Uveče osmog marta u porodičnoj kući u Vitširu, u devedesetoj godini umro je Džordž Martin. Uz Rik Rubina, najznačajniji producent svih vremena, kroz svoj rad sa The Beatles pokazao je koliko muzička produkcija značajna za savremeni rock zvuk. Prije njega rijetko ko je znao šta producent radi: oni su bili grupa inžinjera koja se bavila opremom u studiju, i u maniru svog naučnog pristupa elektro-akustici, nosili su doktorske bijele mantile i pričali jezikom struke koju niko drugi nije razumio. Sa Džordžom Martinom je postalo jasno da producent nije bezlično tehničko osoblje u studiju, nego i neko ko se razumije u estetiku onoga što snima. Zajedno sa Film Spektorom postavio je standarde ove profesije: producent je poput člana benda, aktivni učesnik snimanja koji objedinjuje tehničko-tehnološko znanje sa sluhom da prepozna šta je dobro, a šta ne. Pored toga tu je da zaštiti bend od njih samih, ali i od odluka izdavačke kuće: Džil Norton je na primjer radio sa bendovima koji su izgubili kompas, a Stiv Albini je štitio one čiji je kurs pod komercijalnim pristiskom diskografske industrije. Prije svega, producent je najbolji prijatelj benda, njihov psiholog, roditelj, prvi slušatelj i prvi pravi fan, neko ko će uraditi jednu odgovornu stvar: čuti pjesmu prije miliona slušatelja. U tom smislu uloga Džordža Martina u istoriji rok muzike je ogromna: proširio je ulogu producenta i dao mu značaj koji zaslužuje.
Džodž Martin stoji iza gotovo svega što su The Beatles objavili. Jedini izuzetak su dvije pjesme koje su bez Lenona snimili 90-ih (“Real Love” i “Free as a Bird”) i album “Let It Be” (1970) koji je producirao čuveni Fil Spektor, čovjek koji stoji iza termina “zvučni zid” i “simfonija za klince”, kao odrednica za koncept hit singla. To što je “Let It Be” njihov najslabiji album govori ne samo kako su se na kraju karijere The Beatlesi izmorili međusobnim trzavicama, nego i koliko je za njih Martin bio zapravo važan.
Prije miljenik Makartnija nego Lenona, koji je i poslije The Beatlesa nastavio da radi sa Spektorom, Martin je uvijek bio spreman da ukrsti iskustva pop muzike i klasike. Uradio je gotovo sve njihve aranžmane za orkestracije i odsvirao na nekim pjesmama istrumente (posebno treba spomenuti čembalo na Lenonovom remek -djelu “In My Life”). U tom smislu njegov najzapaženiji rad je aranžman za Makartnijevu pjesmu “Elenog Rigby”: inspirisan muzikom Hičkokovog kompozitora Bernarda Hermana, naročito filma “Psycho” (1960) umjesto klasičnog pop aranžmana, pjesma je transformisana u oktet gudača koji su zvučno oslikali anksiozni strah od smrti i usamljenosti.
Ono po čemu je Martinov rad sa The Beatlesima posebno važan je njegova sklonost ka eksperimentisanju. Iako je bio mnogo stariji od njih (zbog čega su u trenutku najveće psihodelične revolucije 60-ih krijući od njega pušili džoint), bio je otvoren da izvedu različite zvučne opite kojima su predstavili svoju promijenjenu percepciju svijeta. Na taj način, posebno sa čuvenim albumom “Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band” (1967) za koji je dobio svoju prvu Grammy nagradu, on je počeo da tretira cijeli studio kao instrument: studio više nije bio prostor u kojem se snimala muzika, već mjesto na kojem je ona nastajala. To je postalo posebno važno za The Beatlese u periodu kada su odustali od živih nastupa i fokusirali se samo na snimanje. U tom smislu više nije bilo potrebno da se rade pjesme koje se mogu izvesti na koncertu, već samo one koje su se mogle čuti kući na gramofonskoj ploči. Pored spomenutih efekata, Martin je volio da manipuliše sa već snimljenim zvukom i semplovima (ubrzavanje, usporavanje ili puštanje snimka unazad), što će postati standard u elektronici tek dvije decenije kasnije. U tom smislu prvi radikalni eksperiment koji je Martin uradio je “Tommorow Never Knows”, vjerovatno najznačajnija pjesma u istoriji popularne muzike: od ove kantri pjesme, kako je to Brajan Ino jednom rekao, oni su napravili kompoziciju koja je bila presedan u istoriji: nije pripadala nijednom žanru, nijednom muzičkom stilu, a bez studija nije bila izvodljiva jer je sastavljena od zvukova koji se nisu mogli odsvirati. U tom smislu Džordž Martin je sa The Beatlesima snimio prvu rock pjesmu koja u bilo kojem empirijskom obliku nije postojala dok se nije smiksala.
Iako je radio sa brojnim autorima kao što su Gerry and the Peacemakers, Elton Džon, Širli Baez, America, Džef Bek, Ultravox, on će svakako ostati upamćen po svom radu sa The Beatles. Zaslužan čak i za njihovu konačnu postavu (nakon prvog dana snimanja tražio je da umjesto Pit Besta dovedu Ringa Stara), on je definisao ono što danas zovemo The Beatles zvuk: zvonckave gitare, ritmički klavirski udari, čvrsta i kompakna ritam sekcija, bogati aranžmani, lepršave orkestacije i barokni zvuk zaštitni su znak Džordža Martina. Danas bilo ko, ko želi da zvuči tako zaploviće u prostore koje je on već odavno otkrio i definisao. Način na koji je Martin čuo, bio je poseban, inteligentan i maštovit: to je danas postao način na koji milioni slušatelja čuju pop muziku i na koji će se slušati dok god ona postoji.
Element Abby Road studija
Džordž Martin je neodvojiv element Abby Road studija u kojem su snimani svi ablumi The Beatles i po kojem je jedan od njih i dobio ime.
Ova sinergija je funkcionisala toliko dobro da se danas prave hardverski i softverski replikati opreme na kojoj su snimali. Potpuno nevjerovatno zvuči podatak da su produkcijski i aranžmanski zahtjevne pjesme liverpulskih buba zapravo snimane na četvorokanalnoj REDD konzoli (tek su na samom kraju bili pojačani sa osmokanalnom EMI TG miksetom).
Danas kada virtuelno možete na aplikacijama kao što su Pro Tools, Logic i Cubase da otvorite na stotine kanala, zvuk je postao hladniji i ne tako neposredan kao što je bio prije pola vijeka kada se snimalo na toploj magnetnoj traci. Pored toga, inžinjeri su svakodnevno radili na tehničkim inovacijama koje je odmah primjenjivao Džordž Martin. Treba spomenuti efekte poput fledžera i ADT (artificial double tracking) koji je omogućavao da se odmah dupliraju snimljeni vokali.
Kreativni član tima koga nisu uzalud zvali “peti beatles”
Džodž Martina nisu uzalud zvali peti beatles.
Njegova uloga kao producenta nije bila puko organizovanje snimanja i koordinacija benda i muzičke tehnike. Martin je bio kreativni član tima koji je udario temelje ne samo muzike i zvuka 60-ih, nego i cjelokupne današnje popularne muzike. On je jedina osoba čije su nove pjesme bile na albumima liverpulske četvorke.
Naime, skoro cijelu B stranu “Yellow Submarine” potpisuje on, kao autor saundtraka za istoimeni crtani film. Ovih šest orkestarskih kompozicija reflektovale su ne samo neo-klasicistički duh benda nego i Martinovu post-modernu referencijalnost u kojoj su citirani kompozitori poput Baha i Stravinskog.
Galerija
Bonus video:
