Bijes (Fury, David Ayer, 2014)
Ako je „Spašavanjem redova Rajana“ Spilberg snimio idealan partizanski film po mjeri Holivuda, Kventin Tarantino je sa „Prokletnicima“ zatvorio krug tako što je dao njegovu pop-kulturnu dekonstrukciju. Ostala djela o Drugom svjetskom ratu su se kretala između ove dvije krajnosti, bez obzira da li se radilo o dramama Terensa Malika ili propagandnim tiradama Džordža Klunija. Međutim, iako se u novijem američkom filmu lako mogao naći pandan Prletu i Valteru, gotovo da nije bilo djela koje je sentimentom podsjećalo na radove velikih majstora kao što su Tarkovski (Ivanovo djetinjstvo), Petrović (Tri) ili Pitersen (Podmornica). Scenarista i režiser Dejvid Ejer pokušava da pomiri sumorni realizam sa holivudskom zabavom, što rezultira akcionim filmom čija poenta nije svedena samo na pucanj, mada slično odjekuje.
Narednik Don Kolijer (Bred Pit) je komandant tenkovske jedinice u kojoj su iskusni veterani Bojd (Šaja Labaf), Grejdi (Džon Berntal) i Garsija (Majkl Penja). Ubrzo se grupi pridružuje mladi Norman (Logan Lerman), čija miroljubivost ugrožava opstanak jedinice.
Ako posmatramo narativnu strukturu „Bijesa“, lako uočavamo da je Ejer jedan od onih autora koji najradije pozajmljuju od sebe. Gotovo sve njegove drame, sa naglaskom na „Dan obuke“, imaju odrastanje kao temu. Naivan mladić (Džejk, Norman) u sudaru sa brutalnom stvarnošću (ulica, bojno polje) sazri i postaje muškarac (detektiv, heroj). Usput se na njegov karakter nakalemi i odgovarajuća doza cinizma, dok ga proživljeno iskustvo nepovratno mijenja. Pored toga, realnost rata, odnosno ulice, je za glavnog junaka uvijek sublimirana u drugom. U „Danu obuke“ to je bio korumpirani detektiv koga je glumio Denzel Vašington, dok je ovdje to srčani narednik koga glumi Bred Pit. Srećom, za razliku od pacifiste Apama koji tek na kraju „Redova Rajana“ prelomi da je ipak ubica, Norman transformaciju doživljava u prvoj polovini filma, što nam omogućava da nakon toga akcione sekvence gledamo bez bojazni da li će pucati ili ne.
Kako bi konflikt bio uvjerljiviji, Ejer humanizuje njemačko društvo, a dehumanizuje SS oficire. Time postiže da borbe na početku kod gledaoca izazivaju tjeskobu, jer su zaraćene strane američki tenkisti i njemačka djeca koju je Hitler prisilno mobilisao. Blato, glad, turobna svakodnevica i uporno citiranje Biblije, film guraju u pravcu ruskih ratnih klasika i daju mu dokumentaristički kvalitet. Utisak se pojačava prilikom boravka odreda u njemačkom gradu u kome Norman nailazi na djevojku Irmu (Anamaria Marinka), sa kojom provodi popodne. Nažalost, scena ručka u Irminom stanu je više neprijatna nego potresna, a razgovor o mrtvim konjima, koji igraju ulogu ratnih Klarisinih jaganjaca, je bizarno neuvjerljiv. Ipak, uz sve manjkavosti, ova scena pojačava utisak da se našim junacima dešava rat, a ne Holivud. Tragični događaji koji će uslijediti Normanu pokazuju da su njemački civili takođe taoci nacista, te da u ratu nema suštinske razlike između mikrokosmosa tenka i prividne sigurnosti koju pruža dom. Ono što je dobro je da je ovaj dio umetnut u formi epizode, zato što i prije i poslije njega gledamo narednika Kolijera koji analizira mapu sa nadređenim. Time se rutinizira stvarnost protagonista i pokazuje da se u pauzama ratnih razaranja odigravaju ništa manje razorne ratne praznine.
Nakon što je krivica za sav užas nedvosmisleno prebačena na SS jedinice, publici se bez problema može servirati holivudsko akciono finale. Daleko od dječijih odreda čije ubijanje izaziva moralnu glavobolju, ekipa iz tenka nailazi na zicer, odnosno SS bataljon koji maršira.
Slijedi spektakularna borba u toku koje će gledalac neminovno osjećati adrenalin koji rat nosi, pa će mu, i pored sveg blata, gotovo biti žao što i sam ne učestvuje. Tako je „Bijes“ film paradoksalne poruke, koji gledaocu pokušava da ukaže na besmisao ratnih sukoba, ali istovremeno uvodi neprijatelja čije je smaknuće gotovo građanska dužnost. To što nam se nameće da je ovaj paradoks ne samo moguć, već i neizbježan, svakako nije samo Ejerova krivica.
Ocjena: 8/10
Dosadno i jednolično ostvarenje
Hajde da budem panduri (Let’s Be Cops, Luke Greenfield, 2014)
Da filmovi čiji nazivi počinju sa „hajde da“ ne obećavaju kvalitet, pokazala je još prije tridesetak godina Lepa Brena kobnim serijalom „Hajde da se volimo“. Usud sintagme potvrđuje i komedija „Hajde da budemo panduri“, čiji je kvalitet takav da bi te riječi najbolje bilo zakonom zabraniti.
Rajan (Džejk Džonson) je nezaposleni sportista koga je povreda omela u karijeri, dok je Džastin (Dejmon Vajans) dizajner video igara. U želji da napreduje, Džastin osmišljava video igru o dva policajca koji rješavaju slučajeve, ali njegov menadžer tu ideju odbacuje. Istog dana kada reklamni materijal koji sadrži kompletnu policijsku opremu odnesu kući, njihovi poznanici organizuju maskenbal. Rajan i Džastin oblače uniforme i ubrzo shvataju da svi misle kako su policajci. Zbog toga počinju da ih nose i tokom dana, ali to će ih ujedno sukobiti sa albanskom mafijom koja kontroliše njihov kraj.
Ponekad trejler, odnosno reklama za film, otkriva njegovu radnju, ali slučaju „Hajde da budemo panduri“, sve je prepričano u naslovu. Umjesto skeča, režiser i scenarista Luk Grinfild je odlučio da snimi dugometražni igrani film nadajući se da će zabavnost premise održati pažnju gledalaca do kraja. To se uistinu i desilo, ali gledalac ne može da skrene pogled sa ovog djela ne zato što je duhovito, već iz istog razloga iz koga gleda kola koja su učestvovala u automobilskoj nesreći kada prolazi pored njih.
Sve duhovite scene su bazirane na tome da su glavni junaci maskirani u policajce, a to nisu. Nakon toga, stečenu moć koriste kako bi maltretirali ljude. Sve šale su istog tipa, a matrica po kojoj funkcionišu ima pravilnost algoritma od tri koraka. U prvom, oni zatraže od prolaznika da urade nešto što mogu da im narede kao policajci (legitimišu se, zaustave auto i slično). U drugom, smiju se tome što ih svi slušaju. U trećem, kažu žrtvi da produži. Ova tri koraka se vrte u petlji koja traje 104 minuta, mada će se gledaocu ponekad činiti da je beskonačna.
Zabavan podjednako kao i ovogodišnji „Produži dalje“, odnosno nimalo, film ipak nudi materijal za uživanje ne zbog humora koga jedva da ima u tragovima, već zbog toga što mu se štošta može učitati. Uostalom, djelo je češće dosadno nego što nije, pa gledaocu malo šta drugo i ostaje da radi dok ga gleda. Iz sociološkog ugla, „Hajde da budemo policajci“ pokazuje da u policijskim filmovima postoji nova paradigma. Prije dvije decenije, nosioci radnje su bili policijski partneri, od kojih je jedan smiren i poštuje pravila, dok je drugi sklon konfliktima, ali mekog srca. U želji da riješi slučaj, agresivac obično koristi prekomjernu silu, što vodi oduzimanju značke od strane šefa. Do kraja se ispostavi da je sve vrijeme bio u pravu, a kako smireni partner (Smirko?) obično u međuvremenu sakupi dokaze, značka se vrati nazad, uz odlikovanje. U novijim policijskim filmovima, pa i „Pandurima“, autoriteta nema. Pisanje izvještaja više nije dio policijske procedure, a značka se ne oduzima nikome jer je najčešće komandir policije taj koji je ili agresivan, ili kriminalac, ili oboje.
Film se takođe poigrava idejom da je pojedinac kriv ako nema posao, iako živimo u dobu kada ga je sve teže imati. Ovo se ističe u sceni žurke kada je Rajana sramota da drugovima prizna kako nigdje ne radi, zato što nailazi na osudu okoline. Time se pokazuje da sistem, pored liječenja i školovanja, strogo individualizuje nezaposlenost, odnosno pozicionira je isključivo kao problem pojedinca, a ne sistema koji je izazvao. Šta onda sistem kolektivizuje? Strah. U ovom filmu, to je strah od albanske mafije, dok je u „Produži dalje“ bio od srpske. Nepoznato, koje se koristi kao katalizator problema u društvu, je uvijek uvezeno, odnosno nikada nije produkt lokalnog sistema.
Da i u ovoj pustinji besmisla postoje oaze duhovitosti pokazuje scena u kojoj se parodira igra „Cvijeće protiv zombija“. Zbog nje se „Panduri“ mogu odgledati, ali je sveukupan utisak da je riječ o filmu koji se više podnosi nego što se u njemu uživa.
Ocjena: 3/10
Bonus video:
