Spoljnopolitička strategija SAD nakon terorističkih napada koji su se dogodili 11. 09. 2001. umnogome je promijenila postojeći okvir saradnje među subjektima međunarodnih odnosa. Iako nije bila usvojena kao formalni dokument, koncepcija Bušove „Velike strategije“, kao i uloga, ciljevi i pravac djelovanja SAD u međunarodnoj zajednici, nedvosmisleno su je učinili legitimnom.
Glavna odrednica Bušove „Velike strategije“ bila je novo poimanje izazova bezbjednosti i stabilnosti u novom svjetskom poretku. Tako su, nakon terorističkih napada na SAD, terorizam, oružja za masovno uništenje i borba protiv tzv. otpadničkih država (Irak, Iran, Avganistan, Libija i Sjeverna Koreja) označeni kao glavne globalne prijetnje miru i stabilnosti u svijetu.
U skladu sa određenjem novih bezbjednosnih prijetnji u međunarodnoj zajednici bilo je potrebno definisati načine na koje bi se adekvatno suprotstavili ovim globalnim bezbjednosnim izazovima. S obzirom na to da je terorizam i oružja za masovno uništenje u novom sistemu međunarodnih odnosa veoma teško detektovati, te ograničiti njihovu proizvodnju, distribuciju i posjedovanje, administracija predsjednika Buša mlađeg osmislila je koncept „preventivnog napada“ kao načina suprotstavljanja novonastalnim bezbjednosnim izazovima. Neophodnost za adekvatnim suprostavljanjem novim izazovima bezbjednosti i stabilnosti, na osnovu koncepta preventivnog napada, otvorila je potrebu za usavršavanjem američkih oružanih snaga.
S tim u vezi, SAD napuštaju hladnoratovski koncept otvorenog suprotstavljanja neprijatelju (threat-based strategy) i usvajaju koncept zasnovanog na sposobnostima (capabilities- based aproach), pri čemu se kao glavni zadaci američkih vojnih snaga izdvajaju zaštita građana SAD i očuvanje njihove imovine, kao i zaštita američkih oružanih snaga u inostranstvu. Stvaranje sofisticiranijeg konvencionalnog naoružanja i nastojanje da se u korijenu obračuna sa terorizmom i otpadničkim državama koje posjeduju oružje za masovno uništenje, dalo je zeleno svjetlo za preduzimanje unilateralnih vojnih akcija protiv određenih subjekata u međunarodnoj zajednici ako SAD procijene da je intervencija u skladu sa nacionalnim bezbjednosnim interesima, ne tražeći pritom odobrenje od UN.
Poseban segment funkcionalnog ostvarenja američke spoljnopolitičke strategije predstavljala je saradnja sa evropskim saveznicima. Iako su političke nesuglasice postojale tokom perioda Hladnog rata među evroatlantskim savezicima, svoju kulminaciju doživjele su stvaranjem Bušove velike strategije. Oštra negodovanja Francuske i Njemačke po pitanju američke vojne intervencije u Iraku 2003. i predstavljanje SAD kao svojevrsnog „svjetskog policajca“, dovele su do krize evroatlantskog savezništva.
Evroatlantska kriza uticala je i na evropski prostor, dijeleći Evropu na tzv. „Staru“ (Francuska i Njemačka, koje nisu podržavale američku vojnu akciju u Iraku) i „Novu“ (postsocijalističke zemlje, nove punopravne članice NATO-a koje su se odazvale pozivu, pružajući vojnu i političku podršku SAD u svom intervencionizmu). Ostvarivajući američke spoljnopolitičke ciljeve nakon 11. septembra 2001. kroz koncept „koalicije zainteresovanih“ (coalition of willing), zemlje članice EU (Francuska i Njemačka) su nastojale da stvore evropske odbrambene snage koje bi bile samostalnije u odnosu na američke vojne akcije. Razlike koje postoje između evroatlantskih partnera najjasnije su se pokazale za vrijeme međunarodne konferencije u Kjotou i prilikom spora oko djelovanja Međunarodnog krivičnog suda.
U Kjotou je trebalo da dođe do sporazuma o boljim načinima i mogućnostima očuvanja naše planete, kada je riječ o zagađivanju okoline i smanjivanju štetnih gasova koje emituju najrazvijenije industrijske zemlje. Amerika je kao najveći svjetski zagađivač sa rekordnih 25%, odbila sporazum iz Kjotoa, s obrazloženjem da je to politički dokument koji nema naučno opravdanje i da se samo želi kazniti kao najjača industrijska zemlja. Američki stav oko Kjoto sporazuma izazvao je bijes kod evropskih država, koje su smatrale da SAD daju najveći doprinos efektu staklene bašte i da zbog toga moraju da zaustave globalno otopljavanje.
Još jedan problem koji opterećuje odnose Evrope i SAD je djelovanje Međunarodnog krivičnog suda, koji je do danas prihvatilo više od dvije trećine zemalja članica UN. Zvanični Va šington zastupa stanovište da bi, prihvatanjem jurisdikcije Međunarodnog krivičnog suda, američko osoblje u mirovnim misijama moglo biti izloženo politički motivisanim optužbama. Takav stav američke administracije ne uvažavaju mnoge članice UN i smatraju da zahtjev za imunitetom minira princip da je svaki čovjek jednako odgovoran pred zakonom.
Sa druge strane, sve države EU su jednoglasno potpisale i ratifikovale dokumente Međunarodnog krivičnog suda. Može se zaključiti da ostvarujući dominatan globalan uticaj u novom svjetskom poretku na političkom, ekomomskom i vojnom planu, SAD su nakon terorističkih napada ponovo oživjele upotrebu vojne sile, imajući u vidu da su nakon Hladnog rata drastično smanjili novčana izdvajanja za odbranu, otvarajući mogućnost nove vojne akcije u skladu sa doktrinom preventivnog udara.
Bonus video:
