Brutalno ubistvo dvadesetoro djece i sedam odraslih u Njutaunu, Konektikat, potreslo nas je iz temelja kao pojedince i zahtijeva odgovor građana. Čini se da SAD teturaju od jednog do drugog masovnog ubistva – samo ove godine se dogodilo otprilike po jedno mjesečno. Lak pristup oružju u SAD razlog je za užasno visoku stopu ubistava u poređenju sa drugim obrazovanim i bogatim društvima. Americi je potrebno da nađe bolje rješenje.
Druge zemlje su to već uradile. Između sredine 1970-ih i sredine 1990-ih, u Australiji se dogodilo nekoliko masovnih ubistava. Nakon izrazito užasnog masakra 1996, novi premijer Džon Hauard je objavio da što je mnogo mnogo je. Započeo je oštru borbu protiv posjedovanja oružja i primorao potencijalne vlasnike oružja da se podvrgnu rigoroznom procesu prijavljivanja i da dokumentuju za šta bi im bilo potrebno oružje.
Uslovi koje treba ispuniti da bi se moglo posjedovati oružje u Australiji su sada veoma strogi, a registracija i procedura odobrenja mogu potrajati i više od godinu. Hauardova vlada je takođe implementirala rigoroznu politiku „ponovne kupovine“, koja je vladi omogućila da kupuje oružje koje je već bilo u vlasništvu građana.
Pokazalo se da je ta politika uspješna. Iako se u Australiji nije okončala praksa nasilnih krivičnih djela, broj ubistava je smanjen, a u toj zemlji se od 1996. nije dogodilo ni jedno masovno ubistvo u kome su poginule tri ili više osoba (definicija masovnog ubistva koja se koristi u mnogim studijama). Prije uvođenja ove oštre politike, za 18 godina dogodilo se 13 takvih masakara.
Sjedinjene Države, ipak, i dalje odbijaju da reaguju, čak i nakon ovogodišnjeg niza šokantnih incidenata: masakra u bioskopu u Koloradu, napada u hramu Sika u Milvokiju, pucnjave u tržnom centru u Oregonu i još dosta njih koji su se dogodili prije nemilosrdnog pokolja đaka i osoblja osnovne škole u Njutaunu. Lobi oružja ostaje snažan u SAD, a političari se boje da mu se suprotstave. S obzirom da je 2011. u pucnjavi ranjena tadašnja članica Kongresa Gabrijel Gifords, možda ih je čak i strah da bi i oni mogli postati mete.
Nema sumnje da su neka društva više ogrezla u nasilje od drugih, čak iako imaju iste očigledne faktore, poput visine prihoda i obrazovanja. Stopa ubistava u SAD je oko četiri puta veća nego u zapadnoevropskim društvima, a stopa ubistava u Latinskoj Americi je čak i veća nego u SAD (i mnogo veća u poređenju sa azijskim zemljama koje imaju približno istu visinu prihoda). Šta doprinosi šokantno visokim stopama ubistava u SAD i Latinskoj Americi?
Nasilje u Americi ima korijene u istoriji. I SAD i Latinska Amerika predstavljaju „osvajačka“ društva, u kojima Evropljani vladaju multirasnim društvima. U mnogim od ovih zemalja, uključujući i SAD, evropski osvajači i njihovi potomci su gotovo zbrisali populaciju starosjedjelaca, dijelom bolestima, ali i kroz ratove, izgladnjivanje i prinudni rad.
U SAD i mnogim latinoameričkim zemljama, ropstvo je takođe podstrekavalo masovno nasilje. Robovi – i generacije njihovih potomaka – redovno su ubijani.
U SAD je, takođe, razvijeno populističko vjerovanje da posjedovanje oružja predstavlja vitalnu zaštitu protiv tiranije vlasti. Sjedinjene Države su rođene iz revolta građana protiv britanske imperijalne moći. Pravo građana da organizuju milicije za borbu protiv tiranije vlasti je iz tog razloga bilo osnovna ideja nove države i sačuvana je u Drugom amandmanu američkog Ustava, u kojem se proglašava da građani imaju pravo na nošenje oružja jer je zemlji potrebna dobro organizovana milicija.
S obzirom da su građanske milicije anahronističke, vlasnici oružja sada koriste drugi amandman samo da bi branili pravo pojedinaca na posjedovanje oružja, kao da to na neki način nudi zaštitu protiv tiranije. Jedan nesmotreni desničarski vrhovni sud se složio s njima. Kao rezultat toga, posjedovanje oružja se izopačeno povezuje sa slobodom u širokoj američkoj subkulturi oružja.
Međutim, umjesto prava na zaštitu, Amerikanci danas dobijaju masovna krvoprolića i strah. Tvrdnja da posjedovanje oružja osigurava slobodu je posebno apsurdna, s obzirom da je prošlo dosta vremena otkako se većina dinamičnih demokratskih društava obračunala sa privatnim vlasništvom nad oružjem. Od Hauardovih reformi kontrole oružja, u Australiji se nije pojavio nikakav tiranin.
Jednostavno rečeno, sloboda u XXI vijeku ne počiva na neregulisanom posjedovanju oružja. Zapravo, američka kultura oružja predstavlja prijetnju slobodi, nakon ubistva jednog predsjednika, senatora i drugih lidera i bezbroj pokušaja ubistava državnih zvaničnika posljednjih decenija.
Ipak, Amerika tetura od jedne do druge pucačke katastrofe i u gotovo svakoj toj prilici političari revnosno ističu svoju stalnu posvećenost neregulisanom posjedovanju oružja. Niko zapravo i ne zna koliko oružja Amerikanci imaju. Taj broj se procjenjuje na oko 270 miliona koamad, odnosno u prosjeku gotovo po jedan komad oružja po osobi. Prema jednom nedavnom istraživanju, oko 47% domaćinstava ima u kući oružje.
Napad u Njutaunu nije bio samo jedan naročito užasan i tragičan događaj, nego je i dio sve uobičajenijeg obrasca – specifična vrsta ubistva i samoubistva koju pažljivo proučavaju psiholozi i psihijatri. Usamljenici, često skloni paranoji, izvode ove gnusne činove kao dio samoubistva. Oni koriste pažljivo planirana masovna ubistva nevinih kako bi se osvetili društvu i sebe uzvisili oduzimajući sopstveni život.
Počinioci nisu okoreli kriminalci; mnogi iza sebe nemaju nikakvih krivičnih djela. Oni su patetični, uniženi i nerijetko su većinu života patili od mentalne nestabilnosti. Njima je potrebna pomoć – a društvo treba da drži oružje van njihovog domašaja.
Amerika je u posljednjih 30 godina doživjela oko 30 pucačkih masakara, uključujući i ovogodišnjih desetak; svako od njih predstavlja tragediju za mnoge porodice. A ipak, vlasnici oružja svaki put uzvikuju da će se ukinuti sloboda ukoliko oni ne budu mogli da kupe smrtonosno oružje i municiju.
Krvoproliće u Njutaunu predstavlja momenat da se prestane pothranjivati ova pomama za oružjem. Australija i druge zemlje su pokazale model kako da se to uradi: regulisati i ograničiti posjedovanje oružja na one kojima je to dozvoljeno. Stvarne slobode u Americi zavise od razumne javne politike.
Bonus video:
