Muzički festivali su doživjeli procvat u Crnoj Gori, a u javnosti se često mogu čuti ocjene da državne institucije ne prepoznaju dovoljno njihov značaj za kulturu, turizam i ekonomiju Crne Gore.
Vijesti su, u komunikaciji sa nekim od najznačajnijih manifestacija ove vrste (Sea Dance, Lake Fest, Southern Soul, Bedem Fest, Royal Music, Refresh) i najvećim državnim donatorima (Nacionalna turistička organizacija i Ministarstvo kulture) istražile kolika je zapravo ta pomoć.
Za Bedem i Lake isto
Neki su više, neki manje zadovoljni podrškom, ali organizatori gotovo svih festivala u Crnoj Gori smatraju da zaslužuju da ona bude veća. Sa druge strane, mnogi kažu da je i ovo do sada dobro, pošto takvih sadržaja gotovo da nije bilo do prije nekoliko godina.
Uvidom u informacije dostavljene iz ministarstava kulture i turizma (MKT) i Nacionalne turističke organizacije (NTO), da se primijetiti da ponekad veličina i posjećenost festivala nisu najbitniji za infuziju državnog novca.
Tako je Bedem Fest od MKT dobio jednako kao i mnogo veći Lake Fest - 5.000 eura u sklopu programa podrške razvoju kulture u Nikšiću i saradnje sa Opštinom Nikšić. Poređenja radi, u sklopu istog programa Guitar festival dobio je duplo više novca.
Najveću podršku ove institucije dobile su uglavnom manifestacije prepoznate kao događaji od posebnog ili kapitalnog značaja za kulturu Crne Gore: Don Brankovi dani muzike (87.000 eura) i A tempo (20.000 eura). Na osnovu konkursa MKT, festival dječije muzike iz Rožaja, Zlatna pahulja, dobio je 30.000 eura.
NTO najviše daje za događaje na primorju
Kada je u pitanju NTO, iz ove institucije najviše su pomagali manifestacije na primorju. Tako je ulcinjski Southern Soul, čije je premijerno izdanje ugostilo oko 3.000 ljudi, a za ovogodišnje nisu saopšteni podaci o broju posjetilaca, od NTO dobio 10.000, duplo više od Lake Festa koji je ovog ljeta, po procjeni organizatora, okupio 30.000 ljudi.
Lake su prestigle i Sunčane skale (20.000), Internacionalna smotra mode u Kotoru (7.000) i revija Vivijen Vestvud (5.500).
Prvo izdanje budvanskog Sea Dancea, najvećeg festivala održanog u Crnoj Gori, dobilo je od NTO 100.000, Bedem Fest i Cucka jeka dobili su po 2.000, a Sea Rock 1.000 eura.
Iz Lake Festa smatraju da tokom protekle četiri godine rada nisu dobili značajniju podršku. Direktor Peđa Zečević je otkrio, da je pored navedene pomoći, Lake dobio 5.000 eura od Opštine, od koje je imao i dobru logističku podršku. Sarađivao je i sa mnogim nevladinim organizacijama, Crvenim krstom i naravno policijom, vojskom...
"Festival je uspio i opstao najviše zahvaljujući prodaji karata, koju treba doživljavati kao izvjesnu donaciju festivalu svakog posjetioca, kao i našeg kluba sponzora", kazao je Zečević, ne navodeći koliko košta tradicionalna manifestacija na Krupcu.
Nešto sad, nešto poslije
Debitantsko izdanje Sea Dancea koštalo je više od milion i po eura po saopštenju organizatora, a odranije je poznato da je od lokalne uprave festival dobio 500.000 eura.
"Dio opredijeljenih sredstava je uplaćen, a dio će tek biti u narednom periodu. Ono što treba posebno istaći je da je Sea Dance festival turističkoj privredi Crne Gore donio oko sedam miliona eura, dok je Turistička organizacije Budve saopštila da je posjeta budvanskoj rivijeri za vrijeme festivala porasla za 11 odsto u odnosu na isti period prošle godine, što je najveći turistički rast u sezoni 2014. Tokom tri dana boravka na festivalu posjetioci su u prosjeku trošli 327 eura po osobi", saopšteno je iz Sea Dancea, koji je posjetilo više od 80.000 ljudi, otprilike koliko i prva tri Lake Festa.
Za razliku od nikšićkog koji okuplja prvenstveno domaću publiku, budvanski festival je imao posjetioce iz tridesetak zemalja i u izboru je za najbolji novi festival u Evropi.
Najveći festival posvećen elektronskoj muzici u Crnoj Gori, Refresh, po riječima organizatora, nije imao ni finansijsku, ni logističku pomoć države.
"Domaćin Refresha svih ovih godina je diskoteka Maximus, od ukupnog budžeta izdvaja oko 80 procenata, dok preostalih 20 pokrivaju komercijalni sponzori festivala", saopštili su iz ove manifestacije koja je ljetos imala 7.000 posjetilaca.
Po saopštenju Refresha, budžet festivala se kretao u rasponu od 80 do 130 hiljada, a posljednje izdanje koštalo je 90.000 eura.
Bitno je da se dokažemo
"Zadovoljan sam podrškom države, s obzirom na to da su rok festivali kulturni sadržaj koji nije bio uopšte zastupljen u Crnoj Gori. Nadam se da će podrška s vremenom rasti, u skladu sa razvojem SeaRocka. Bitno je i da se mi dokažemo kao neko na koga se može računati kao na ozbiljnog organizatora kvalitetnih događaja. Važna stvar je i razvijanje navika odlaska na koncerte. U Evropi je to dio opšte kulture", kazao je Ivan Gvido Krivokapić, direktor SeaRocka, koji već četiri godine u Kotoru okuplja istaknuta imena alternativne scene regiona i svijeta, i koji je ljetos posjetilo oko 3.000 ljudi.
On je kazao da je SeaRock za, koji je koštao oko 16.000, dobio 8.500 eura od lokalne uprave i 1.000 od MKT. Osim toga, ulaz se ne naplaćuje, a organizatori obećavaju da će nastaviti sa tom praksom.
Od logistike, SeaRock besplatno koristi Ljetnju pozornicu, a Krivokapić ističe doprinos volontera i sponzora koji pored novca obezbjeđuju smještaj, hranu, piće, štampani materijal...
Iz Bedema, koji od male manifestacije bazirane na saradnji nikšićkih muzičara izrasta u pravi festival, zadovoljni su podrškom države, mada smatraju da zaslužuju da bude veća. Iz ove manifestacije nisu željeli da otkrivaju koliku su pomoć dobili, koliko je koštao, a koliko zaradio festival uz objašnjenje da je to poslovna tajna.
"Bedem Festom je prodefilovalo oko 12.000 posjetilaca. To ne znači da su svi ti ljudi kupili kartu, ali su bili prisutni na raznim djelovima tvrđave", kazao je direktor Petar Šundić.
Koliko pomažu državne firme?
Takmičarski festival Royal Music tri godine okuplja regionalne zvijezde i njihove nasljednike, a realizuje se u saradnji sa Prijestonicom Cetinje.
"Prema mogućnostima zajednički formiramo budžet i realizujemo ga po pola: 50 odsto je ulog Prijestonice, a ostalo prikupljamo od sponzora i svojih izvora", kazao je Dragan Bulajić iz agencije "Comfortably Numb" koja organizuje festival.
Royal, na koji je ulaz slobodan, je prema njegovom saopštenju ove godine koštao 60.000 eura, a posjetilo ga je 12.000 ljudi.
Vijesti od festivala nisu dobile podatke o tome koliko su im pomogle državne firme, iako je na primjer Sea Dance sponzorisao Montenegro Airlines, a Lake Fest Elektroprivreda.
Iz Southern Soula Vijesti nisu dobile informacije uz obrazloženje da o detaljima finansijskog poslovanja trenutno ne mogu da govore, jer je festival u fazi restrukturiranja, pa smatraju da bi iznošenje tih podataka u javnost naškodilo tom procesu.
Organizatori: Nema razvoja bez veće podrške
Pričajući o budućnosti gotovo svi organizatori očekuju da se podrška države poveća i smatraju da postoje dobri razlozi za to. Mnogi se uzdaju u to da Crna Gora prepoznaje potencijal festivalskog turizma, nešto što recimo Hrvatska i Srbija godinama eksploatišu.
"Sea Dance festival ima potencijal da postane jedan od vodećih na morskoj obali u Evropi i na taj način direktno pospješi promociju Crne Gore kao atraktivne i moderne turističke destinacije. Već prve godine 'Lonely Planet', najznačajniji svjetski turistički vodič je predstavio Sea Dance kao jedan od najatraktivnijih svjetskih muzičkih festivala", saopštili su iz Sea Dancea i dodali da taj kompleksan projekat ne bi bio uspješno realizovan bez organizacione i logističke podrške države.
"Ako postoji projekat koji je u saglasju sa stalnim deklarisanjem državnih institucija da su spremne podržati projekte na sjeveru Crne Gore onda je to Lake Fest", istakao je Zečević, napominjući da je ova manifestacija oživjela kompleks kraj Krupačkog jezera, da je za četiri godine posjetilo 100.000 ljudi, da se pokazala kao samoodrživa i da je uz pretežno domaće posjetioce posjećuje sve više stranaca.
On je dodao da je Lake Fest postigao maksimum kad su izvođači iz okruženja u pitanju i da se festival mora širiti dolaskom stranih izvođača, za šta je neophodna pomoć države.
"Prevalili smo za ove četiri godine veliki put i nemamo namjeru da stanemo", poručio je Zečević.
Komšijski Bedem fest ove godine je dobio više pažnje javnosti nego ikad, a Šundić je kazao da po mišljenju MKT ta manifestacija treba da postane lider u Crnoj Gori kad je vansezonska ponuda u pitanju.
On je istakao da Bedem krasi iskrena posvećenost i da će svijest kod ljudi iz institucija da se u Nikšiću radi nešto vrijedno i stvara dobra klima uticati ubuduće prilikom donošenja odluka o pomoći.
"Vodeći ljudi u opštini poštuju ovo što radimo i osjećam da ćemo i dalje imati podršku i da će ona samo rasti", uvjeren je Šundić.
Dragan Bulajić iz Royal Musica smatra da država mora da napravi strategiju "kulturne dekontaminacije" i stvori uslove da mladi umjetnici iskažu svoj talenat.
"Kultura nije klasičan biznis. Morate konstantno ulagati radi mentalnog zdravlja populacije, a ne da biste imali profit. Kao mala država moramo više ulagati i svojoj djeci stvoriti uslove, da ne gledaju u tuđe dvorište. Ili ako već moraju da gledaju, neka to budu ona najljepše uređena", istakao je on.
Organizator Southern Soula, Marko Pavlović je kazao da je "budućnost ovog nezavisnog nekomercijalnog festivala vrlo izvjesna i svijetla, što su potvrdile programske kritike od relevantnih muzičkih kritičara iz cijelog svijeta", kao i da je podrška institucija dobrodošla i neophodna za razvoj.
Bitan je kvalitet, ali i značaj za promociju Crne Gore
MKT i NTO "Vijestima" su objasnili po kojim kriterijumima su odlučivali o finansiranju festivala. Tako iz NTO navode da je jedan od osnovnih kriterijuma da događaj bude turističkog i animacionog karaktera.
Sljedeći kriterijum je "promocija Crne Gore ili pojedinih lokaliteta”, a vodilo se računa i o tome da suma koja se izdvaja za festival bude u skladu sa novčanom podrškom opštine koja stoji iza manifestacije.
"Pri iznosu sredstava prihvaćen je kriterijum da to ne bude više od 20 odsto iznosa koji opredjeljuje lokalna samouprava koja stoji iza predmetne manifestacije”, piše u saopštenju NTO u kojem je dodato da su “muzički i modni festivali podržani zbog marketinškog i PR doprinosa promociji Crne Gore kao urbane svjetske turističke destinacije”.
Takođe je istaknuto da su se ostale kulturne i zabavne manifestacije podržale zbog pospješivanja razvoja opština na sjeveru.
Iz MKT je rečeno da su primijenjeni sljedeći kriterijumi: umjetnički kvalitet i značaj za razvoj crnogorske kulture, reference organizatora, doprinos razvoju multinacionalnih i multikulturalnih vrijednosti, doprinos podsticanju internacionalnog dijaloga i stimulisanju razvoja partnerstva, međunarodna afirmacija crnogorske kulture, doprinos očuvanju tradicije i crnogorske kulturne baštine, afirmacija perspektivnih talenata, doprinos afirmaciji stvaralaštva lica sa invaliditetom i realnost budžeta projekta i obezbijeđenost uslova za njegovu realizaciju.
"Kada su u pitanju dodatni kriterijumi koje Zakon propisuje, prije svega vodi se računa o kvalitetu umjetničke produkcije i organizacije, kao i uspješnosti realizacije prethodnih aktivnosti", navodi se između ostalog u saopštenju.
Od Cucke jeke ministarstva čekaju povrat novca
Nacionalna turistička organizacija i Ministarstvo kulture i turizma novčano su pomogli i brojne manje manifestacije koje su tokom 2014. godine održane u Crnoj Gori.
Na osnovu konkursa MKT je svoje resurse raspodijelilo i za Festival Espressivo (8.000), Muzički festival mladih Crne Gore (4.000) i Međunarodni festival Dani muzike Herceg Novi (8.000).
Na osnovu statusa manifestacije od posebnog značaja za kulturu Festival klapa je od Ministarstva kulture dobio 12.000 eura.
NTO je pomogla Internacionalni ljetnji karneval u Kotoru sa 4.000 eura, događaje Dani Skadarskog jezera, Espressivo na Cetinju i Udahni Kolašin sa po 1.000, te Cucku jeku sa 2.000, ali se zbog njenog neodržavanja očekuje povraćaj novca.
Za Riječku noć (Rijeka Crnojevića), No Where Extreme festival (Plužine), Međunarodni festival lutkarstva (Podgorica) i Limsku regatu NTO je izdvojila 500 eura, dok je održavanju Jadranskih igara (Herceg Novi) doprinijela sa 400.
Od NTO pomoć su dobili i Prvi festival hedonizma iz Tivta (300 eura), Dani malina iz Andrijevice (300), Skokovi sa Starog mosta koji se održavaju u Mojkovcu (300), Eko maraton Skadarsko jezero (200).
NTO je ukupno dodijelila 163, a MKT 189.000 eura.
Bonus video:
