Muzika je posebna vrsta magijskog jezika

Džezerka Jelena Jovović imaće priliku da se predstavi crnogorskoj publici i to prvi put 13. februara u Podgorici.

Tom prilikom predstaviće prvi solistički album ‘’Heartbeat’’ objavljen u izdanju PGP RTS-a, a sa njom će nastupati ekipa izuzetnih muzičara među kojima su: Vasil Hadžimanov, klavir/klavijature, ujedno muzički producent albuma, Milan Nikolić, kontrabas, Vladimir Kostadinović, bubnjevi, Strahinja Banović, truba, Maja Klisinski, perkusije i prateći glas i Srđan Marković, prateći glas.

Album je dobio odlične ocjene muzičkih kritičara širom svijeta među kojima je i pohvala za “najkreativniji vokalni džez album”, a muzika na projektu „Heartbeatu“ smještena je između post-bopa i fuzije s jakom povezanošću materijala u akustičnom ambijentu i sveukupnim svingom i gruvom.

O albumu, nastupu u Podgorici, ali i svojoj karijeri, Jovovićeva priča za “Magazin”...

Po završetku srednje upisali ste pozorišnu produkciju na prestižnom Fakultetu dramskih umetnosti Univerziteta u Beogradu, a onda se ipak odlučili da školovanje nastavite kao džez muzičarka Univerziteta umjetnosti u Gracu. Koji je bio momenat kad ste prelomili da se bavite ovim muzičkim žanrom i kad ste uopšte zavoljeli džez?

Muzika je oduvijek bila dio moje svakodnevice i kroz nju se moj unutrašnji svijet ispoljavao neometano. Imala sam sreću da sam još kao mala bila izložena različitim žanrovima muzike, uvijek se govorilo u ekipi o kvalitetnim muzičarima, sjajnoj svirci, te su pojmovi kao što je gruv postali premisa za muzičku estetiku koja se u meni formirala.

Naravno da su se moji roditelji s početka protivili mom tinejdžerskom buntu, ogromnoj težnji da se razlikujem od njih, jer su se oni borili za ‘’kalup’’ Jugoslovenstva i za mene željeli samo najbolje obrazovanje i sjajnu budućnost nekog advokata ili ekonomiste. Klasika. Doduše, moj otac Dragiša Jovović Lola je potpisnik mnogih tekstova, muzike i aranžmana za raznovrsne izvođače narodne muzike ‘60-ih godina prošlog vijeka koji je poznavao valere muzičke industrije, te vjerujem da se plašio zbog onog što bi eventualno moglo da me zadesi na tom putu. Ono što je zapravo prelomilo situaciju u moju korist, ili u korist muzike nije bio trenutak, već talenat.

Beogradski muzičari su bili otvoreni za pitanja za nas klince koji smo pokušavali da odgonetnemo ko smo zapravo u plejadi zvuka koji nas je okruživao. Nije bilo edukacionih programa kada je džez žanr u pitanju, ali su se zato razmjenjivale ploče, kasete, slušala se i analizirala muzika, album po album. Diskursi na tu temu su me jednostavno okrenuli ka suštini moga bića. Mogla sam da studiram i tu ekonomiju ili pravo ali znam da bih svakako sigurno uradila isto - otišla u Grac da se okružim zvukom kojim želim da ovladam.

Iako se godinama bavite muzikom, projekat “Heartbeat” koji ćete predstaviti u Podgorici je Vaš prvi i jedini album. Većina muzičara na početku karijere pjeva obrade, koji god da je žanr u pitanju. Koliko je Vama trebalo da prelomite i odlučite da želite da stvarate i po tome budete prepoznatljivi, a ne po obradama?

Za to je zaslužna isključivo suština današnje muzičke industrije koja je konstantno u potrazi za novitetima, autorskim djelima, savremenim čitanjima. Ne mogu da tvrdim da mi je to baš išlo na ruku, jer decenijama proučavam ogroman džez repertoar i jako volim određene periode njegovog razvoja. Ranije sam polazila od toga da su note kojima su Bili Strejhorn, Horas Silver, Čarls Mingus ili Majls Dejvis opisali određena stanja duše najrelevantnija i potpuno dovoljna da ih i ja ovaplotim.

I danas negdje, vjerovatno, mislim istovjetno. Uopšte nisam od onih kojima lako ide autorstvo: vagam, premišljam, pa sve prekomplikujem da bih izbjegla opšta mjesta koja su zapravo dobra stvar u svojoj biti. Ono što mi se dogodilo u inicijalnom procesu oprobavanja u autorskom radu i što me je promijenilo iz korijena je što sam počela jasno da čujem unutrašnjim uhom, da uživam u procesu, da me isti katarzira. Poslije takvog osjećaja - nema nazad. Kada nađem dobitnu kombinaciju notnog i tekstualnog sadržaja doživim istinsku sreću koja se samo umnoži time što im udahnem život na koncertnim izvođenjima. Svakako, ja ovaj poslednji dio ne mogu sama, svu zaslugu pripisujem predivnim muzičarima diljem svijeta s kojima imam čast dijeliti binu.

Na albumu su gostovali sjajni muzičari, a većina njih će Vas pratiti i na koncertu u Podgorici. Kao neko ko je bio i umjetnički rukovodilac Big benda RTS-a i ko je tokom svoje karijere imao priliku da sarađuje sa brojnim vrhunskim muzičarima, koliko je bilo teško odabrati prave saradnike koji mogu da isprate priču koju ste zamislili?

Jazz Junction je prilično tačna kovanica za format instrumentacije koju sam zamislila za ovaj album. U slobodnom prevodu bi mogao da označava tačku gdje se ljudske duše, kreativnost, energija, ljubav prema muzici, estetika i humanizam spajaju zarad nesputanog izraza o postojanju sad i ovdje. Štagod bila naša muzička tema, misija je ista. Pošto je ovaj album na izvjestan način muzički spoj klasičnog američkog zvuka, te povremenih elemenata balkanske baštine s nekakvim post bop šarmom, moj izbor zapravo nije bio težak.

Vasil Hadžimanov je te elemente spojio još na početku svoje izvrsne muzičke karijere, te tokom višedecenijskog prijateljstva moje povjerenje u njega kao bliskog saradnika, savjetnika, vanrednog muzičara je svakom svirkom bilo opravdano. Milan Nikolić na kontrabasu i Vladimir Kostadinović za bubnjem u kombinaciji sa Vasilom i Rastkom Obradovićem na saksofonu, predstavljali su baš taj specifikum prostora i boja koji su sistola i dijastola ovog “Otkucaja srca” kako bi se slobodno preveo “Heartbeat”. Izbor gostujućih muzičara je bio određen zvučnom slikom koje su pojedinačne kompozicije nametale: vibrafon, gitara, fligelhorna, truba i perkusije su svakako dio džez estetike koja je zaokružena njihovom prisustvom na albumu.

Album je dobio odlične ocjene muzičkih kritičara širom svijeta. Time ste pokazali da iako ovaj muzički pravac vežu za neke druge prostore i boju kože, talentovani ljudi sa ovih prostora mogu da po ovom žanru budu prepoznatljivi. Kako je album okarakterisan kao “najkreativniji vokalni džez album” šta je ono čime ste kupili publiku i kritiku?

Mislim da ne postoji jasna definicija tog X faktora koji određuje šta se kome dopada. Ovaj muzički žanr je već odavno internacionalizovan, danas je on amalgam različitih kulturoloških potki. Zapravo sam išla isključivo na to da mogu da stanem ispred svog rada na bilo kojoj tački zemljine kugle i bavila se isključivo izrazom lične estetike, a u njoj je sadržana i naša kulturna baština.

Igrom slučaja je album dospio u ruke direktora jednog od najvećih satelitskih džez radio programa u SAD, te je tako krenula internacionalna avantura ovog muzičkog zapisa. Album su preuzele i počele da emituju druge radio stanice na različitim kontinentima, te je uslijedio potpuno realan korak da se obratim čuvenom džez publicisti u Njujorku koji je nastavio s promocijom albuma. Taj potez je rezultirao sjajnim kritikama. Izuzetno mi je drago da se ljudima dopalo to što smo imali da iskažemo na ovom albumu, malo je reći da sam ponosna na to kakav je utisak ostavio širom svijeta.

S obzirom na to da ste sami radili muziku i tekstove, koje su Vas to teme inspirisale?

Za mene je “Heartbeat” dio sublimiranih impresija o ljubavi prema životu. U jedan otkucaj srca stane prvi udah - kao i poslednji, veliki i mali snovi, uzvraćeni pogled, osmijeh, prvi let, hrabri korak odluke da se baviš nepoznanicom, knedla u grlu ili šta god je već čovjek spreman da doživi i pamti srcem. Veliki dio albuma je inspirisan mojim crnogorskim korijenima. Tamo je djelimično i pisan o posjetama Virpazaru, Plužinama i Žabljaku gdje su povremeni koncerti s Šuletom Jovovićem budili potpunu magiju. Sve u meni je pulsiralo željom da vratim makar dio te energije i posvetim ga iskonu. Naslovna kompozicija albuma “Heartbeat” baš o tome i govori.

Pjesme na albumu “Heartbeat” su na engleskom jeziku. Znači li to da je ipak najbolje pejvati na jeziku na kojem je ovaj žanr nastao?

Moja početna ideja je bila da ovaj album internacionalno predstavim. U tom smislu sam se potrudila da poetika, koja iako nije na maternjem jeziku, ne manjka metaforama, zanimljivim slikama i jasnom porukom. Istina je da muzika sama po sebi u slušaocu budi nekakvu emociju, ali ja sam imala priliku i da tekstualno doprinesem toj emociji. Igra riječima mi je oduvijek bila izazov, a vježbati pisanje na tuđem jeziku svakako je sjajna platforma.

Džez muzika bila je Vaš izbor, a koliko se njen status promijenio posljednjih godina na Balkanu ili je i dalje vežu za uske i elitističke krugove?

U pitanju je razumijevanje ovog idioma da bi se u njemu moglo i uživati. I klasika spada u istu priču. Potpuno je razumljivo da nisu dio ‘’mainstream’’ kulture jer ako sagledamo istu dolazimo do porazne činjenice da su teme i izvođenja svedene na trivijalnost, te banalnost u cilju opšte hipnoze i populističog panem et circenses. Drago mi je da u tom smislu džez i klasika koliko-toliko ostaju na tvrdoj liniji umjetnosti, ma koliko patile od skrajnutosti. Da je više minuta korišteno u svrhu plasiranja ovakvih sardžaja - više bi i publike bilo na koncertima. Kažem koliko-toliko jer se uvijek rastužim kada pogledam program raznih džez festivala koji u posljednjih deceniji forisraju muziku koja ni jednim svojim elementom ne može biti svstana pod džez.

Otvaranjem džez kurikuluma na FMU u Beogradu se znatno promijenila i inovirala lokalna scena. Imamo infuziju mladih talenata koji već ozbiljno rade na razvijanju autorske scene. Svakako na mladima svijet ostaje.

To što ste studirali u Gracu i kasnije i sami osnivate katedru za džez pjevanje u Južnoafričkoj Republici, koliko Vam je otvorilo vidike kad je uopšte muzika u pitanju?

Iako je ta činjenica već odavno dio moje prošlosti, mislim da je upoznavanje i konzumacija drugih kultura obogatilo moj unutrašnji svijet i otvorilo vidike kada je sam život u pitanju. Učimo i razvijamo se dokle god postojimo, naravno ako to odaberemo. Zahvaljujući muzici sam proputovala jedan dio planete i doživjela nevjerovatne momente sinergije na bini, bez obzira na boju kože, raznolikost opredjeljenja u bilo kom smislu mojih kolega. Muzika je posebna vrsta magijskog jezika.

Sve se može navježbati osim duševnosti i istinitosti u izrazu

Interesantno je da ste pedagošku djelatnost započeli kao predavač u inostranstvu. Kasnije ste se vratili u Beograd i generacijama koje su se interesovale za ovaj pravac prenosili svoje znanje i iskustvo. S obizrom na to da je za instrumentaliste veoma bitno da po nekoliko sati vježbaju, kad je u pitanju glas to baš i nije toliko lako. Mogu li se tehnike pjevanja koje su karakteristične za džez naučiti kao kad su u pitanju neki drugi žanrovi i koliko je potrebno vježbanja?

Individualna je stvar koliko kome treba da sagleda i prevaziđe izvjesnu problematiku i izazove instrumenta, a posebno kada je pjevanje u pitanju. Sve se može navježbati osim duševnosti i istinitosti u izrazu. Na estetici se dugo radi, a ona se mijenja, transformiše kao i mi sami. Kvalitetno slušanje kvalitetne muzike je ključna stvar.

Borim se za svaki pedalj muzičkog prostora

Član ste Upravnog odbora Džez festivala u Beogradu. Koliko ovakvim angažmanima muzičari mogu da doprinesu popularizaciji žanra kojim se bave i koristite li svoje kontakte i to što ste sarađivali sa velikim svjetskim imenima, da ih dovedete na festival koji radite?

Prestala mi je funkcija člana UO BG Džez festivala, no kao neko ko se bavi edukacijom, smatram da je uloga doprinosioca kulturnoj sceni jednostavno konstanta i zadatak svih nas. Borim se za svaki pedalj muzičkog prostora koji će jednog dana plijeniti nove generacije.

Po izlasku albuma mi se obratila muzička agencija Eleven sa sjedištem u Berlinu, koja je sad u ulozi mog internacionalnog zastupnika, te ta saradnja obećava veoma zanimljivu avanturu “Heartbeat” albuma.