Dani u znaku bombi... A nije neki Remarkov roman. Svakodnevica. Apokaliptična noć u Dortmundu: fanatici mrze svaku igru, jer igra je negacija dogme. Igra je antidogmatična više od svih drugih aktivnosti. Hoće da kazne Evropu ukidanjem igre. Nakon dan - dva čitate slavodobitno objavljenu vijest da je bačena najveća bomba u istoriji, “majka svih bombi”. (Ovo je omiljen tip metaforike za militarnu svijest - sjećate se da je Sadam borbu sa Amerikancima opisivao kao “Majku svih bitki”.) Bomba - gotovo deset tona eksploziva - bačena je na pećine istočnog Avganistana. Istovremeno - svakih par dana stigne neka informacija iz Sjeverne Koreje - riječ je o društvu koje je, ne od juče, opsjednuto bombom. Kod njih ta polufiktivna bomba služi kao ključna potvrda modernizacije i uspješnog razvoja zemlje.
Hladnoratovski fosil. A kao da sve ovo nije dovoljno, neko je odlučio da bude “duhovit” tako što će, baš ovih, “bombastičnih” dana, svaki čas obavještavati crnogorsku policiju o podmetnutim bombama.
Bomba je kao koncept doživjela puni procvat kao modernistička fascinacija. “Racionalizovanje” destrukcije: što veća razorna snaga u što manje prostora. Sjećam se jednog od ključnih likova Danila Kiša - njegov Novski (Grobnica za Borisa Davidoviča) je u svojim predrevolucionarnim godinama bio opsjednut idejom bombe. “... da je, po sopstvenom priznanju, sanjao da stvori bombu veličine oraha i ogromne razorne moći (ideal kojem se, kažu, bejaše opasno približio)...”
Drugi svjetski rat je bombu stavio na “počasno” mjesto. Cifre o broju bačenih bombi u Drugom svjetskom ratu liče na brojke koje se potežu kada se priča o kosmičkim udaljenostima. Čitavi gradovi - Varšava, Drezden, Podgorica - su izbrisani sa lica zemlje. Učinak bombi na, recimo, Podgoricu bio je takav da je sovjetski pisac Ilja Grigorijevič Erenburg (“Pad Pariza”), kada je posjetio naš grad 1946. kazao svojim domaćinima “Tražite novo mjesto gradu”. Tako je slika bila depresivna. Na svu sreću, niko ga nije poslušao: nema ljepšeg mjesta za grad. I tu stanimo sa nabrajanjem PG ljepota.
Drugi svjetski rat je završen bacanjem dvije atomske bombe na japanske gradove Hirošimu i Nagasaki. To superoružje postalo je ključna metafora hladnoratovske zbilje. Stvaranje atomske bombe povezano je sa nekim od najvećih i najznačajnijih naučnih uvida u istoriji. Od Arhimeda do danas, strast za ubijanjem i destrukcijom davala je zamah nauci. Zato sam u poemi “Svakodnevni dvadeseti vijek” napisao i ove stihove: “Najviše smo naučili / zahvaljujući strasti za ubijanjem. / Mudrost ima trag od krvi na usnama. / Oduvijek.”
Pomenimo i jedan od najluđih filmova iz te epohe, Kubrikovu briljantnu i dalekovidu hladnoratovsku satiru, čije je puno ime “Doktor Strejndžlav ili kako sam naučio da prestanem brinuti i zavolio bombu” (Dr. Strangelove or: How I Learned to Stop Worrying and Love the Bomb).
Iz zone oružja i uništavanja riječ “bomba” se pokazala podatna i za neka, unekoliko dobroćudnija značenja, pa nam je doba pop kulture donijelo termin “seks bomba”, novinarstvo sanja “bombu na naslovnoj strani”, prelazak fudbalera iz kluba u klub je - “bomba u finišu prelaznog roka”, a Podgoričanin koji je nadahnuto duhovit “baca bombe cijelu noć”. Kao što je, nekada, “mlada partizanka - bombe bacala”...
Medijska civilizacija vrhuni u bombastičnosti kao opštem maniru. Ali i to, kao i sve u naše doba, lagano klizi u parodiju. Ipak, ova epidemija lažnih dojava o bombi jeste nešto što bjelodano svjedoči ovdašnji mentalitet. Neko se “igra”... Ali, kada je, početkom devedesetih, bačena bomba na redakciju Monitora, koliko se sjećam, nije bilo nikakve “dojave”.
Bonus video:
