Slagalica - Antologija španske priče XX vijeka”, predstavlja prvi od planirana tri toma sa ciljem da se predstavi jedan dio bogatog književnog svijeta zemlje koja je dala Servantesa. Priređivač, prevodilac i redaktor prevoda je Dragana Bajić, a ostali prevodioci su: Anđela Delić, Srđa Sardelić, Dalibor Soldatić, Anđela Gašić, Jelena Rajić, Jasna Stojanović, Bojana Kovačević Petrović, Ljubica Trošić i Ivana Nikolić. Ovu antologiju objavila je zrenjaninska Agora.
Od osamdesetih godina XX vijeka, kada je poslije buma hispanoameričke književnosti počelo sa intenzivnijim prevođenjem književnosti sa ovog govornog područja, do danas je prevedeno neuporedivo više djela nego za cio prethodni vijek. Ipak, u cjelokupnom tom prevodilačkom poduhvatu prednjače hispanoamerički pisci i njihova djela, dok je matična zemlja Španija, sa baštinom od devet vjekova pisane književnosti na kastiljanskom jeziku, ostala donekle zapostavljena. Uočljivo je da postoji nekoliko antologija hispanoameričkih priča, ali ni jedna španska. A zemlja koja je dala Servantesa, tvorca savremenog romana i pripovjedača po antonomaziji, i te kako ima bogatu pripovjednu tradiciju, pa je prosto nevjerovatno da je španska pripovijetka na našem govornom području, sa tek nekoliko izuzetaka, do danas gotovo nepoznata.
Ovaj prvi od tri zamišljena toma antologije španske priče XX vijeka treba da ublaži takav nedostatak, da čitaoca uvede u pravu riznicu i pokaže mu tek majušni dio jednog bogatog književnog svijeta. Kako ništa ne nastaje samo od sebe ili ni iz čega, tako i stvaraoci u istorijski i umetnički burnom XX vijeku imaju svoje preteče sa kojima čine dio neprekidanog kontinuuma u kome i sami postaju nečiji prethodnici. U ovom izboru ih je nekoliko i uglavnom pripadaju dvama pravcima druge polovine XIX vijeka: realizmu (sa još ponekim odsjajem kasnog romantizma), i Generaciji 1898. čiji pripadnici već postaju predstavnici različitih umjetničkih strujanja i previranja u XX vijeku.
Širina slike se ogleda kako u izboru pisaca, tako i njihovih priča. Otuda potiče i naslov Slagalica za koji je, po riječima Dragane Bajić, ideju dala Galdosova pripovijetka na samom početku zbirke. To znači da je svaka haotičnost ili ‘bezglavost’ u stvari namjerna, te stoga prividna.
U antologiji “Slagalica” data je panorama pripovjedačke scene u prve četiri decenije XX vijeka, kao i prethodnica koju čine velikani druge polovine XIX vijeka. Zastupljeni su sledeći autori: Rosario de Akunja I Viljanueva, Emilija Pardo Basan I de la Rua Figeroa, Leopoldo Alas Klarin, Armando Palasio Valdes, Hulija de Asensi i Laiglesia, Miguel de Unamuno i Hugo, Ramon Marija del Valje Inklan i de la Penja, Visente Blasko Ibanjes, Karmen de Burgos Segi, Hose Marija Gabrijel i Galan, Vinsente Dijes de Tehada, Hose Marija Salaverija Ipensa, Rehina Alkajde de Safra, Manuel Maćado Ruis, Ramiro de Maestu I Vitni, Gabrijel Miro Ferer, Alfonso Ernandes Kata, Manuel Ćaves Nogales, Federiko del Sagrado Krason de Hesus Garsija Lorka, Hose Dijas Fernandes, Samuel Ros Pardo i Andreas Karanke de Rios.
Zastupljeni su pisci oba roda i potiču iz svih krajeva Španije: od Kanarskih ostrva na zapadu do mediteranske obale na istoku i od Galicije, Austrije i baskijskih pokrajina na sjeveru do Andaluzije na jugu. Uključeni su i neki od zaboravljenih pisaca koji to ne bi trebalo da budu. Pripovijetke su vrlo različite, tematski, stilski i jezički, a takođe prepoznatljivo odražavaju estetska načela svojih autora i njihovu pripadnost književnim i idejnim pravcima.
Ako je jedan od osnovnih atributa književnosti njena univerzalnost, sposobnost da bude podjednako shvaćena i prihvaćena na različitim geografskim širinama i u različitim vremenskim epohama, čitaocu neće biti čudno što se neke priče i poslije jednog vijeka čine nevjerovatno savremenim i aktualnim. Takve su na primjer, “Otpadništvo” Pardo Basanove koja otkriva vječiti političarski oportunizam, lažljivost i podmitljivost ili poigravanje sa tuđim životima kao u Klarinovoj priči “U vozu”, zatim Valje Inklanova “Beatris” koja u sporom i modernistički raskošnom tonu razvija dramski zaplet oko strahotne svešteničke pedofilije, Gabrijel i Galanove “Bijele pojate” koje oslikavaju žal za prošlim vremenima u svakom ljudskom pokoljenju, Palasio Valdesov “San osuđenika na smrt” sa kojim kao da vizionarski predviđa poplavu današnjih rijalitija, Unamunova “Revolucija u mrtvogradskoj biblioteci” o birokratskoj gluposti, nemaru i ljenosti, Kolombinin “Miris greha” o licemerju dobrostojećih društvenih klasa. Društveno i politički angažovana tematika najizraženije je zastupljena u De Maestuovoj “Plantaži Konsuelo”, Dijas Fernanddesovoj “Crvenoj Magdaleni” i Ćaves Nogalesovoj priči “Pokolj, pokolj!”
Bonus video:
