja” nagrađen je 1972. godine Sterijinom i Gavelinom nagradom. Brešan je Gavelinu nagradu dobio je i 1979. godine za “Svečanu večeru u pogrebnom poduzeću”.
Za roman “Katedrala godine” dobio je 2008. nagradu “Ksaver Šandor Gjalski”. Ivo Brešan je pisao i filmske scenarije, uključujući za film “Predstava Hamleta u selu Mrduša Donja” (1974), u režiji Krste Papića.
Između ostalog, napisao je i scenario za film “Kako je počeo rat na mom otoku” (1996) koji je režirao njegov sin Vinko Brešan. Brršan je napisao i scenario za film “Libertas” (2006) Veljka Bulajića, sa kojim je i ranije sarađivao.
Bonus video:
