Đuzepe Garibaldi, italijanski revolucionar i borac za Ujedinjenje i slobodu Italije, iako nikada nije boravio u Crnoj Gori, prisutan je u njoj već dva vijeka, a sjećanje na legendarnog borca oživljeno je i preksinoć u Narodnoj biblioteci “Radosav Ljumović” u Podgorici uoči događaja “Garibaldi i Crna Gora”.
Garibaldi je, pišu hroničari, bio čovjek iz naroda, izoštrenog uma i bezgranične hrabrosti, simbol narodnih masa i mladih generacija, neumoran u organizovanju dobrovoljaca, zanesenjak za nove ideje i ljubav prema svim ljudima svijeta. Mnogi su govorili za Garibaldija da su ga u životu i u borbi uvek vodile dve velike strasti: ljubav prema svojoj zemlji i slobodi i briga za sve ljude čovječanstva. Sa Crnom Gorom je povezan na više načina - podržavao je Crnogorce u borbi za slobodu i samostalnost, imao planove o zajendičkom djelovanju Italijana i Crnogoraca, slao je snažne moralne poruke Crnogorcima u njihovim borbama, a njegova hrabra slobodarska ideja i misao pretvorili su se u vrstu mita koji je doveo do toga da crnogorski antifašisti italijanskoj partizanskoj diviziji osnovanoj u Pljevljima 1943. godine nadjenu ime “Garibaldi” kao simbol borbe za međunarodnu borbu protiv fašizma i istinskih vrijednosti.
Ambasador Italije u Crnoj Gori, Luka Zelioli, istakao je posebnu zahvalnost Savezu udruženja boraca NOR-a i antifašista Crne Gore i NB “Radosav Ljumović” koji su organizovali ovo veče, ali i praunuki Đuzepea Garibaldija, Aniti Garibaldi, predsjednici nacionalnog udruženja volontera i veterana garibaldinaca, koja je svojim prisustvom uvećala ovaj događaj. Zelioli je kazao da su Crna Gora i Italija oduvek njegovale dobre odnose čemu je doprinio i ovaj revolucionar.
“Sam Garibaldi je svojevremeno njegovao ideju podrške balkanskim narodima koji su u drugoj polovini 19. vijeka pokušali da se osamostale. Nakon toga, i u Drugom svjetskom ratu, kada je Italija bila okupator, a veza Crne Gore i Italije postala malo kritična, desilo se to da je oko 20.000 italijanskih vojnika, raspoređenih u Crnoj Gori, odlučilo da se bore protiv nacističko-fašističkih trupa. italijanska partizanska divizija Garibaldi, nastala je 2. decembra 1943. godine u Pljevljima i borila se do kraja rata sa Titovim partizanskim snagama. Istakao bih da postoji posebna veza između Crne Gore i garibaldinaca. Želio bih da istaknem da ova istorijska epizoda pokazuje istinske vrijednosti garibaldinaca i Italijana koje se i danas ponovo pojavljuju u novim, specifičnim situacijama”, kazao je Zelioli na početku večeri, pozdravljajući prisutne.
Istoričar dr Slavko Burzanović podsjetio je prisutne na plan Đuzepea Garibaldija i italijanskog kralja Viktora II Emanuela iz šezdesetih godina 19. vijeka, a koji je uključivao da Italijani jednu etapu borbe za nacionalno oslobođenje i ujedinjenje Italije vežu sa oslobodilačkom borbom balkanskih naroda.
“Plan je pretpostavljao da se nekih 8.000 garibaldinaca iskrca na obale Jadrana, negdje između Bara i Drača, da sa korpusom od 10.000 Crnogoraca marširaju i raspale oslobodilački pokret na Balkanu, protiv Austrije i Turske i u toj klimi doprinesu i oslobodilačkoj borbi Italijana. U toku te planirane saradnje Crne Gore i Italije, dešavali su se krupni događaji i u Crnoj Gori i u Italiji koji su doprinijeli tome da se plan nikada nije ostvario na taj način”, rekao je Burzanović i dodao da se Garibaldi u više navrata obraćao Crnogorcima sa žaljenjem što nije bio u prilici da im se priključi u borbama. Burzanović je kazao i da Garibaldi nikad nije bio u Crnoj Gori, a da je u njoj veoma prisutan, čak i danas.
“Prisutna je njegova ideja, prisutan je mit o Garibaldiju, a to nadilazi djelo jednog čovjeka i prevazilazi njegova dostignuća, jer izražava ideju koju je zastupao tada i koju Crnogorci prate i dan-danas, a uvijek su joj bili skloni i uvijek je bila obilježje crnogorskog naroda, ali i sinova italijanskih. U pitanju je slobodarstvo. Snažna moralna poruka koju su garibaldinci slali ne samo Crnoj Gori, već i Balkanu i ostatku svijeta, je slobodarska ideja, po kojoj je Garibaldi postao legenda u Crnoj Gori, i to u vrijeme kada nije bilo medija i kada se njegova slava prenosila s usta na usta”.
Istoričar iz Italije, “skoro pa Crnogorac”, kako ga je predstavio moderator večeri Dragan Mitov Đurović, autor više knjiga u kojima istražuje okolnosti i ratove na Balkanu i položaj Crnogoraca, te autor dugometražnog filma “Partizani”, Erik Gobeti, istakao je da je ličnost Đuzepea Garibaldija poznata na našim prostorima, a njegovo ime oduvijek je simbol borbe za međunarodno oslobođenje protiv fašizma.
“U njegovo ime su ljudi dolazili da se bore za slobodu, a 2. septembra 1943. italijanski partizani u Crnoj Gori su formirali diviziju Garibaldi. Jugoslovenski komadant drugog korpusa, Peko Dapčević je tada istakao da je to najbolje ime za tu diviziju”, kazao je Gobeti.
Anita Garibaldi: Pradjedova ideja se danas nanovo rađa
Anita Garibaldi govorila je o životu svog pradjeda, “generala i romantičnog avanturiste uvijek spremnog da potegne sablju za slobodu naroda”.
“U Crnoj Gori sam, prije svega, da nešto naučim, ne samo da podučim. Od svih riječi koje bi najbolje sažele misao o Garibaldiju je prilično poznata rečenica iz 1862. godine koja je upućena Crnogorcima i Srbima, koja kaže: ‘Ja u ime Italije pružam bratsko prijateljstvo i pomoć. Ujedinite se i borićemo se protiv despotizma! Ujedinite se i pokrenućemo ustanak sa ostalim porobljenim narodima, jer najzad je uništen ponos monarhije austrijske i protjeran okupator. Obje obale Jadrana biće naseljene slobodnim ljudima sposobnim da se razumiju i vole kao što to samo sestre znaju’”, rekla je ona na početku. Ona je zaključila da se tradicija ideje njenog pradjeda i danas nastavlja i, često, nanovo rađa...
Bonus video:
