Nastupajući izbori se definišu različito, i u zavisnosti od toga ko stoji iza mikrofona na pozornicama gradskih sala i trgova širom Crne Gore. Partijski lideri i aktivisti uvjeravaju glasače da su ovi izbori ili istorijski ili reformski, ali i da su najvažniji u novijoj istoriji Crne Gore. Poručuje se da se mora potvrditi dosadašnje uspješno vođenje države i napor da se zaštiti njeno proklamovano evro-atlantsko opredjeljenje.
Ono čega ne fali jesu obećanja. Između svečanih otvaranja praznih ambulanti, premijerskog branja grožđa, nuđenja ključeva koji će otvoriti kalauze vlasti, i sedamsto sedam tačaka oporavka, leži i grca crnogorsko biračko tijelo. Postoji značajna razlika između ponuđenih verzija budućnosti i glasači u Crnoj Gori treba da biraju pažljivo. Ne treba zaboraviti da je punorukost političara jedna od osnovnih karakteristika svake izborne kampanje, pa Crna Gora ne predstavlja izuzetak.
Bez obzira kako politički i ideološki uokvirili ove izbore, nekoliko karakteristika ih odvajaju od prethodnih odmjeravanja političkih snaga u Crnoj Gori.
Prvo, sada je jasnije (mnogo više nego što je to ranije bio slučaj) da DPS vlada svih ovih godina i zato što svoju kampanju bazira na izbornim krađama, sijanju straha od ugroženosti nacionalnih interesa i na ucjenama slabijih političkih aktera. Radi se zapravo o svojevrsnim paketima straha koje lideri DPS otvaraju po potrebi i u zavisnosti u kojem dijelu Crne Gore agituju pred izbore: Crna Gora je u opasnosti da nestane kao nezavisna država; crnogorski jezik i identitet su u opasnosti da budu pobrisani; necrnogorsko stanovništvo plaše nagovještajima da se može vratiti klima iz devedesetih; Crna Gora može biti prodata bjelosvjetskim tajkunima, itd. Sve ovo dolazi od partije koja je crnogorsku mladost slala da ubija i gine zarad Jugoslavije koja “nema alternativu” i koja je pružala sistemsku i logističku podršku zločinima počinjenim protiv Muslimana-Bošnjaka, a njena bogatstva i resurse prebacila u privatne ruke, svejedno da li domaće ili strane.
Drugo, očigledno je da doskorašnji manji koalicioni partner, SDP, ide u zasluženu političku penziju. Uprkos nastojanjima njenog lidera, ova partija će ostati zapamćena kao agilni saučesnik u decenijskoj pljački crnogorksih resursa i u procesu cementiranja autokratske vladavine M. Đukanovića.
Treće, pošto se uglavnom okrenuo ka ekonomskim i socijalnim pitanjima, DF je ovog puta zauzeo veoma važnu centralnu poziciju u predizbornom procesu. Uprkos heterogenosti političkih gledišta konstituenata, ova koalicija je u izbornoj kampanji uspjela da napravi značajan otklon od identitetskih tema i pitanja. Iskustvo jesenjih protesta je bilo nauk da se poradi na organizaciji i jasnijoj socijalno-ekonomskoj poruci biračima. Dosadašnjim djelovanjem DF dekonstruiše logiku po kojoj će DPS vladati vječno i pokazuje da ova partija može biti pobijeđena preko glasačke kutije. Ova koalicija je sebe uspostavila kao tačku okupljanja opozicionih snaga i rezultati su već vidljivi, a projektuje se i značajan izborni rezultat. Naravno, postizborne pregovaračke muke opozicije tek predstoje, jer neće biti lako prevazići lične ambicije i animozitete, a ne treba zanemariti ni sposobnost i spremnost DPS-a da u svoj zagrljaj privuku neke od ranijih simpatizera.
Četvrto, postaje očigledno u kojoj mjeri su manjinske partije do sada bile instrumentalizovane od strane vladajućeg DPS-a. Njihova članstva postaju svjesna činjenice da partijske elite prosperiraju dok oni grcaju u dugovima, nezapošljeni i zaboravljeni u periodima između izbora. Za očekivati je da će se ovakva spoznaja manifestovati na dan izbora.
Peto, i ne manje važno, jeste koalicioni nastup DEMOS-a, SNP-a i građanske asocijacije URA. Ovo je pokušaj da se istovremeno konsoliduje ono što se vidi kao crnogorsko i suverenističko biračko tijelo, a da se u igru uvedu akteri iz političke prošlosti, te da se ostvari saradnja preko crnogorsko-srpske linije podjela. Ovako ambiciozan plan može biti na uštrb najznačajnije opozicione grupacije, Demokratskog fronta. Osim toga, njime se jasno pokazuju značajne liderske, odnosno, predsjedničke aspiracije M. Lekića.
Na kraju, pitanje stranog uticaja na politička dešavanja i izborne procese u Crnoj Gori je izgubilo značaj koji je imalo ranije. Međusobne optužbe o americkoj ili ruskoj namjeri da utiču na izborni rezultat su postale crnogorski odjek američkih predizbornih skandala. Osim toga, novinski komentari i politički savjeti američke ambasadorke su samo potvrda da je Crna Gora na raskršću inostranih uticaja i da je bilo kakva priča o potpunoj izbornoj, odnosno, političkoj nezavisnosti aktera samo bajka i ništa drugo.
Najvažnija poruka ove predizborne kampanje jeste da je u Crnoj Gori moguće smijeniti vlast na izborima samo ako politički lideri uspiju prevazići “narcizam malih razlika,” a glasači budu vođeni na birališta ekonomskom i socijalnom logikom, a ne zastavom, himnom, i nacionalnim ushićenjem.
Univerzitet Alberte, Kanada
Bonus video:
