Nakon usvajanja Lisabonskih principa iz 2007. među analitičarima međunarodnih odnosa postavljalo se pitanje koliki su stvarni domašaji EU na međunarodnom planu i da li je moguća samostalnija vojno-politička akcija bez uplitanja SAD? Odgovor na ovo pitanje trebalo bi da razjasni i dilemu: ako su primjetne očigledne političke razlike u stavovima između EU i SAD u novom svjetskom poretku, kakve su mogućnosti za razvoj evroatlantskih odnosa i šta se može očekivati od ovog odnosa u budućnosti?
Jedan scenario pretpostavlja situaciju gdje su moguća dva ishoda. Prvi, prema kojem se Evropa povlači iz svojih globalnih obaveza i poprima obilježja minijaturnih Ujedinjenih nacija uz nametanje sa SAD na ekononomskom planu, ili drugi, gdje Evropa oponira Sjedinjenim Državama i razvija spoljnu politiku utemeljenu na posredovanju između SAD i ostatka svijeta, slično pokušajima Indije tokom Hladnog rata. Uz trenutne unutrašnje političke i ekonomske probleme, te nepostojanje stalnih bezbjednosnih prijetnji, malo je vjerovatno da će EU žuriti sa ovim izborima.
Međutim, postoji bojazan da bi se ove dvije opcije u budućnosti mogle spojiti, što bi otvorilo mogućnost podrivanja evroatlantskog partnerstva. Takođe, iako je raspad SSSR-a doveo do stvaranja novog međunarodnog poretka, geopolitika u novonastalnom sistemu međunaradnih odnosa i dalje ima značajnu ulogu. Sjevernoatlantska alijansa i dalje predstavlja štit od potencijalnih ruskih ambicija, dok bi EU bez zaštite SAD postala talac etničkih i vjerskih sukoba sa područja jugoistočne Evrope i Evroazije. S druge strane, geopolitički posmatrano, SAD bi bile potpuno odstranjene sa područja Evrope, a preko Starog kontinenta i sa područja Evroazije. Tako bi se SAD morale opredijeliti za politiku balansiranja snaga, što i nije toliko popularna spoljnopolitička stategija među američkim krugovima.
Političke razmirice među evroatlantskim saveznicima su bile najevidentnije nakon terorističkih napada na SAD i tokom vojne akcije saveznika na Avganistan i Irak. Sjedinjene države su zamjerale zemljama članicama EU da ne ulažu dovoljno finansijskih sredstava u cilju jačanja kolektivne odbrane, dok je EU kritikovala svog atlantskog partnera da unilateralno vojno djeluje. Da bi se EU opredijelila za veća finansijska izdvajanja u cilju jačanja sopstvene bezbjednosno-odbrambene komponente, potrebno je prvo stvoriti jednoglasan politički dogovor među zemljama članicama EU, ali i postići opšti konsenzus među evropskom javnošću u cilju izdvajanja iz evroatlantskog bezbjednosnog okvira.
Postojanje kohezije među zemljama članicama, otvorilo bi mogućnost stvaranja EU kao potencijalnog suparnika SAD-u na vojnom planu, te nestanak vojno-političke organizacije NATO, dugogodišnje bezbjednosne okosnice zemalja evroatlantskog regiona. Međutim, vojno osamostaljivanje EU u odnosu na SAD moguće je jedino pod uslovom da bezbjednosna politika SAD ugrožava evropsku bezbjednost ili da EU želi samostalnu globalnu političku ulogu u odnosu na svog atlantskog saveznika. Hipotetički, ekonomski stabilna EU, sa izrazito jakim vojnim kapacitetima, mogla bi parirati Sjedinjenim Državama na međunarodnom planu. Ovakva situacija predstavljala bi izazov američkoj globalnoj dominaciji, ostavljajući malo prostora jedinoj supersili da se odredi prema dva spoljnopolitička pravca: da ravnopravno i jednako vodi globalnu politiku sa EU ili da se ove dvije sile u potpunosti raziđu.
Izvjesno je očekivati da bi politički stabilna, ekonomski i vojno jaka, samostalna EU izazvala SAD na megdan, kroz uplitanje u njene dvije geostrateški najznačajnije svjetske regije: Bliski istok i Južnu Ameriku. Politička borba između ove dvije sile najprije bi bila vidljiva na Bliskom istoku, imajući u vidu činjenicu da je EU, zbog nafte, duži niz godina vezana za ovo područje. Ako se ovoj činjenici doda konstatacija da arapski lideri ne pokazuju simpatije prema američkoj spoljnoj politici, EU takvu situaciju može preokrenuti u svoju korist čime bi ostvarila dominaciju o tom regionu. Zatim bi uslijedilo rivalstvo i u Južnoj Americi. Francuska, Španija i Portugalija posjeduju kulturnu, istorijsku i civilizacijsku povezanost sa zemljama Južne Amerike, i izvjesno je očekivati da bi ove zemlje ostvarivale političku, ekonomsku i vojnu saradnju sa EU. Samim tim, EU koja je istovremeno globalni džin na ekonomskom i vojnom planu ograničila bi američku sferu uticaja na Pacifički region.
Ovi scenariji su pesimistični i malo je vjerovatno da će biti realizovani u budućnosti, podrazumijevajući da bi nadmetanje SAD i EU bilo pogubno za obije sile. Imajući u vidu da EU i SAD čine 15% svjetskog stanovništva, koje zajedno daju 50% GDP-a, i da su 85% investicija i kapitala promet Evrope i SAD, a da 60% svog kapitala Amerika plasira u EU, i da svakog dana oko 450.000 ljudi putuje u oba smjera - veze koje spajaju EU i SAD su više nego čvrste.
Da bismo govorili o raspadu ovih veza i odnosa, potrebno je posjedovati velike vizionarske sposobnosti, ali u sadašnjoj realnosti govoriti o tome da se SAD i EU mogu razići je gotovo nemoguće. Iako se pokazalo da postoje nesporazumi između EU i SAD, govor o izdvajanju Evrope iz koncepta evroatlantizma kao i o prekidanju veza između Evrope i Amerike je krajnje teško izvodljiv.
Bonus video:
