Društveno-političko stanje u zemlji sa kojom je Crna Gora relativno donedavno bila u državnoj zajednici - sem što je teško u ekonomskom smislu i izuzetno opterećujuće i frustrirajuće u pogledu (konačnog rješenja) statusa Kosova i Metohije - istovremeno je i veoma zanimljivo ako se posmatra sa čisto fenomenološkog aspekta i sa aspekta izvjesnih socijalno-političkih procesâ.
Vjerovatno bi bilo pretjerano reći da je aktuelna socijalno-politička situacija u Srbiji apsolutni unikat i specifikum kad je u pitanju ono što je iz te sfere poznato u dosadašnjem svjetskom političkom iskustvu. Ali da je ta situacija u velikoj mjeri atipična i neobična, to je neosporna istina. U čemu se ogledaju ta atipičnost i neobičnost?
Aktuelni režim u Srbiji prototipni je primjer jednog, najblaže rečeno, nedemokratskog režima. U pitanju je režim u kojem je sva moć koncentrisana u rukama predsjednika Srbije, Aleksandra Vučića.
Vučićev režim reflektuje sve karakteristike režimâ u centru kojih je moćni pojedinac, a ne vladavina institucijâ: zavisnost državnih institucijâ od političke volje Vučića i njegove partije; gomila poltronâ i aparatčikâ - a ne ličnosti i istinski slobodnih ljudi - na važnim državnim funkcijama; gašenje i gušenje medijâ koji žele kritički izvještavati o režimu na vlasti; pretvaranje gotovo svih medijâ u Srbiji u servis za veličanje politike Vučića i njegove partije, kao i za stvaranje kulta ličnosti aktuelnog predsjednika Srbije, pri čemu su, istovremeno, skoro svi mediji u zemlji stavljeni u funkciju instrumenta za brutalnu diskreditaciju protivnikâ Vučićevog režima; svjesno i ciljano unižavanje (samim tim i trajna kompromitacija) - određenim političkim potezima - jedne tako bitne institucije sistema kao što je Skupština Srbije, sa ciljem da se što više otupi javna kritička oštrica usmjerena na režim Srpske narodne stranke i njenih koalicionih partnerâ; konačno, pojava u javnoj sferi niza opskurnih ličnosti spremnih na svakakve medijske prljavštine usmjerene na protivnike režima SNS-a samo zbog toga da budu lični miljenici Vučića (najbolji primjer za to možda je vlasnik i glavni urednik Informera Dragan J. Vučićević).
Sve ove pojave prati, baš kao i u Crnoj Gori, izražena partitokratija, koja se sprovodi u maksimalnoj mogućoj mjeri.
No, pored ovih prototipnih karakteristikâ - imanentnih manje-više svim autokratskim režimima - aktuelni srbijanski režim ima i jedno dodatno odbojno obilježje koje je rezultat karaktera sâmog A.Vučića. U pitanju je nesvakidašnja teatralnost, patetičnost i glumljeno martirstvo u javnim nastupima samog Vučića; pomenute značajke gotovo svaki Vučićev javni nastup pretvaraju u groteskni igrokaz.
Gledajući njegove intervjue i javne nastupe, čovjek se ne može oteti utisku da gleda i sluša lošeg glumca: glumca koji igra ulogu glavnog pozitivnog muškog lika u nekoj petparačkoj latinoameričkoj i/ili turskoj seriji. A tu Vučićevu teatralnost i patetičnost u javnim nastupima preuzeli su, naravno, i mnogi od njegovih brojnih poltronâ (doduše, ni izbliza nisu u stanju da ih demonstriraju kao on).
Valja, cjelovitog pristupa radi, pomenuti i sljedeće: svi političari - makar ponekad i makar u nekim situacijama - ponašaju se kao glumci; Vučić po tom pitanju nije izuzetak. Konačno, poznavanje retorike kao discipline i bivanje dobrim govornikom nije uzalud u antičkom svijetu - a i kasnije, naravno - bio bitan uslov za uspješno bavljenje politikom.
Ali - sa Aleksandrom Vučićem - u srbijanskoj politici (a možda i u svjetskoj) taj scenski nastup - kao u normalnim društvima inače nužan prateći element političke prakse - pojavljuje se u jednoj sasvim novoj formi: u formi apsolutne i totalne teatralizacijepolitičke scene.
Teatralizacija srbijanske političke scene, prije svega kroz radikalnu patetizaciju javnih nastupâ, dostigla je onu razinu kad scenski nastup izbija u prvi plan i potiskuje na marginu meritum političkog djelovanja; pred nama je apsolutizacija supstitucije suštine formom.
Mogli bismo, bez velikog pretjerivanja, reći da su se - u autokratiji A. Vučića - srbijanski političari, prije svega oni iz vladajuće koalicije na čelu sa sâmim Vučićem, odreda transformisali u trećerazredne glumce, što srbijansku političku scenu pozicionira i markira kao groteskni specifikum i nesvakidašnji kuriozitet u istoriji političkih sistemâ.
Sa druge strane, oni pravi glumci - ljudi kojima je gluma profesija - prihvatili su se u Srbiji politike i izašli na ulicu. Sergej Trifunović, Branislav Trifunović, Nikola Kojo, Branislav Lečić i ostali predvodnici su antivučićevskih protestâ u Srbiji.
I nije da nema neke više ironije u ovoj zamjeni ulogâ, u kojoj su (mnogi) političari i državni funkcioneri u Srbiji postali loši glumci, a glumci političari (vidjećemo kakvi). Jer, protesti protiv groteskne autokratije i diktatoroidnih aspiracijâ A. Vučića i njegovog režima potpuno su očekivani i opravdani. Ali, po logici stvari, trebalo bi da ih predvode opozicioni političari, a ne profesionalni glumci.
Trenutna opozicija u Srbiji, međutim, do te mjere izgubila je kredibilitet kod antivučićevski orijentisanih građanâ da se njeni lideri jednostavno ne smiju staviti na čelo građanskih protestâ zato što bi ti protesti u tom slučaju momentalno propali.
Srbijanska opozicija - pri čemu prvenstveno mislim na onu koncentrisanu oko partijâ koje su činile bivšu Demokratsku opoziciju Srbije (DOS) - dok je bila na vlasti, u periodu od 2000. do 2012 - do te je mjere loše upravljala Srbijom da se trajno kompromitovala (čemu su dodatno doprinijela kasnija rastakanja u Demokratskoj stranci). Bez pretjerivanja možemo ustvrditi da je vlast okupljena oko DS-a u periodu od 2000. do 2012, a pogotovo u najgoroj fazi te vlasti od 2008. do 2012, suštinski i omogućila uspon SNS-a, pobjedu Tomislava Nikolića nad Borisom Tadićem na predsjedničkim izborima u maju 2012. i sadašnji autokratski režim A.Vučića.
Dakle, protesti protiv autokrate Vučića su nužnost, a istovremeno i dokaz da u srbijanskom društvu i dalje, usprkos svemu, postoji snažan zdravi impuls. Ali, sa druge strane, primjetno odsustvo opozicionih političarâ u prvim redovima tih protestâ svjedoči o tome da su i oni sami svjesni da ih ljudi koji žele smjenu Vučića i njegovog režima ne smatraju alternativom tom režimu, i da bi više naštetili masovnosti protestâ nego što bi im koristili.
Činjenica da aktuelne antivučićevske proteste u Srbiji ne predvode (opozicioni) političari, nego ljudi koji su se politički aktivirali iz nužde, govori o još jednoj činjenici: o dubokoj, možda i kolektivno nesvjesnoj, potrebi i impulsu da se sve političke elite od 1990. do danas pošalju u prošlost i da na političku scenu dođu neki potpuno novi ljudi. Jedno je sigurno: povjerenje u aktuelni politički sistem i vjera da se kroz isti može ostvariti društveni prosperitet - ne samo u Srbiji nego na čitavom prostoru od granice Hrvatske sa Slovenijom do granice Sjeverne Makedonije sa Grčkom - na nultoj je tački.
Teatar apsurda, dakle, u Srbiji u ovom trenutku je potpun. Djeluje da mrak nikad nije bio gušći. Ali ko zna. Nije bez neke i ona stara izreka da se iz haosa ponekad rađaju zvijezde. Ne samo za Srbiju nego za sve zemlje onoga što danas zovemo Zapadnim Balkanom.
Bonus video:
