Na današnji Dan nezavisnosti, valja se prisjetiti razlike između dva pojma – nezavisnosti i suvereniteta – koja se u domaćem javnom diskursu nerijetko koriste kao sinonimi, a čija su značenja sasvim različita.
Nezavisnost, naime, označava međunarodnopravni status (da li se neki teritorijalno određen entitet tretira kao subjekt međunarodnog prava). Suverenost, s druge strane, opisuje stepen samoupravne autonomije jedne zajednice, tj. mjeru u kojoj je neka zajednica u okviru svojih institucija sposobna da samostalno odlučuje o svojoj sudbini.
Nezavisnost je pravna, a suverenost politička kategorija; nezavisnost je binarna stvar, a suverenost je pitanje stepena. Nezavisnost se stiče priznanjem od strane nezavisnih država i punopravnim članstvom u međunarodnim organizacijama poput UN-a, dok stepen suvereniteta koji u datom trenutku neka zemlja uživa zavisi od spleta okolnosti u kojima se ta zemlja nalazi, a najdirektnije od djelovanja njene političke elite.
U tom smislu, kada se kaže je Crna Gora svoju nezavisnost stekla 1878, izgubila 1918. pa obnovila 2006, treba imati u vidu da je za sve to vrijeme crnogorska zajednica (kao knjaževina/kraljevina, banovina, republika…) uživala različite stepene suvereniteta. Nezavisnost, najzad, ima smisla jedino kao okvir za očuvanje i eventualno osnaženje postojećih suverenih kapaciteta – nezavisnost bez suvereniteta je performativna farsa.
Kako je crnogorsko društvo istorijski egzistiralo kao (periferni) dio širih političkih sistema, tako su se naše suverenističke težnje artikulisale spram onih centara moći na koje smo, svojevoljno ili silom prilika, bili upućeni. Pa ako je u XVIII i XIX vijeku taj centar bio dvor u Stambolu, a tokom XX vijeka – Beograd kao prijestonica prve i druge Jugoslavije, centar moći spram koga nam danas i ubuduće valja artikulisati naše suverenističke težnje je Brisel.
Svidjelo se to nekom ili ne, sudbina Crne Gore u XXI vijeku, njen politički, ekonomski i kulturni život, neraskidivo su vezani za strukture tzv. kolektivnog Zapada: Evropsku uniju i NATO savez. To je datost od koje sva naša ovovjekovna razmatranja crnogorskog suvereniteta treba da krenu.
Prema tome, ako imamo namjeru da se u vremenu koje je pred nama založimo za odbranu minimuma autonomije u političkom odlučivanju na koje pretendujemo i zbog koga smo valjda i postali država – recimo, u procesu formiranja vlade, ili prilikom donošenja sistemskih zakona kojima se uređuje naš politički sistem – tu borbu naša politička elita treba da vodi prvenstveno u okviru ove dvije partnerske strukture u koje smo integrisani.
U današnjem hiperglobalizovanom dobu, Crna Gora svoje suverenističke aspiracije, razumije se, ne može ostvariti izolacionizmom, u konfronaciji sa Zapadom pod parolom ‘ješćemo korijenje’, ali ni autokolonijalnim odnosom prema željama ‘naših stranih partnera’ koji je u posljednjih tri godine prečesto karakterisao politiku nove vladajuće klase.
Politika je, kako se to kaže, umjetnost mogućeg. Stoga definisanje onoga što u XXI vijeku znači ostvariv domet političke autonomije crnogorske zajednice i, u skladu s tim, revnosno zalaganje za tako definisanu mjeru suvereniteta predstavlja suštinski zadatak crnogorske političke elite. I svi budući izazovi koji iz tog zadatka budu proistekli ticaće se suverenosti, a ne nezavisnosti.
Sedamnaest godina nakon referenduma 2006, bilo bi vrijeme da crnogorsko društvo – a naročito onaj njegov dio koji sebe naziva suverenističkim – to konačno shvati.
Autor je politički teoretičar
Bonus video:
