Radiohead su jedan od onih bendova koji su nastali iz duha vremena, da bi kasnije taj isti duh modifikovali i stvorili jedan novi. Nastali sredinom 80-ih u Oksfordu, ispočetka su bili pod jakim uticajem teen anger poetike koja se susretala sa gitarskim post-punkom i indie popom.
Njihovi rani radovi nisu bili toliko ambiciozni. Prvi album ”Pablo Honey” (1993) tek je mali nagovještaj onoga što će kasnije raditi. Kao sinteza R.E.M.-a, The Smithsa i Pixiesa, pravili su efektne power-pop pjesme koje su upakovane u grunge produkciju.
Na njemu vidimo bend koji je postigao punu kantautorsku zrelost u trenutku kada je bio pod pritiskom da napravi još jedan ”Creep”.
Ova pjesma, koju je bend najiskrenije mrzio, obezbijedila im je tiraž od pola miliona u Americi, stvarajući od njih nove alternativne zvijezde. Iako je često potcjenjivan, posebno zbog toga što su tada imali status one hit wondera, ”Pablo Honey” je izvanredni debi na kojem je bend izvajao svoj melodijski potencijal.
Na narednom ”The Bends” (1995) Radiohead grade distinktivan zvuk (producirao ga je čuveni Džon Leki, koji je bio zadužen za zvuk prekretničkog ”The Stone Roses”), praveći veliki korak naprijed (od teen do adult rocka) u izgradnji senzibiliteta čija dinamika pleše između krhkog Jorkovog falseta i razornih gitarskih rifova.
Na njemu vidimo bend koji je postigao punu kantautorsku zrelost u trenutku kada je bio pod pritiskom da napravi još jedan ”Creep”. Iako album nije imao hitove u klasičnom smislu (tek 18 mjeseci kasnije njihov treći singl ”Street Spirit” dospijeva na TOP 10), ostavio je jak utisak na publiku i kritiku koja ga je odmah svrstala u red najznačajnijih albuma 90-ih.
”High and Dry” i ”Fake Plastic Trees”
Osnovna ideja ”Pablo Honeya”, kompleksna igra sa folkom, popom i grungeom, ovdje je dobila novu dimenziju – tranziciju od tinejdžerskog bijesa do adolescentske melanholije: svjetska bol je prekrila njihov bunt jer razlog njihovog nezadovoljstva nije ležao u svijetu, nego u emotivnoj praznini pojedinca.
Samoreflektivna priroda ”The Bendsa”, koju je ”Rolling Stone” opisao kao ”amplificirana paranoja”, bila je veće istraživanje ljudske egzistencije nego što je to slučaj sa power-popom prvog albuma.
Melanholija prekrasnih pjesama kao što su ”High and Dry” i ”Fake Plastic Trees” bila je kamen-temeljac njihovog uspjeha, jer su nudili autentični osjećaj usamljenosti koju je publika prepoznavala kao sopstvenu.
Bez instant uspjeha kasnijih izdanja ”The Bends” je postepeno ulazio u podsvijest publike i postigao trostruki platinasti tiraž u Britaniji i platinasti u Sjedinjenim Državama.
Komercijalni uspjeh "The Bendsa" (pobjeda Radioheada na dodjeli Brit-nagrada u kategoriji “grupa godine”, proboj na američko tržište), bio je samo najava "OK Computera" (1997): njegova neočekivana genijalnost je svijet zatekla nespremnim.
Bila je to monumentalna vizija art-rocka, simfonijski vatromet suptilne produkcije, poetska kompleksnost koja nije viđena dugo vremena. Nakon njega, Radiohead su postali institucija: možda su kasnije mijenjali zvuk, ali ne i svoja značenja - impozantnu samospoznajnu sliku melanholične jedinke.
“OK Computer” je poetika alijenacije društva i samooutuđenosti. Praćen nokturalnim zvukom gitara i teatralnim patosima, Jorkov jecajući vokal je vapaj, tajanstvena kontemplacija: enigmatičnost “OK Computera” leži u začuđujućoj katarzičnosti predivnih melodija koje na najsuptilniji način plutaju rubovima fragilnosti Toma Jorka.
Čežnjiva zamišljenost romantizma “OK Computera” je ambijent optočen klasičarskim pretenzijama, elektronskim ritmovima, sintisajzerskim vibracijama, baladnom pop akustikom i eksperimentalnim pasažima: ovo je u svakom pogledu najinteligentnije snimljen i najsloženije produciran album 90-ih (izvrsni Najdžel Godrič, radio sa Bekom, Ride, Air, Siouxie And Banshees, Pol Makartnijem).
Tragajući za autentičnim rukopisima svoje poetike, Radiohead su tako obuhvatili gotovo cijeli razvojni put popularne muzike u posljednjih trideset godina.
”OK Computer” je rapsodija usamljenosti i najbolji landmark muzike 90-ih. Snimljen nedaleko od Bristola, u Batu, gdje su The Smith završili posljednji album ”Strange Ways, Here We Come” (1987), sa kojim dijeli melanholiju raskošnog zvuka, on je kako je jedan kritičar rekao: ”Govorio više o mom životu nego što bih ja to volio”.
Ključ uspjeha možda leži u svestranosti Radioheada: početi sa energičnim post-grungeom, pa onda u najboljoj tradiciji britanskog popa završiti u anti strofa-refren elektronici, mogu samo najhrabriji autori.
Tragajući za autentičnim rukopisima svoje poetike, Radiohead su tako obuhvatili gotovo cijeli razvojni put popularne muzike u posljednjih trideset godina.
Kao i ostali albumi Radioheada, “OK Computer” sagledava biće koje sagorijeva pod navalom emocija. Pesimističan rukopis oslikava ogoljenost urbanog prostora koji je definisan darvinističkom prirodom kapitala: konstruktivnost aranžmana i sentimentalna rasplinutost su diseminacija životnog prostora koji je postao sam sebi negacija. Samosvjesna neobičnost muzičkog prostora ovdje je ekspresija rezigniranosti kraja XX vijeka, doba “komunikacije”, kada se ljudi grčevito još više zatvaraju u svoje male opustošene mikrokosmose.
Kao beskrajno ćudljiv i uznemirujuće psihodeličan HI-FI ugođaj, "OK Computer" je raskošni neoprogresivni rock album namijenjen za kasne večernje sate. Radiohead su sofisticirana elegancija melanholije: u pozadini veoma senzitivnih numera često se čuju tihi dronovi koji kao da su ukliješteni između androidne i organske prirode čovjeka.
“OK Computer” je poetski najsloženiji album koji smo imali prilike čuti još od razlaza The Beatlesa i Pink Floyda (ovakvu vrstu kompleksnosti nakon njih smo možda jedino mogli percipirati u muzici Grizzly Beara). Ipak, i pored zabrinjavajućeg pesimizma, za Radiohead nada ipak postoji: odgovor leži u čovjekovoj prirodi, u samoreflektujućoj sentimentalnosti: lirska prisnost “OK Computera” nas iznova, na svako novo slušanje, ispunjava katarzom.
Savršeni “OK Computer”
Okružen beznađem, “OK Computer” je semiologiju audio zapisa doveo do savršenstva: on se bavi metafizičkim vakuumom eksploatacijske civilizacije (“Fitter Happier”), transcendencijom (“Airbag”), Špenglerovim padom Zapada u kompleksnoj trodjelnoj rock simfoniji “Paranoid Android” (koja je za model imala ”Happiness is a Warm Gun” od The Beatlesa), satiričnim prikazom ljudske ispraznosti (“Subterranean Homesick Alien”), ljubavlju prema usamljenosti (“Let Down”), konformizmom (“Karma Police”), autoironijskom analogijom sa političarima (“Electioneering”), ljudima koji se kriju od svojih tajnih strahova iz “plakara” (“Climbing Up The Walls”), antiglobalističkom kritikom programiranog “života” srednje klase (“No Surprises”) i metapoetičkoj ništavnosti uspjeha (“Lucky”).
Bonus video:
