Od Forest Gampa do naslovnice benda Rage Against the Machine, Vijetnamski rat je prožimao popularnu kulturu decenijama. Naravno, to nije iznenađujuće s obzirom na to da je taj sukob bio jedan od najznačajnijih i najkontroverznijih događaja 20. vijeka.
Počevši 1. novembra 1955. godine i završavajući padom Sajgona 30. aprila 1975. godine, rat je imao neizbrisiv uticaj na region i svijet, čije su posljedice odjekivale kroz vrijeme, piše Farout Magazin.
Druga bitka u Indokini vođena je između Sjevernog Vijetnama i Južnog Vijetnama, pri čemu je Sjever podržavan od strane Sovjetskog Saveza, Kine i drugih komunističkih aktera. S druge strane, Južni Vijetnam je podržavan od Sjedinjenih Američkih Država i njihovih saveznika protiv komunizma.
Na kraju, SAD i njeni saveznici nisu uspjeli da zaustave prijetnju, a direktno uključenje Amerike je prestalo 1973. godine. To je bio pokazatelj velikog neuspjeha SAD-a, jer su do kraja 1975. godine Vijetnam i susjedne države Laos i Kambodža bile pod komunističkom vlašću. Bili su to samo geopolitički troškovi. Procjene broja žrtava se kreću između 1.326.494 i 3.447.494. To je bio katastrofalan rat koji je zahvatio sve sfere i poklopio se sa najturbulentnijim socijalno-ekonomskim periodom Amerike. Oba aspekta su se međusobno isprepletala, čineći to epizodom koja se ne može i ne smije zaboraviti.
U svom značajnom djelu “Orijentalizam”, preminuli Edvard Said primjećuje nešto što naziva “političko društvo” u zapadnim zemljama poput SAD-a, Velike Britanije i Francuske, koje je nastalo usljed konflikta u Vijetnamu. On piše da zato što su ove zemlje “imperijalne sile, njihova politička društva prenose svojim civilnim društvima osjećaj hitnosti, direktno političko nadraživanje, kad god su u pitanju stvari koje se odnose na njihove imperijalne interese u inostranstvu”.
Era Vijetnamskog rata, posebno 1960-ih godina, najbolje se može opisati kao era političkog društva na Zapadu. Od pokreta za građanska prava do feminizma, ljudi su se ujedinjavali u građanskim pokretima da protestuju protiv onoga što su smatrali propustima države. Budući da je konflikt u Vijetnamu teško opterećivao kolektivnu psihu, uz ogromne ljudske i ekonomske troškove, ljudi su imali pravo da izraze svoje mišljenje. Dok su se neki žestoko protivili ratu, drugi su ga snažno podržavali. To je stvorilo jaz koji je uticao i na umjetnost i popularnu kulturu. Ukratko, to je bila goruća tema dana koji je uticala na sve segmente društva, bez obzira na rasu, pol ili klasu.
Jedna ličnost koja je imala značajnu ulogu u protestu protiv Vijetnamskog rata i pomaganju da se tema proširi na popularnu kulturu jeste glumica i pristalica otpora Vijetnamskih veterana Džejn Fonda. Bila je zvijezda hit naučno-fantastičnog filma “Barbarela” iz 1968. godine i kćerka holivudskog glumca Henrija Fonde. Uhapšena je 2. novembra 1970. godine zbog krijumčarenja droge na aerodromu u Klivlendu prilikom povratka sa događaja protiv Vijetnamskog rata u organizaciji “Vijetnamskih veterana protiv rata” (VVAW) u Kanadi. Sjutradan je optužena i za udaranje policijskog službenika.
Debakl je kulminirao fotografijama iz policijske evidencije, na kojima je podignutih pesnica prkosila režimu. Postao je jedan od najpoznatijih slučajeva u kojima se rat u Vijetnamu prepliće s popularnom kulturom. Što se tiče optužbi, one su se pokazale lažnima i odbačene su, a ispostavilo se da je “droga” ustvari vitamini.
Fonda tvrdi da je hapšenje bilo namijenjeno da umanji njenu neprocjenjivu podršku pokretu protiv rata u Vijetnamu.
Dok su Fondine akcije bile doslovno i simbolički važne za rat u Vijetnamu, ostavljajući trag u popularnoj kulturi, podržane su ključnim faktorom u svemu tome- kontrakulturnom duhu. Kontrakultura je bila najveći protivnik rata u Americi, a oni koji su joj pripadali, uglavnom mladi ljudi, bili su suprotno onima koji su podržavali bitku. To je značilo da je raskol bio uglavnom generacijske prirode, sličan onome što danas postoji u Britaniji između pristalica Bregzita i onih koji ga ne podržavaju. Kontrakulturna filozofija je, kako je poznato, dosta dugovala generaciji pisaca kao što su Alen Ginsberg, Džek Keruak, Vilijam S. Barouz i drugi.
Ovo su bili hedonistički nekonformisti koji su se pojavili pedesetih godina, tražeći oslobođenje u mnogim različitim područjima, od seksualnosti do rasnih pitanja, koristeći svoju umjetnost kao oružje za uspostavljanje hrabrog novog svijeta. Konačno, dinamična kultura hipija stvorila je pokret Bitnika sredinom šezdesetih godina. Tada je četrdesetogodišnji Alen Ginsberg bio prisutan i igrao je ključnu ulogu u utvrđivanju prirode njegove metamorfoze i budućih aktivnosti.
Prikazujući ovu neraskidivu vezu s kontrakulturom, Ginsberg i drugi pisci koji su pripadali ovom pokretu uticali su na to da se isti širi u San Francisku, epicentru svega što je hipi. Ginsberg je takođe imao značajnu organizatorsku ulogu u hipi događaju 1967. godine, često opisanom kao vrhunac pokreta kada je dostigao svoju euforiju i rast.
Deni Goldberg, bivši menadžer Nirvane, muzički producent i pisac sjeća se Ginsbergove uloge u kontrakulturi i protestima protiv Vijetnama koje je opisao u djelu “In Search of the Lost Chord: 1967 and the Hippie Idea”. Goldberg je imao priliku da sarađuje sa Ginsbergom na njegovim posljednjim snimcima koji su nastajali početkom devedesetih godina prošlog vijeka.
U knjizi, on bilježi vrstu umjetničkih protesta koje je Ginsberg vodio protiv Vijetnamskog rata i njegovih zagovornika. To je bilo izuzetno uticajno za aktuelno pitanje i postavilo je primjer za budućnost i one koji će koristiti umjetnost u protestu protiv drugih problema. Vidimo grupe poput Dead Kennedys i Rage Against the Machine kao primjere. Oni su preuzeli šablon i preoblikovali ga za svoje slušaoce.
Goldberg priznaje Ginsberga kao “neumornog kritičara militarizma” i zatim se usredsređuje na njegovu pjesmu iz 1966. godine pod nazivom “Wichita Vortex Sutra”, u kojoj se rugao tadašnjem ministru obrane Robertu Mek Nameri.
Političar je opisao jednu od svojih katastrofalnih grešaka u eskalaciji rata kao ništa drugo do “loše nagađanje”. Ovakav opis situacije smatran očitim neznanjem o paklu koji se odvijao na terenu. Takođe, Ginsberg je svojim provokativnim stilom prelazio granice zakona u pjesmi i uključivao eksplicitne reference na navodnu homoseksualnost direktora FBI-ja J. Edgara Huvera i kardinala Spelmana iz Nju Jorka, od kojih je posljednji bio snažni zagovornik sukoba.
Za kontekst, Goldberg tvrdi da je, kada je pitao Ginsberga je li znao da je Huver homoseksualac, Ginsberg klimnuo glavom. Kada su ga pitali zašto umjetnik nije bio otvoreniji o Huverovoj seksualnosti u doba kada je on nanosio štetu životima pristojnih ljudi, Ginsberg je dao relevantan odgovor. Rekao je da je imao prijatelja dok je studirao na Univwezitetu Columbia koji je redovno imao seksualne odnose s Spelmanom. Taj neimenovani prijatelj ga je jednom pitao je li zabrinut da će njegove seksualne sklonosti uništiti njegovu karijeru, ako ikada postanu javne. Pretpostavlja se da je s osmijehom odgovorio:
“Ko bi u to povjerovao?”
Ginsberg je rekao autoru da su riječi njegovih pjesama bile granica koju je osjetio da može sigurno preći u kontekstu “represivne moći establišmenta tog vremena”.
U Americi su ljudi bili umorni nakon atentata na predsjednika Džona Kenedija 1963. godine i ubistva borca za građanska prava dr. Martina Lutera Kinga Jr. 1968. godine. Trebali su druge načine da se izraze kao političko društvo osim eksplicitnih protesta, pa je umjetnost postala pristupačna. Kroz tu ulaznu tačku, Vijetnamski rat je počeo prožimati popularnu kulturu, direktno i indirektno.
Muzika je bila jedno od područja gdje se to vrlo jasno izražavalo. Rat je uticao na generaciju tekstopisaca i muzičara u Vijetnamu, Sjedinjenim Američkim Državama i svijetu. Projekat pjesme o Vijetnamskom ratu je identifikovao preko 5.000 pjesama o ratu ili koje se na njega pozivaju, o protestu i podršci. Što se tiče anti-vijetnamskih protestnih himni na Zapadu, pjesma “I Feel Like I’m Fixin’ to Die Rag” grupe Country Joe and the Fish postala je jedna od najpopularnijih. Sarkastični stihovi pisca Džoa Mek Donalda savršeno su obuhvatali nihilizam s kojim je mlađa generacija gledala na borbe.
U drugim slučajevima, epska pjesma “Gimme Shelter” grupe The Rolling Stones iz 1969. takođe je eksplicitno prikazivala horor Vijetnamskog rata.
Mnogi od najuticajnijih muzičara tog vremena podržavali su pokret protiv rata, uključujući Boba Dilana, Ninu Sajmon, Džona Lenona, Nila Janga, Džona Fogertija i mnoge druge. Ovi umjetnici su zagovarali osjećanja i stavove inspirisane bitnicima koje su kasnije koristili bendovi poput Dead Kennedys i Rage Against the Machine. Podrška ovih muzičara pokretu protiv Vijetnamskog rata jedan je od glavnih razloga zašto muzika ostaje bitan saveznik u suočavanju sa tiranijom i ugnjetavanjem.
I druge oblasti, poput filma, bile su “naoružane”, s filmovima poput “The Deer Hunter” iz 1978. godine reditelja Majkla Čiminoa, “Apocalypse Now” iz 1979. godine reditelja Frensisa Forda Kopole i “Full Metal Jacket” iz 1987. godine reditelja Stenlija Kjubrika, koji su jasno prikazivali brutalnost Vijetnamskog sukoba. Koristili su ih kao lekciju o onome što se odvijalo u tom regionu, uz opštu antiratnu poruku. Čak i Forrest Gump iz 1994. godine reditelja Roberta Zemekisa, koji je adaptacija istoimene knjige Vinstona Gruma iz 1986. godine, i neslavno prikazuje Vijetnamski rat, baš kao i knjiga.
Nijedan od ovih filmova ne veliča rat kao neki elementi američkog društva i popularne kulture koji su postojali tokom Vijetnamskog sukoba. Oni su realistični i srceparajući. Bez obzira odakle dolazite, ove ljudske teme su univerzalne.
Bilo da se radi o muzici, filmovima, književnosti ili čak načinu na koji protestujemo, Vijetnamski rat je duboko ostavio svoj trag u popularnu kulturu, transformišući društvo zbog njega.
Bonus video:
