Jedna od najvažnijih strateških tačaka svakog muzeja jeste politika otkupa kojom su obuhvaćeni, prije svega, dugoročni planovi institucije, ističe u razgovoru za “Vijesti” Žaklina Ratković, savjetnica u Muzeju savremene umetnosti u Beogradu koja je zajedno sa koleginicama mr Mišelom Blanušom, dr Rajkom Bošković i Svetlanom Mitić autorka koncepta velike izložbe Muzeja savremene umetnosti Beograda - “Refleksije našeg vremena: Akvizicije Muzeja savremene umetnosti 1993 - 2019”.
Fond MSUB-a, ističu iz Muzeja, iz današnje perspektive se pozicionira kao jedan od relevantnijih za izučavanje i izlaganje umjetnosti nastale na prostoru bivše Jugoslavije, pa tako poprima širi međunarodni značaj, smatraju oni. Izložba obuhvata više od 200 umjetničkih djela, a otvorena je 27. juna i postavljena u MSU do kraja godine, a predočava dva osnovna koncepta u pristupu kolekcioniranja muzejskih zbirki: istorijsku liniju razvoja - koja izdvaja djela relevantna za tokove modernizma 20. vijeka na jugoslovenskom umjetničkom prostoru, i drugu koja prati regionalna i evropska kretanja, kao i dinamiku savremene umjetničke scene.
Izložba je koncipirana u 13 tematsko-problemskih cjelina i još jedan, dodatni segment, a s obzirom na to da prikazuje umjetnička djela od 1900. godine pa do danas moguće je i hronološki ispratiti umjetničke epohe, pravce i stvaralaštvo umjetnika kako sa jugoslovenskog prostora, tako i šire.
“Uobičajena praksa muzeja je da se izložbe akvizicija realizuju svakih pet godina. Međutim, imajući u vidu okolnosti kroz koje je Muzej prolazio, a naročito izuzetno dugačak period rekonstrukcije zgrade na Ušću, ova izložba je iskorišćena kao prilika da šira publika vidi kojim umjetnicima i kakvim djelima su obogaćene zbirke. U posljednjih 25 godina Muzej je stekao više od 1.400 djela domaće i strane umjetnosti, dok je izbor za ovu izložbu obuhvatio oko 200 djela. U tom smislu, pitanje izbora odnosno kriterijuma se postavilo kao važno, a kako je izložbom obuhvaćen dug vremenski period, ideja je bila da se uradi svojevrstan presjek scene. Postavljeno je pitanje koji su umjetnici i pojave bili aktuelni u datom periodu, koje su to ključne ličnosti koje su profilisale našu umjetničku scenu tokom posljednje decenije prošlog i prvih decenija 21. vijeka? Takođe, ovim izborom smo željeli da predstavimo otkupnu politiku Muzeja koja je sprovođena u datom periodu. Ovo su ukratko bili razlozi za formiranje 13 tematsko-problemskih cjelina predstavljenih u Muzeju i 14. segment ‘Kroz portret’, postavljen u Galeriji-Legatu Milice Zorić i Rodoljuba Čolakovića, kroz koje je moguće jasnije sagledati koncepciju izložbe”, objašnjava Ratković za “Vijesti”.
Sva djela su nabavljana planski, i to putem otkupa sa domaćih i međunarodnih izložbi realizovanih u MSUB-u, preko poklona umjetnika ili njihovih nasljednika, ali i neposrednim kontaktima sa samim umjetnicima čiji su radovi ključni za razumijevanje i sagledavanje tokova savremene umjetnosti. Ratković ističe da politika otkupa mora imati jasan kriterijum i cilj.
“Osnovni modus rada svakog Muzeja ovog tipa je bogaćenje muzejske kolekcije s ciljem njenog strateškog popunjavanja i reprezentovanja umjetnosti 20. i 21. vijeka kroz izlagačku djelatnost. U tom smislu je politika otkupa vrlo često predmet stručnih diskusija, razmjene mišljenja i ideja. O otkupima i poklonima u Muzeju odlučuje komisija formirana u tu svrhu, kao i cjelokupno Stručno veće Muzeja savremene umetnosti koje raspravlja o predlozima za otkup ili o poklonima koji su ponuđeni Muzeju. Kada je riječ o djelima iz istorijskog perioda osnovni kriterijum je da se nabave djela koja nedostaju iz pojedinih perioda ili da se dopune u cilju boljeg uvida i rasvjetljavanja datog perioda. Za umjetnička djela iz tekuće produkcije taj kriterijum je usmjeren prije svega na pojam savršenosti, odnosno aktuelnost samog djela predviđenog za zbirku”, kaže Žaklina Ratković i dodaje da je i izbor djela za ovu postavku napravljen s pažnjom.
“Kada je u pitanju formiranje kolekcije Muzeja savremene umetnosti u Beogradu i izbor radova za ovu izložbu, od samog osnivanja Muzej je bio orjentisan ka jugoslovenskom umjetničkom prostoru, a danas je okrenut ka širem regionu. Od umjetnika koji žive i rade u Crnoj Gori na izložbi je zastupljen rad ‘Društvo mirne koegzistencije’ (2011) Irene Lagator Pejović, nabavljen posle samostalne izložbe ove umjetnice u Salonu Muzeja”, istakla je Ratković.
Pored Lagator Pejović, na izložbi su zastupljena i djela drugih umjetnika povezanih sa Crnom Gorom: grafičarke Anke Burić iz Nikšića; Mila Milunovića (Cetinje, 1897 - Beograd, 1967), jednog od najvećih crnogorskih slikara i likovnih kritičara koji je bio i jedan od osnivača i profesora današnje Akademije likovnih umetnosti u Beogradu, kao i Umjetničke škole na Cetinju; zatim Predraga Peđe Neškovića koji je rođen u Bijeloj, 1938. godine i jedan je od najpoznatijih apstraktnih stvaralaca sa prostora bivše Jugoslavije, a važi za jednog od najznačajnih slikara u Srbiji u posljednjih pola vijeka; te slikara, fotografa, konceptualnog umjetnika Aleksandra Rafajlovića rođenog u Beranama 1957. godine; slikara Jovana Zonjića (Cetinje, 1907 - Beograd, 1961), jednog od najznačajnih slikara na prelazu iz akademskog u moderno slikarstvo, kao i Baranina Ilije Šoškića rođenog u Dečanima 1935. koji od 1969. živi u Italiji, pa važi za jednog od najpoznatijih crnogorsko-jugoslovensko-italijanskih vizuelnih umjetnika, naročito u performansu i instalacijama. Predstavljena su djela nekih od najznačajnijih umjetnika prve polovine 20. vijeka, kao što su: Nadežda Petrović, Sava Šumanović, Sreten Stojanović, Dušan Jovanović Đukin, Petar Dobrović, Marko Ristić; zatim druge polovine 20. vijeka: Miodrag Protić, Ljubica Cuca Sokić, Bora Iljovski, Đorđije Crnčević, Nevenka Stojisavljević, Zoran Dimovski, Dobrivoje Bata Krgović, Mrđan Bajić, Zoran Naskovski; kao i prve dvije decenije 21. vijeka gdje su zastupljeni, između ostalih: Biljana Đurđević, Ivan Grubanov, Vlada Nikolić, Gotfrid Helnvajn, Nedko Solakov i drugi.
“Publika ima priliku da vidi neka od značajnijih istorijskih djela, reprezentativna za svoje vrijeme nastanka, kao što su ‘Heksagonalni prostor’ Miće Popovića, ‘Tabula rasa’ Dimitrija Bašičevića Mangelosa, ‘Mao Ce pliva u komunizmu’ Dušana Otaševića, ‘12 x Solženjicin’ Đorđija Crnčevića, crteže Petra Dobrovića ili grafike Vladimira Veličkovića. Takođe, izložena su djela umjetnika srednje generacije, kao što su Skulptura od plafona do poda iz 1993. godine Dobrivoja Bate Krgovića, ‘Skulptura (Untitled Statement)’ iz 1997. godine Zdravka Joksimovića. Na izložbi su zastupljeni, između ostalih, i Biljana Đurđević sa radom ‘Oruđe delanja’ iz 2014/2015. godine, zatim Slobodan Šijan sa djelom ‘Filmski letak’ (1976/1979), ali i radovi inostranih umjetnika, ‘View to the West’ Nedka Solakova iz 1989. godine, ‘The Disasters of War 46.’ Gotfrida Helnvajna i mnogi drugi”, ističe Ratković uz preporuku da se izložba pogleda.
Kritika na djelu: Izložba je odraz neutralnog stava
U okviru projekta “Kritika na djelu” koji realizuje NFC “Filmart”, u saradnji sa portalom SEEcult.org na temu odabranih značajnih izložbi koje se u Srbiji realizuju u periodu 2016/2020. godini istoričarke umjetnosti dr Jasna Jovanov i dr Jelena Vesić, kao i istoričar umjetnosti Dušan Vasić zaključili su da izložba u velikom dijelu nije opravdala svoj cilj.
Jovanov smatra da je izložba akvizicija Muzeja savremene umetnosti u Beogradu nedovoljno informativna za najširu publiku, ali i da “ne daje odgovore na mnogobrojna pitanja koja se nameću u vezi sa predstavljenim radovima i periodom od gotovo tri decenije na koji se odnosi”, prenosi Seecult. Vasić ocjenjuje da je izložba MSUB “ostala na pola puta između hronološke postavke i zaokružene cjeline koja bi zaista reflektovala muzejsku politiku otkupa u proteklih turbulentnih 25 godina na koje se odnosi”, dok Vesić ističe da izložba “umjesto da ponudi presjek prethodne tri burne decenije istorije te institucije, izražava neutralizujući stav”, te da “postavka djeluje kao svojevrsna sprdnja, kako u konceptualnom, tako i u vizuelnom smislu”, saglasna sa kolegama da ne pruža bilo kakvo novo saznanje ili pouku u vezi sa periodom na koji se odnosi.
Jasna Jovanov zamjera i to što na izložbi nema radova mladih savremenih umjetnika “čiji bi otkup podrazumijevao određeni rizik”, no, ona upravo u tome i vidi ulogu muzeja savremene umetnosti - kao arbitra koji bi trebalo da edukuje publiku o tome šta jeste, a šta nije vrijedno umetničko djelo. Pored toga, Jovanov postavlja pitanje kome se muzej obraća ističući da “izložba uskraćuje mogućnost komunikacije s publikom”.
Bonus video:
