Dugo je Milo Đukanović bio zagovornik državnog zajedništva Crne Gore i Srbije, odbijajući zahtjev izvornih crnogorskih suverenista, političkih stranaka i drugih intelektualnih, kulturnih, kniževnih i ostalih asocijacija i pojedinaca, koji su insistirali na tome da Crna Gora treba konačno da krene putem državne i nacionalne emancipacije i izgradnje građanskog društva. Crnogorska rediviva za Đukanovića je bila ne samo nepoznata zemlja, već joj se snažno protivio, preferirajući tzv. “modernu federaciju” i aktivno participirajući u permanentnom kršenju ravnopravnosti Crne Gore u toj državnoj tvorevini pod nazivom “SRJ”. U obračunu sa autohtonim crnogorskim suverenistima Milo Đukanović je bio posebno angažovan.
Na promociji SKCG, tokom izborne kampanje 1990, Milo Đukanović je u Ivangradu pozvao birače da glasaju za SKCG na izborima, u suprotnom, kako je rekao, “ili će se vratiti dojanuarska politika, politika zatiranja naših etničkih korijena, politika razbratništva i politika podizanja vještačkih barijera između nas i srpskog naroda i Srbije” (Citirano prema Olja Obradović, “Grešnici i vjernici”, “Monitor”, 16. novembar 1990, str. 19). On je Savez reformskih snaga za Crnu Goru optuživao za “antisrpsku” i “dojanuarsku” politiku, odnosno, za sljedbenike i protagoniste politike, koja je poražena AB revolucijom 1989. Kada Đukanović govori o “zatiranju naših etničkih korijena” dakako mu je tada bila asocijacija na srpske etničke korijene i porijeklo, čime se, tada i kasnije, ponosio, kao pitomac Slobodana Miloševića i sljedbenik velikosrpske imperijalne i asimilatorske politike i agresivnog svetosavlja.
Tokom referendumske kampanje, predsjednik Vlade RCG i jedan od vođa vladajućeg DPS-a Milo Đukanović je u Bijelom Polju, na stranačkoj tribini 14. februara 1992, bio zagovornik koncepta da zajednička država Crne Gore sa Srbijom “nema alternative”. Bio je Đukanović protagonista “krnje Jugoslavije”, integralizma sa objektivno srpskom nacionalno-etničkom dominacijom. Đukanović je tada tvrdio da je zajemčena ravnopravnost Crne Gore u novoj federalnoj državi - “SRJ”, koja je bila fasadna federacija, odnosno, to je federacija bila samo nominalno, a u suštini, kako će vrijeme pokazati, prevashodno i faktički centralistička država sa unitarističkom insitucionalnom praksom, u kojoj će suprema potestas biti u rukama Slobodana Miloševića i njegovog režima. Đukanoviću se žurilo da se što prije konstituiše zajednička država Crne Gore sa Srbijom, te ne samo da nije imao afinitet ka restauraciji suverene i nezavisne Crne Gore, već je bio izričito protiv te emancipatorske državotvorne i prozapadne, evropske, građanske i demokratske opcije. Prema Đukanovićevim riječima “ravnopravost Crne Gore i ukupnih interesa svih njenih građana, predviđenim ustrojstvom organa vlasti buduće zajedničke države, su u potpunosti zaštićeni. Što se, pak, tiče pitanja da li se dogovorima između rukovodstava Crne Gore i Srbije prejudicira volja naroda uvjeren sam da je to što radimo neophodno da se ne bi gubilo vrijeme. Ako narod na referendumu kaže DA bili bismo u situaciji da tokom marta donesemo ustav, a tokom maja izaberemo skupštinu zajedničke države. Referendumskim pitanjem ostavljena je mogućnost da zajedničkoj državi mogu pristupi i druge republike koje budu zainteresovane za zajedničku državu” (“Zajednička država nema alternative - Milo Đukanović sa saradnicima na tribini DPS u Bijelom polju”, “Pobjeda”, 15. februar 1992, posljednja strana). Budući stvarni status Crne Gore u “modernoj federaciji”, njena apsolutno neravnopravna pozicija, potpuno su demantovale Đukanovićeve anticipacije i jemstva, tako da je Đukanovićeva priča predstavljala najobičiju propagandu i “izgradnju” Potemkinovih sela. Tadašnji sljedbenik devalvirane i profanisane ideje “jugoslovenstva”, reducirane na srpsko-crnogorsku varijantu i podređene velikosrpskom ratnom projektu i ciljevima, Milo Đukanović je lijepio etikete izvornim crnogorskim suverenistima, koji su htjeli obnovu nezavisne države Crne Gore i zapadni sistem vrijednosti u njoj, te je na istom skupu za Građanski forum Crne Gore, na čijem su se čelu nalazili Stanislav-Ćano Koprivica i prof. dr Miodrag Perović, a koji se kao nestranačko udružene eksplicitno idejno i politički opredijelio za državnu samostalnost Crne Gore, poslao javnosti denuncijatorsku poruku, saopštivši da je “to što Građanski forum nudi Crnoj Gori crnogorska javnost s indignacijom odbacila” (Ibidem).
Na promociji DPS u Podgorici, održanoj 27. maja 1992, tokom kampanje za prve izbore za Vijeće građana SRJ, Milo Đukanović eleborirao je da su ciljevi koji su opredijelili vladajuću partiju u Crnoj Gori da izađe na savezne izbore, kako je rekao, “pored njene opredijeljenosti za stvaranje nove Jugoslavije, da se što prije konstituiše nova vlast”. Đukanović se bio izuzetno kritički, bezmalo ratoborno, okrenut prema međunarodnoj zajednici, čak je prognozirao da se međunarodna zajednica nalazi u agoniji, pred “posljednjim trzajima” i žestoko joj se verbalno konfrontirao. On je na tom skupu podvukao: “Ali, ultimatum međunarodne zajednice treba prihvatiti kao njene posljednje trzaje. Naš odgovor je da nas niko nikada nije mogao ucjenjivati i mi ćemo vrlo brzo biti prihvaćeni u tom međunarodnom okruženju” (“Mir-prva obaveza-promocija DPS u Podgorici”, “Pobjeda”, 29. maj 1992, str. 7). Uprkos Đukanovićevom retoričkom prkosu, njegova očekivanja su se izjalovila. Međunarodna zajednica nije uslišila godinama Đukanovićeva nadanja i htjenja, sve dok se nije distancirao od velikosrpske politike i Slobodana Miloševića, pod čijim šinjelom je dugo vremena bio.
Predsjednik Vlade RCG Milo Đukanović je u Herceg Novom 29. maja 1992. godine saopštio da “Evropska zajednica nije imala pravedan i principijelan odnos prema Srbiji i Crnoj Gori”. On je precizirao i upitao: “Ako mi prihvatamo novoformirane države, koje je priznala i međunarodna zajednica, da li je principijelno osporavati narodu u Srbiji i Crnoj Gori da živi u zajedničkoj državi”. Đukanović je upitao “zašto se onda ne prihvata volja naroda republika koje su se izjasnile da žele da i dalje zajedno žive u zajedničkoj državi. Pri tome valja reći da je Savezna Republika Jugoslavija ispunila sve zahtjeve zbog kojih je bila optuživana”. Đukanović je saopštio i to da “nijedna država koja želi da obezbijedi svoju suverenost ne može dozvoliti da armija druge države kontroliše ulazak svakog broda u njene teritorijalne vode. Pored toga, sam tok granice između Crne Gore i Hrvatske pokazuje neprirodnost. Pokrenuta je aktivnost na relaciji Sabor Hrvatske-Skupština Crne Gore i kandidovano je rješenje trajne zamjene teritorija, tako što bi se izvršila zamjena određenih područja između Crne Gore, Hrvatske i Bosne i Hercegovine” (“Ekološka država-oaza mira-Razgovor Mila Đukanovića sa učesnicima majskog skupa turističkih novinara u Herceg Novom”, “Pobjeda”, 30. maj 1992, str. 1).
U intervjuu TV Beograd 30. maja 1992. godine, na dan zavođenja oštrih međunarodnih sankcija protiv SRJ zbog njene umiješanosti i odgovornosti za rat u Bosni i Hercegovini, odnosno, zbog učešća u agresiji na nju, Milo Đukanović je poručio da “Jugoslavija i dalje u svijetu ima svoje prijatelje”, optužujući međunarodnu zajednicu za iracionalno ponašanje. On je potom potencirao, vjeran državnom jedinstvu Crne Gore sa Srbijom i ratnoj politici Slobodana Miloševića, da ne može dokučiti “racionalne razloge za jedan izuzetno negativan odnos međunarodne zajednice prema samoj ideji jugoslovenske države i naporima Srbije i Crne Gore da budu nastavljači njenog kontinuiteta” (“Jugoslavija ima prijatelja-Milo Đukanović u intervjuu TV Beograd”, “Pobjeda”, 31. maj 1992, str. 12). Đukanović se konfrontirao i stavovima Badinterove Arbitražne komisije, koja je konstatovala da se SFRJ raspala i da je SRJ nova država, koja treba da zatraži međunarodno priznanje, te koja je konstatovala da SRJ ne može biti isključivi i jedini nasljednik i nastavljač kontinuiteta SFRJ, već da su sukcesori SFRJ jednakopravno sve samostalne države, bivše jugoslovenske republike, koje su kao takve nastale u procesu njene disolucije od 1991.
Skoro mjesec nakon što je međunarodna zajednica zavela oštre sankcije SRJ (30. maja 1992) zbog njene agresivne ratne politike i podržavanja Radovana Karadžića i Ratka Mladića u Bosni i Hercegovini i njihove akcije ubijanja i razaranja Bosne, u šta je bila upletena i crnogorska vlast, Milo Đukanović je 29. juna 1992. godine u Podgorici, na proširenoj sjednici Saveza samostalnih sindikata Crne Gore, prema Evropskoj zajednici i OUN, u prvom redu SAD, bio oštar u osudi njihovog stava i odluke u zavođenju sankcija. Đukanović je tada precizirao, nastojeći neargumentovano da abolira sopstevnu vlast i da međunarodnu zajednicu optuži za zavjeru protiv SRJ, kada je rekao: “Vlada Crne Gore nije imala nikakvog uticaja, niti je svojim činjenjem ili nečinjenjem doprinijela da svjetska zajednica uvede mjere protiv Crne Gore i Jugoslavije. Sve ukazuje na to da riječ o političkoj blokadi koja ima za cilj da osujeti formiranje Savezne Republike Jugoslavije i nedemokratski sruši vlast u Srbiji i Crnoj Gori. Neki zahtjevi iz rezolucije Savjeta bezbjednosti se nikako ne mogu ispuniti”. (Milo Đukanović “Cijene i plate pod led”, “Pobjeda”, 30. jun 1992, str. 1).
Na promociji DPS u Tivtu 1. decembra 1992. godine (tokom kampanje za parlamentarne izbore, koji su održani 20. decembra 1992), Milo Đukanović je saopštio da će DPS pobijediti na predstojećim parlamentarnim izborima i dodao: “Na svu sreću sagradili smo novu SR Jugoslaviju, ali sada nam se događaju neprijatnosti, elementarne nepogode, nepravde i nepoštene sankcije i drugo. I pored toga u ovoj državi stvorili smo brojne razvojne šanse, izgradili novi privredni sistem. Crna Gora je dobila oko 70 hiljada ljudi - izbjeglica sa kojima moramo podijeliti dobro i zlo. Zbog toga treba pustiti ovu partiju da u Crnoj Gori završi svoj program i stvori srećniju i bogatiju državu” (“Oslonac narod-Promocija DPS u Tivtu”, “Pobjeda”, 2. decembar 1992. str. 8).
DPS je pristalicama i biračima predstavljana na javnim skupovima kao partija pacifističke orijentacije, koja se zalaže za političko i diplomatsko rješavanje jugoslovenske krize i zaustavljanje ratnih sukoba na području Hrvatske i Bosne i Hercegovine, te kao zaštitnik bezbjednosti granica, teritorije i građana Crne Gore. Lider DPS-a Momir Bulatović je poručio u Tivtu na skupu DPS-a da je vlast u Crnoj Gori “u ovom trenutku spremna granicu Crne Gore braniti mirom i diplomatijom” (“Ne odričemo se Prevlake-promocija DPS-a u Herceg Novom, “Pobjeda”, 5. decembar, str. 9). Međutim, bilo je javnih odstupanja od takvog propagandnog kursa vladajuće partije. Tako je jedan od lidera DPS-a Milo Đukanović tokom izborne kampanje demonstrirao retoriku sa konfliktnim nabojem protiv Hrvatske i njenih vlasti, koje je nazivao “ustaškim nemanima”, pravdajući besmisleni, prljavi i agresorski napad na jug Hrvatske, koji je osramotio prošlost Crne Gore i tadašnje njeno lice. Đukanović je nastojao “legitimizirati” konkretno vojno-policijske i dobrovoljačke akcije i atak na dubrovačko područje i grad Dubrovnik, priznajući, indirektno, saučesništvo vlasti DPS u tome. On je na promociji DPS-a u Tivtu 4. decembra 1992. nimalo pacifističkim tonom optužio Hrvatsku da ima teritorijalne pretenzije prema Crnoj Gori, odnosno, njenom dijelu - Boki Kotorskoj. Tada je Đukanović, obmanjujući javnost i iznoseći dezinformacije, precizirao: “Nijesmo se željeli pogađati oko Boke, nijesmo se željeli pogađati ni oko jednog djelića Crne Gore. Ustaškoj nemani, onda, kada je trebalo, odvažno, u duhu najsvjetlijih tradicija našeg naroda pokazali smo zube i sačuvali našu Crnu Goru, poštedivši je ratnih strahota. Sasvim odgovorno tvrdim da se DPS i ova vlast ne odriče Prevlake. Nadamo se da će međunarodna pravedna arbitraža pomoći da taj cilj ostvarimo bez daljih žrtava. Želim da kažem da građani Herceg Novog mogu zaista mirno spavati i da Prevlaka nikada više neće biti u funkciji ugrožavanja integriteta Crne Gore i bezbjednosti njenih građana. Našim komšijama želim da poručim da su eksperimentisali na nama i da ih je nekoliko nespretno bačenih granata na područje Crne Gore zamalo koštalo Dubrovnika. Zato to više ne bi smjeli činiti, jer smo pokazali da znamo da ratujemo”, prilično belicistički je poručio predsjednik Vlade Crne Gore. (“Ne odričemo se Prevlake-promocija DPS-a u Herceg Novom, “Pobjeda”, 5. decembar, str. 9).
Milo Đukanović je 5. marta 1993. godine, u ekspozeu u Skupštini RCG, pored ostalog, istakao: “Vlada će imati kooperativan i krajnje angažovan odnos prema saveznoj državi i saveznoj administraciji. SRJ ne treba posmatrati kao udes Crne Gore, već kao dio našeg razvojnog projekta, kao šansu da u tom širem ekonomskom prostoru valorizujemo prirodne resusrse i komparativne predsnosti” (“Program demokratskog konsenzusa- iz ekspozea Mila Đukanovića”, “Pobjeda”, 6. mart 1993, str. 2).
Đukanović se i kasnije obračunavao sa crnogorskim indipendistima. I ne samo sa njima. On je za “crnogorski separatizam” optuživao i Narodnu stranku Crne Gore, predvođenu prof. dr Novakom Kilibardom i to u vrijeme njenog preobražaja u, značajnim dijelom, građansku stranku, kada je ona ušla u izbornu koaliciju s LSCG - “Narodna sloga”, u vrijeme parlamentarnih izbora u Crnoj Gori 1996. godine. Tako je potpredsjenik DPS-a i predsjednik Vlade Crne Gore, tadašnji najbliži saradnik Momira Bulatovića, Milo Đukanović, tokom izborne kampanje, u Podgorici 30. oktobra 1996. na mitingu DPS-a, naveo da su skupovi DPS-a bile priče “i za Crnu Goru i za Jugoslaviju”, dok je njihova politička konkurencija - koalicija “Narodna sloga”, predvođena liderom LSCG Slavkom Perovićem i predsjednikom Narodne stranke dr Novakom Kilibardom, prema njegovim riječima “zbog vlastitog političkog košmara i gubitničke agonije, tragično nemoćni da utole svoju pohlepnu glad za vlašću, kao da su ustanovili novu socijalpatološku disciplinu - političku fantastiku”. (“DPS pobjednik- sigurno-Završna konvencija DPS-a u Podgorici”, “Pobjeda”, 31. oktobar 1992, str. 5). Milo Đukanović potom euforično nastavlja da Slavko Perović i Novak Kilibarda “pričaju besmislice i notorne gluposti kada ratoborno deklamuju o razbojništvu, krađi, drogi, švercu i mafiji u crnogorskom rukovodstvu” (Ibidem). Đukanović lidere Narodne sloge optužuje za rušenje SRJ, za crnogorski separatizam i poručuje da su oni eksponenti Zapada, a DPS vlast i sebe promoviše kao “svjetionika” i “čuvara” SRJ i veli da je Slavku Peroviću i Novaku Kilbardi i koaliciji “Narodna sloga” - “cilj svih njihovih ciljeva i glavni razlog njihovog licemjernog pakta: Srušiti novu Jugoslaviju, bez obzira na cijenu i posljedice, od ranije je bila agresivna opsesija liberala u čiju su paukovu mrežu ovoga puta upali narodnjaci - raskrinkavajući suštinu da su obije partije i do sada lažno okupljale svoje pristalice, manipulišući njihovom odglumljenom brigom za tobože ugroženo crnogorstvo i srpstvo u Crnoj Gori. Separatizam je drugo ime ove strane alijanse što je nazvaše Narodna sloga”. Tako je govorio i djelovao Milo Đukanović. Kasnije će on sam doživjeti meandriranja, mutacije i postati konvertit, te će prihvatiti, doduše sporo i postepeno, politiku i ideologiju izvornih crnogorskih suverenista, koje je godinama permanentno i sistematski proganjao, denuncirao, klevetao. Za Mila Đukanovića ideološka i politička dosljednost nije značila ništa. On je olako mijenjao ideologije, nacije, države, zastave i retoriku, sa ciljem održanja i opstanka na vlasti. Nakon obnove nezavisne Crne Gore (2006), Milo Đukanović je poistovjetio sebe i svoju vlast sa državom i nacijom u stilu apsolutističkog vladara i dominantno od državne nezavisnosti Crne Gore napravio unosan biznis za sebe, svoju porodicu, kumove, prijatelje i ostale dvorjane i pridvorice. Zloupotrijebio je ideju crnogorske redivive, čiji je radikalni i eklatantni oponent bio tokom devedesetih godina XX stoljeća.
Bonus video:
