Ništa u političkoj kulturi današnjice nema toliki egzistencijalni i politički značaj kao odnos između politike i kulture, kao ono što zovemo, u teorijskom diskursu, multukulturalizam, politika priznanja, politika identiteta. Nakon Drugog svjetskog rata, slabljenje nacionalnih država uz snaženje globalnih umrežavanja dovelo je do potrebe novih normativnih i političkih rješenja u oblasti međukulturnih i interkulturalnih odnosa. Nova kulturna politika, osniva se na novom razumijevanju kulturnih identiteta i različitosti sa tendencijom da takav poredak može biti solidno pravno zaštićen normama međunarodnog pravnog sistema i njihovim institucijama. Princip u prvom članu američke Deklaracije o ljudskim pravima: „Da se sva ljudska bića rađaju jednako u dostojanstvu i pravima“, izraz je humanističke tradicije prosvjetiteljstva i osnovnih liberalnih vrijednosti po kojima je tolerancija temelj demokratskog društva.
No, posebno su regije poput Balkana, sa naslijeđenim istorijskim tenzijama u pogledu odnosa „religija i kultura“, primjer u kome je sukob civilizacija, potvrđen ne u hantingtonovskom značenju - našom budućnošću, već više prošlošću. Uloga evropskog projekta u kodifikovanju multikulturalnih sukoba institucionalnim sredstvima je ideja da se ospori mogućnost da se bilo koja socijalna i politička grupa ili pojedinac osjete stranim/marginalizovanim, ukidanjem prava na povlaštene pozicije i dominacije u strukturi podjele moći.
U tom kontekstu, navodimo riječi Cvetana Todorova da se varvarstvo definiše „kao poricanje pune ljudskosti drugih“. Varvari nisu oni koji su odbačeni ili marginalizovani, to su Oni koji odbacuju druge. Suštinski evropski projekat je anti-varvarski, jer kulturama i nacijama obezbjeđuje ne samo politički već pravni i kulturni identitet. Ideja Evrope, je više od ekonomske zajednice, ona je ideja okupljanja različitih kultura u mozaik evropske kulture, kao istinskom nosiocu evropskog identiteta zasnovanog na vrijednostima i razlikama. Ideja Evrope kao evropske civilizacije nastala na energiji posebnosti različitih djelova i uticaja koja kao totalitet sadrži uvijek evropske civilizacije koji uključuje u sebi moralni sud, kako bi se dekonstruisala politika varvarstva, unutar ali i u spoljnoj politici evropskog kontinenta. Time bi se stvorili uslovi za najozbiljnije mogućnosti rješavanja političkih konflikata koji nažalost uvijek, s pravom ili bez, počivaju u našim kulturnim i religijskim identitetima.
Ave, Cezar! moritori te salutant, bio je pozdrav umirućih gladijatora u Koloseumu, pozdrav onih sa margine, kastinskog društva, čija smrt vrijedi koliko i njihov život - ništa! Za antiku, mi smo već varvari jer ne govorimo grčki ili latinski, ali imamo mogućnost da budemo cosmo-polites, građani svijeta, u skladu sa idealima francuske i američke revolucije, i optimističkom povjerenju u institucije Evropske unije i njenu moć prevazilaženja problema proizašlih iz unutrašnjih kulturnih različitosti. Nakon 11. septembra, takođe se upozorava na mogućnost sukoba na liniji Istok-Zapad, ali i na univerzalizujući jezik kulture koji naše razlike i pomamni strah od drugosti može da relativizuje i u isti mah osnaži potrebu za usvajanjem demokratskih vrijednosti na nivou svjetske zajednice.
Političko i simboličko stvaranje evropskog identiteta je dug put nastajanja evropskog identiteta - proces nasuprot kome stoji uznemiravajući varvarizam. To je stvaranje Civilizacije koju nije moguće realizovati samo administrativnim mjerama, bez uključivanja kulturoloških činilaca. Da bi se nasilje, u duhu Hane Arent, redukovalo na nultu tačku, time što se njegov legitimitet ne može izvoditi iz kulturne ili nacionalne superiornosti budući da upravo nasilje nikad ne može biti moralno opravdano temeljnim vrijednsotima čak i najrazličitijih kulturnih i etičkih sistema. Za evropske narode, sa različitim istorijama, pamćenjem, kulturama, ekonomskim potencijalima, napodesniji oblik zajedništva je onaj u kome se obezbjeđuju jednaka prava i jedinstveni normativni okvir, na objedinjavajućoj matrici (zajedničkih) kulturnih vrijednosti. Time brišemo varvarizam, nagon za suzbijanjem razlika, paničan strah od gubitka tradicije i identiteta, načinom civilizovanog susretanja sa vrijednostima različitih kultura i religija. Varvarizam se javlja, eto, i u vremenu visoko razvijene tehnologije i to nije imenovanje neke grupe, pojedinca ili naroda, oznaka za primitivnost njihovih nerazvijenih kultura - varvarstvo se u našem vijeku manifestuje kao duhovni stav - shvatanje kojim se poništava različitost i tako neovarvarizam u suštini znači pakao istosti, tragična potreba za oslobođenjem od primarne ljudske potrebe da se bude originalan i neponovljiv.
(Neo)varvarizam je moguće suzbijati samo logikom kulture i vrijednosti kojima se briše mogućnost uniformnosti i jednodimenzionalnosti. Uostalom, cjelovit problem balkanskih naroda u prošlosti i naša istorija, naročito ako imamo u vidu XX vijek, optrećeni su sukobima upravo usljed varvarske potrebe za jednodimenzionalnostima, početkom XX vijeka ideološkim a na njegovom kraju nacionalističkim. Ta potreba za „čistotom“ jednodimenzionalne matrice bilo da je ona klasna ili nacionalna, učinila nas je sterilnim za prihvatanjem razlika i perspektivno postala osnova za međusobne netrpeljivosti i sukobe. Ništa nije toliko opasno u političko i egzistencijalnom smislu koliko ta vještačka (varvarska) potreba za unificiranjem (porobljavanjem) ljudskog uma nametnutim klišeima političkog (ideologiziranog) mišljenja.
Neo(varvarizam), kao stanje svijesti, očigledno postoji i u vremenu visokog tehnološkog i informacionog razvoja. Za grčko shvatanje varvarin je bio svako onaj ko nije pripadao helenskom svijetu. Današnji varvari, takođe, nastoje da se zatvore u svoje mikro-svjetove, negirajući to isto pravo drugima. To može biti nova linija podjela u civilizacijskom i religijskom svijetu, osnov za buduće sudare svjetova, ukoliko ne pružimo dostojanstven intelektualni protest.
Bonus video:
