Iako su turisti koji posjete Crnu Goru, pretežno više oduševljeni prirodom u sjevernom predjelu zemlje i planinskim pejzažima, najviše posjeta u sezoni dugi niz godina bilježe primorski gradovi. U privlačenju turista svake godine prednjači Budva, kao najatraktivnija tursitička destinacija, a mnogi će se složiti da je sve počelo 2007. i 2008. godine kada su u tom gradu koncertne održale svjetske muzičke zvijezde - Madona i sastav “Rolling Stones”.
Da li bi dovođenje svjetskih muzičkih zvijezda i organizovanje sličnih spektakla moglo da promoviše crnogorske gradove, poput Kolašina ili Bijelog Polja, “Vijesti” su pokušale da saznaju razgovorom sa portparolkom Nacionalne turističke organizacije, Aleksandrom Maksimović, ali i sa organizatorima muzičkih festivala City Groove, Sea Dance i Lake fest, a svi su se složili da dolazak svjetskih zvijezda nesumnjivo promoviše Crnu Goru.
“Dolasci slavnih i poznatih osoba doprinose promociji i atraktivnosti jedne destinacije. Muzički festivali i uopšte zabavno kulturni događaji u snažnoj su vezi sa turizmom. Ovakav vid promocije jača imidž zemlje, naročito kada su u pitanju kulturno-zabavni događaji koji privlače veliki broj ljudi. Crna Gora se može pohvaliti dolascima mnogih slavnih muzičara, osim čuvenih koncerata “Rolling Stonesa” i Madone kod nas su imali koncerte i Leni Kravitz, “Prodigy”, Manu Chao, Fatboy Slim, Jamiroquai, James Zabieela, David Guetta, Junior Jack i mnogi drugi”, kaže Maksimović.
“Svjedoci smo da zadnjih godina sve više slavnih osoba dolazi u Crnu Goru ne samo poslovno, već je biraju kao destinaciju za svoj odmor što je naročito važno imajući u vidu da putem portala i društvenih mreža na kojima imaju profile često sami fotografijama i video snimcima otkrivaju gdje se nalaze i šta rade”, ističe ona i podsjeća na slučajeve kada su Crnu Goru turistički posjetili Bijonse i Džej Zi, Adriana Lima, Anđelina Džoli i Bred Pit, Ronaldinjo, Marija Šarapova, Novak Đoković i Pamela Anderson.
Na pitanje koliko bi, hipotetički, dolazak svjetske muzičke zvijezde i promovisanje koncerata kao što je to učinjeno sa Budvom, doprinijelo razvoju turizma sjevernih gradova, Maksimović se slaže da “event” industrija koja uključuje i velike muzičke nastupe ima snažan uticaj na turizam.
“Prilikom organizacije tako velikih događaja treba posmatrati ekonomski aspekt odnosno neophodno je izvršiti analizu da li su efekti od organizaciije tih događaja adekvatni uloženim sredstvima. Dalje, značajno je i to da se promocija destinacije vrši i prije održavanja samog događaja, zatim tokom samog događaja i izvještavanja sa mjesta događanja, kao i nakon njegovog završetka, kada učesnici svoje utiske ‘odnose’ sa sobom i dijele ih sa svojim prijateljima, porodicom, kolegama. Poznata je ‘ovisnost’ mlađe populacije o društvenim mrežama i postavljanje ‘postova’ u realnom vremenu sa ovakvih događaja.To, naravno, takođe, generiše interesovanje za mjesto održavanja događaja”, smatra ona.
Upravo taj segment promocije putem društvenih mreža, a ‘na račun’ utisaka zvijezda, iskoristio je Dragan Bulajić, direktor City Groove festivala koji je nedavno u glavni grad doveo “Simple Minds”.
Naime, po održavanju koncerta na Facebooku mogla se vidjeti fotografija na kojoj članovi sastava Džim Ker i Čarli Burčilpoziraju sa monografijom Crne Gore.
“Tu fotografiju smo upravo iz tog razloga ‘bustovali’ (plaćanje promo sadržaja na Facebooku) i do sada ju je vidjelo više od 70 hiljada ljudi, gdje smo ciljali ljude iz zapadna Evropa koji slušaju Simple Mindsa”, pojasnio je Bulajić.
On smatra da bi se gostovanjem najvećih muzičkih imena Podgorica mogla promovisati kao turistička destinacija.
“Siguran sam da je Budva promovisana koncertima Madone i ‘Stounsa’ i volio bih, i radimo na tome da upravo Podgoricu kao glavni grad promovišemo kao turističku destinaciju. Promo materijal koji distribuiramo upravo o tome govori, da je Podgorica u centru Crne Gore, blizu Skadarskog jezera i mora... To mora, i siguran sam da jeste, misija svih nas koji se bavimo organizovanjem festivala u Crnoj Gori”, tvrdi on.
Sa druge strane Peđa Zečević, direktor nikšićkog Lake festa ističe da je za tako nešto potrebna i velika podrška države.
“Dolazak svjetskih zvijezda bi promovisao i crnogorske gradove, ali zavisi od toga koliko mi kao organizatori imamo podršku sponzora i institucija, i da li Madona može da boravi na nekom ekonomskom principu”, pojašnjava on.
“Da bi neko otišao na njen koncert u Londonu, mora da plati 150 ili 200 eura, a naša karta je 10. Mi vrlo teško možemo da natjeramo i ubijediti ljude da treba da plate tu cijenu za ‘Metallicu’ ili ‘Rammstein’, jer je takva naša ekonomska situacija. To može biti državni projekat koji bi bio obuhvatio deset ili 15 godina. Sa par festivala, ne samo Lake festom, Crna Gora može da postane zanimljiva destinacija za festivalski turizam, naravno uz komunikaciju sa ozbiljnim evropskim svjetskim agencijama”, dodao je on, a slično odgovaraju i iz NTO.
“Prilikom organizovanja velikih manifestacija i festivala, neophodno je neposredno i aktivno učešće svih relevantnih institucija, kako na lokalnom tako i na državnom nivou, i to u svakoj fazi njihove pripreme i realizacije, kako bi cjelokupan događaj bio kvalitetno realizovan i samim tim efekti dogadjaja će biti veći”, odgovara Maksimović.
“Imajući u vidu da sjeverni dio naše zemlje postaje sve popularniji i interesantniji za turiste koji dolaze u Crnu Goru organizacija ovakvih događaja imala bi pozitivan uticaj na njegovu promociju, što bi podrazumijevalo koordinaciju institucija jer organizacija velikih događaj podrazumijeva ispunjavanje seta zahtjeva organizatora”, dodaje ona i ističe da ne treba zanemariti ni druge sadržaje na sjeveru, koji turiste najčešće privlače prirodom, što smatra i Marija Vujović, portparolka Sea Dance festivala.
“Turisti su u potrazi za novom, neistraženom destinacijom, netaknutom prirodom, egzotičnom kuhinjom, ali zahtijevaju i obaveznu vrhunsku zabavu, i zato biraju da ljetovanje vežu za muzičke festivale na moru i nastupe najvećih svjetskih zvijezda, što je najbrže rastući segment svjetske festivalske industije danas”, kaže ona uz opasku da današnji turisti žele i sadržaj, a “ne samo sunce i more”, pa je Sea Dance “tokom protekle četiri godine pozicionirao Budvu kao modernu svjetsku turističku destinaciju koja je u stanju da ugosti izvođače koji su već od susjedne Hrvatske napravili pravu turističku silu”.
I Vujovićeva se slaže sa kolegama da promocija ne traje samo tokom manifestacije, već i kasnije, na društvenim mrežama.
“Cjelokupni boravak na festivalu i u Budvi, za neke je ostao u divnom sjećanju, pa su poželjeli i da se vrate - kao što je to bio slučaj sa Džamirokvajom, koji se nakon nastupa na festvalu već naredne godine u organizaciji Sea Dancea vratio na ljetovanje i to u pretsezoni, o čemu su temeljno izveštavali regionalni i pojedini svjetski mediji. Kultni britanski sastav ‘The Prodigy’, sa fanovima na Facebooku podijelio je slike nakon spektakularnog nastupa na Sea Danceu uz komentar da i nakon prvog nastupa, žele da se ponovo vrate u Crnu Goru”, podsjeća ona, a zatim navodi slične slučajeve sa bendom ‘Hurts’ i Skrillexom koji je fotografije Budve podijelio sa 8 miliona pratioca na Instagramu.
I Bulajić kaže da je njegov cilj, kao direktora festivala, da navede zvijezde na povratak u Crnu Goru, a upravo zbog toga je članovima “Simple Mindsa” uz monografiju poklonio i Kuvar sa crnogorskim jelima.
“Kada se vratim sa nekog putovanja, saberu se slike i utsici, ali kada dobro jedete to se uvijek zapamti. Kada dajete nekome sugestiju za neku destinacijku uvijek preporučite restoran gdje ste dobro jeli. S obzirom na to da Džim Ker ima hotele na Siciliji i govori italijanski, volio bih da nauči i crnogorski, pa da možda proširi svoj biznis i kod nas”, dodaje on.
“Jedna je stvar kada vidite reklamu, a drugo kada neko sa velikim uticajem kao što su muzičari, kaže da su posjetili nešto lijepo i da imaju želju ponovo da dođu”, pojasnio je on.
Lake fest je tokom proteklih osam godina više bio fokusiran na dovođenje regionalne publike na jezero Krupac u Nikšiću, ali su opseg proširili i na svjetske ljubitelje muzičkih manifestacija dovođenjem Manu Chaoa.
“Ako pričamo o dolasku Manu Chaoa on je napravio zaista veliki bum, kada je u Nikšiću boravilo 20 hiljada ljudi, većinom iz Crne Gore, ali je u kampu i privatnom smještaju bilo i stranaca. Posebno pitanje je koliko je Nikšić bio spreman da ugosti toliko ljudi i kako su se snalazili, gdje da prenoće i da li su bili registrovani, jer zapravo nijesu”, poručuje Zečević.
Sa druge strane, organizacioni tim Sea Dance festivala, ima uvid u posjete turista u vrijeme manifestacije.
“Istraživanje koje smo sproveli tokom prošlogodisnjeg izdanja festivala pokazalo je da su, od ukupnog broja gostiju, čak 87,4 odsto bili inostrani turisti, koji su doputovali samo zbog festivala. Oko 80 procenata prvi put je došlo na Sea Dance, a čak 95 odsto njih iz zapadne Evrope je prvi put posjetilo Crnu Goru”, istakla je Vujovićeva, dodajući da je trećina posjetilaca iz ex-YU prostora, 30 odsto iz Zapadne i Istočne Evrope, a 14,5 procenata turista iz zemalja van evropskog kontinenta.
Iz NTO tvrde da sa Ministarstvom održivog razvoja i turizma imaju sluha za manifestacije kao jedan od bitnijih segmenata turističke ponude, a kako su ranije “Vijesti” pisale, u te svrhe su ove godine iz budžeta izdvojili 645 hiljada eura.
“Zajednički smo kroz Program podsticajnih mjera koji se realizuje od 2014. godine podržali brojne manifestacije koje se održavaju širom naše zemlje. Samo tokom prethodne godine podržali smo 68 manifestacija. Na taj način želimo da damo podsticaj turističkim poslenicima da zajednički obogatimo ponudu dodatnim sadržajima”, otkrila je Maksimović.
Post-sezonski termin je izazov
Iz NTO poručuju da prepoznavanjem značaja muzičkih manifestacija idu u pravcu da na taj način turiste u Crnu Goru privlače i van sezone.
“Vizija razvoja jeste da Crna Gore postane cjelogodišnja turistička destinacija i organizacija događaja u periodu pred i post sezone jeste jedna od brojnih aktivnosti koja ima za cilj generisanje većeg turističkog prometa u ovom periodu. Organizacijom kulturno-zabavnih programa u tim periodima dodatno se obogaćuje naša ponuda i nudi dodatni sadržaj za turiste iz zapadne, srednje i sjeverne Evrope koji preferiraju odmor upravo u tim periodima”, objašnjava Maksimović i ističe da manifestacije koje se održavaju van sezone imaju prednost.
Upravo je Sea Dance manifestacija koja je nakon održavanja u sezoni pomjerena za septembar, a iz organizacije kažu da je post-sezonski termin izazovniji, a uz novu lokaciju (Buljarice) predstavlja i novi početak.
“Imamo izuzetno aktuelne izvođače, od kojih mnoge ćemo tek objaviti, pa je izvjesno je da nas ove godine čeka jedno od najboljih dosadašnjih izdanja festivala. Nova lokacija je predivan jadranski biser koji ćemo u godinama pred nama promovisati u cijelom svijetu, a osim centralne pozicije na primorju, ona našim gostima nudi daleko više, što će se vidjeti već ove godine. Ovogodišnji festival biće za klasu iznad dosadašnjih kada su u pitanju kvalitet programa i produkcija”.
Bonus video:
