Dimitrije Vojnov jedna je od najzanimljivijih ličnosti na srpskoj kinematografskoj sceni.
Autor je scenarija za neke od najgledanijih filmova i serija sa ovih prostora, žanrovski vrlo šarenolikih, od istorijskog fudbalskog hita “Montevideo Bog te video” preko komedije sa beogradskim Crnogorcem kao centralnim likom u “Malom Budu” do naučno-fantastičnog projekta “Ederlezi Rising” na kojem je sarađivao sa globalno poznatom porno glumicom srpskih korijena Stoyom. Proslavio se kao dijete glumac u filmu “Tito i ja”, ali kaže da nikad nije imao glumačke ambicije.
Još od osnovne škole je vodio dnevnik o filmovima koje je gledao, a tu naviku kasnije će pretočiti u renomirani filmski blog Doba nevinosti, posvećen kritici i praćenju srpskog filma.
Ove godine na male ekrane je lansirana nova serija iz njegovog pera “Državni službenik”, a Vojnov se našao u centru pažnje medija nakon što je propao filmski projekat “Mezimica” koji je takođe potpisao, a za koji tvrdi da je prvi zabranjeni film u Srbiji od pada komunizma na ovim prostorima.
O svemu tome, kao i aktuelnostima na domaćoj i globalnoj filmskoj i TV sceni, aktuelnim trendovima, Skorseze protiv Marvela debati i drugim temama pričao je u intervjuu za “Play”.
Kad se priča o špijunskim službama na ovim prostorima, rijetko je to u pozitivnom kontekstu kao u seriji “Državni službenik”, zašto si se opredijelio za takav pristup i kako si se pripremao za rad na njoj budući da su se oko tajnih službi uvijek ispredale brojne mitske priče?
Želio sam da napravim jednu pionirsku stvar. Prvu srpsku seriju o operativcima tajnih službi, i da pokušam da napravim heroje u svijetu koji smatramo da je prepun nekih uhoda, moralnih i ljudskih nakaza koje vode narod i državu iz poraza u poraz.
Dakle, ova serija ne bježi od onog negativnog predznaka koji postoji pred službama, ali u njemu prepoznaje heroja. To je američki sistem - sjetimo se “Serpika” - sistem je korumpiran, ali imamo onog jednog malog čovjeka sa kojim se identifikujemo koji je u stanju da preokrene stvari. Trudio sam se da Lazar Stanojević bude takav junak, da ne bude imun na sve ono loše, i na moć koju nose ovlašćenja koja ima, ali da ima jedan moralni kompas kog pokušava da se drži. Serijom su jako zadovoljni prije svega stari, ali i novi kadrovi jer smatraju da je povratila povjerenje u Službu.
Sa druge strane, ako analiziraš šta se vidi u samoj seriji vidjećeš žestoku kritiku partija, vojno-industrijskog kompleksa i bezbjednosnih struktura. Ali heroj u sred svega toga daje nadu.
Kako je po tebi tzv. zlatno doba TV serija, “peak TV”, uticalo ne programe u Srbiji, utisak je da je sve više sadržaja čiji format je, koliko je moguće, blizak onome što je popularno na Zapadu? Koliko ista publika prati i jedno i drugo?
Ovo je dosta zanimljivo pitanje. Naime, svakako da je “zlatno doba serija” prije svega deklarativno jako mnogo uticalo na paradigme televizijske dramske produkcije. Ljudima su puna usta HBO-a i Netfliksa, iako su u našoj javnosti ti pojmovi ispražnjeni od svog značenja.
Vrlo malo serija korespondira sa “pik tivijem” suštinski, a to samo po sebi ne mora da bude loše jer mislim da mi nismo do kraja savladali ni ove lakše forme. Recimo, meni je kad sam radio “Državnog službenika” cilj bio da imamo tempo klasične netvork serije, a da onda u samom sadržaju malo pojačavamo tonus. Uostalom, neke američke serije poput “Amerikanaca” ne bježe od tempa netvork serije, pa i strukture, samo ga nadograđuju sadržajem.
Drugo, publika koja prati američke serije nije pretjerano relevantna za gledanost. Da bi serija bila gledana mora se mobilisati bitno šira populacija. Meni je stoga drago da neke od naših zahtjevnijih serija, kao što je recimo “Pet”, uspjevaju da privuku veći broj gledalaca. Konačno, kod nas dobro pale ti malograđanski detalji koji nam stvaraju utisak da smo dio svijeta. Iako smo mi uzimajući serije u video klubovima zapravo bindžovali pre Amerikanaca, narodu imponuje kad mu izađu “Senke nad Balkanom” za legalan bindž. Ali na nivou biznisa nema rezultata dok ne pokreneš ekipu koja ne zna šta je “pik tivi”.
U posljednje vrijeme u Srbiji i okruženju imamo talas krimi triler serija, postoji li neki uzrok tome?
Krimići su oslonac televizijske dramske produkcije od njenih početaka i zastupljeni su bili u svim produktivnijim kulturama zainteresovanim za vlastiti program. Naravno da su angloameričke produkcije vodile u svemu tome glavnu riječ, ali Njemci imaju svoje kultne televizijske krimiće, Francuzi takođe, Šveđani imaju tradiciju.
Međutim, novi impuls televizijskom krimiću izvan angloameričkog kruga stigao je iz Skandinavije kada su oni uspjeli da plasiraju svoje serije kao globalni proizvod, prije svega za rimejkovanje, ali i za emitovanje. Oni su ponudili jedan ključ kako da svoju lokalnu osobenost učine globalno prijemčivom kroz žanr.
Zanimljivo je da gledajući skandinavske serije zapažamo koliko je njihov život sličniji našem nego što bismo očekivali, recimo jača porodična i komunalna povezanost. Taj nordijski impuls se prelio na nas i krimić je ovdje po prvi put u istoriji ušao u modu. Sad čak i autori koji ne bi ni motkom prišli krimiću počinju da ih rade. Očekujem da će se zbog toga uskoro i ofucati, pa će krenuti nešto novo.
Što misliš da stoji iza činjenice da je u Srbiji posljednjih godina izašlo dosta filmova i serija sa istorijskom tematikom, obično smještene u period prije komunističke Jugoslavije?
Sve se kod nas radi na mahove, i onda publika često biva zasuta jednoličnim sadržajima. Jedno vrijeme je Mir Jam bila ekranizovanija od Šekspira, dok je to interesovalo Zdravka Šotru i njegove producente. Išlo se iz jedne u drugu njenu ekranizaciju. Sad su se dohvatili Dobrice Ćosića i sva je prilika imaće poslije “Korena” još jednu veliku seriju. Na Pinku ide sapunica “Crveni mesec”, povratnički projekat regionalnog apostola sapunice Romana Majetića.
Pored pomenute nesklonosti da se gaji raznovrsnost repertoara razlog je što su potrebe publike za društveno angažovanom dramom i sapunicom ispunjene informativnim programom i rijalitijem koji su sve više i više i direktno inscenirani. Dramski program na to jedino može reagovati epohom. Kako se glumica koja teatralno pati zbog ljubavnika koji ju je jednom zagrlio i napustio može porediti sa ženom koju je pred kamerama neko zaista sodomizovao i odbacio uz najvulgarnije psovke? Jedini lijek je epoha.
Zašto crnogorski humor - od Ramba do Buksovaca - tako dobro prolazi u Srbiji?
Zato što je Crna Gora srpska Sparta.
Ovogodišnji hit “Jojo Rabbit” neki su kritičari uporedili sa filmom “Tito i ja”, kako gledaš na to poređenje i kako uopšte danas gledaš na tu svoju ulogu?
Da nisi pomenuo film Taike Vaititja, ja bih ga pomenuo. “Tito i ja” je ostao nekako duboko usađen u našu popularnu kulturu i ljudi odavde često slične stvari porede s njim. Kako vrijeme prolazi, to su naravno razni ljudi i filmovi. Elem, prije par godina je kod nas na FEST-u bio Vaititijev film i dosta ljudi me je zvalo da mi kaže kako klinac iz tog filma podsjeća na mene iz “Tito i ja”. Novi Vaititjev film “Nebo u kavezu” je međutim podstakao američke kritičare, među kojima i čuvenog Keneta Turana da ga uporede sa “Tito i ja”, i to pokazuje da je taj film i van Srbije, naravno među stručnom javnošću, ostavio trag.
Kako i zašto je moguće da danas, kad nema bar zvanične cenzure kao nekad, jedan film bude zabranjen, kao što je slučaj sa, kako tvrdiš, filmom “Mezimica”? Kako je neko koga opisuju kao “ljutog desničara” optužen da mu je priča “antisrpska”?
Sve je moguće kada si okružen nečasnim, i neobrazovanim ljudima, a vjerujem da se sa time u svakoj sredini na prostoru bivše Jugoslavije možemo identifikovati. Dovoljno je imati Jelenu Trivan kao predsednicu Upravnog odbora Filmskog centra Srbije koja želi da skupi medijske poene i izbori neku još jaču funkciju, kolebljivog producenta kom se gubitak nadoknadi drugim projektom, reditelja koji izabere da ćuti, i nekog kao ja za kog su procjenili da mogu kola da se slomiju preko mojih leđa.
U zemlji u kojoj od kada sam se rodio slušam priče o mukama zabranjenih reditelja, sklonjenim filmovima itd. doživio sam ne samo zabranu filma, medijsku hajku u režiji čovjeka koji je i vama po tim pitanjima dobro poznat, nego i relativno ćutanje od strane onih koji redovno najviše profitiraju evocirajući uspomenu na Živojina Pavlovića i Sašu Petrovića. Stoga, kad su birali koga će kazniti zapravo nisu pogriješili, u jednom trenutku smo Nikola Kojo, Srđan Dragojević, Sergej Trifunović i ja ostali sasvim sami da branimo slobodu, a to je bilo nedovoljno da se ta odluka preokrene.
Što sljedeće pripremaš, na čemu radiš?
Za koji mjesec nas očekuje druga sezona “Državnog službenika”, a radio sam nekoliko zanimljivih scenarija koji su sada u različitim fazama finansiranja i priprema, među njima je i jedan superherojski film koji sagledava taj žanr iz srpske vizure. Želim da se malo uključimo u taj dijalog i kroz filmove, a ne samo kroz šerovanje Skorsezeovih otvorenih pisama.
Ono što priča Skorseze ja govorim već neko vrijeme
Koja je tvoja pozicija kad je u pitanju Skorseze protiv Marvela debata?
Moja pozicija je apsolutnno skorsezeovska. Bez namere da zvučim neskromno ali ovo što je Skorseze sada sumirao govorim već neko vreme, ne zato što sam veliki vizionar već zato što je prilično očigledno. U čemu je problem? Filmovi su postali preskupi i uprkos tome što smo kroz istoriju, kako američkog tako i svakog drugog filma, mi imali određene kontinuitete u tematskim interesovanjima, ili banalno rečeno, imali smo tendenciju da određeni autori, glumci pa i čitave kinematografije prepoznaju ono što rade dobro, pa to variraju, danas se bukvalno snima jedno te isto da bi se smanjio rizik.
U stara vremena bi Met Dejmon snimio “Bornov identitet”, pa onda neki sličan film, danas on snima samo “Borna” ako je potrebno da radi akcioni triler. Marvel je u tom pogledu otišao najdalje, jer oni snimaju jedan uber-film koji objektivno gledano od kada su krenuli “Osvetnici” ni ne može da se gleda sam za sebe. Moraju se pogledati svi ostali, a to onda nije film nego nešto drugo, neka serija koja se pušta u bioskopu.
Nije ovo prvi put da se snimaju takvi kontinuirani filmovi, sjetimo se vestern i pustolovnih serijala studija Ripablik. Ali oni su bili B-produkcija, a danas je ovo vrhunska A-produkcija. Skorseze prepoznaje taj paradoks. Mi posljednjih godina gledamo jedan isti film i on dominira bioskopima, bilo da se zove “Osvetnici”, “Rat zvijezda” ili nešto po Tolkinu. Nekada su ti serijali bili dio eksploatacijskog filma, a veliki novac i pažnja su ulagani u filmove sa bitnim pričama i umjetničkim dostignućima. Isto važi i za bioskopske ekrane na koje filmovi sve teže dolaze i neke jako dobre filmove nismo imali ni priliku da vidimo na njima.
Dakle, Skorseze je apsolutno u pravu. Nije tu sad samo stvar šta publika gleda nego i šta autori rade. Recimo, Džejms Kameron će svoje potencijalno najplodnije godine potrošiti snimajući “Avatare” i vjerovatno ništa drugo. To je besmisleno. Isto važi i za neke druge reditelje, uključujući i neke sjajne koji rade za Marvel.
Bonus video:
