Dr. Jekyll and Mr. Hyde (Doktor Jekyll i gospodin Hyde, 1941) - Victor Fleming
Iako u svim segmentima - naročito u uvođenju erotskih elemenata u priču, gdje je bilo za pretpostaviti da će režiser Red Dust (Crvena prašina, 1932) imati prednost nad Mamoulianom - zaostaje za maestralnom verzijom iz 1932, Flemingov Dr. Jekyll and Mr. Hyde nikako nije promašaj. Naprotiv, zbog fascinantne glume Bergman, na čije je insistiranje i promijenjen kasting pa je ona preuzela ulogu ‘loše’ šankerice Ivy, a Lana Turner vjerenice Bee, film poprima snažnu emocionalnu dimenziju čime Flemingova verzija Stevensonovog utemeljujućeg horor teksta dobija na svježini, budući da se otkriva nova perspektiva za sagledavanje presudnih implikacija fundamentalnog narativnog zapleta.
S obzirom da je u fokusu pažnje shizofrena konstitucija čovjeka/muškarca, koja se u naučnom eksperimentu doktora Jekylla (Spencer Tracy) ovaploćuje rastakanjem na dvije polovine, dobru i zlu, lik Bergman postaje emocionalni katalizator koji konkretizuje fatalne posljedica kada se jedan od ljudskih unutrašnjih potencijala ostvari do kraja.
Kontrastirajući prvo doktorovo, a onda i Hydeovo ponašanje prema Ivy, kao i njene reakcije, Fleming može da Dr. Jekyll and Mr. Hyde profiliše kao spoj sadizma (naročito u montažnim sekvencama, tik pred Jekyllovu transformaciju) i melodrame, u kojem ponešto simplifikovana frojdistička seksualna asocijativnost ipak uspjeva da pruži zadovoljavajuću - makar u ovakvom okviru - motivacijsku osnovu za djelatni dualitet u samom središtu humaniteta.
Casablanca (1942) - Michael Curtiz
Primjer kako se klasično ispripovjedana priča bez inovativnog zapleta u režiji čovjeka koji je bio samo (dobri) zanatlija, može pretvoriti u aporični, izuzetno kompleksni tekst koji podržava različita tumačenja. Razmatrajući film unutar Curtizovog opusa, kritičar Andrew Sarris je rekao da je Casablanca ‘najsrećnija od svih srećnih slučajnosti’, no mnogo više od sreće i slučajnosti ovdje je faktor precizni kasting Bergman.
Arhetipski karakter filma prevashodno se sastoji u dramatizaciji izbora gdje žena treba da se odluči između partnera koji oličava racionalnost i poštovanje društvenih, bračnih i političkih (žrtvovanje zarad viših ciljeva) obaveza i prave ljubavi, ljubavi koja je vezana za avanturu, neizvjesnost: uvjerljivost režiserovog djela, pa i njegov status kao klasika, zbog toga suštinski počiva na sposobnosti Bergman da svojim performansom paradigmatično ocrta ovu dilemu (s druge strane, u takvoj interakciji, bilo je dovoljno da Humphrey Bogart samo pokaže kako je ranjiv).
No, ostvarenje koje je dalo neke od najromantičnijih ljubavnih scena i melodija u istoriji Hollywooda, svejedno se završava žanrovski diskutabilno, muškim prijateljstvom. U tome se ultimativno sastoji i subverzija filma Casablanca: umjesto da se konačno stvori heteroseksualni par koji je romantično priželjkivan i generički obećavan, konkluzija preokreće očekivanja, pa i potkopava melodramsku strukturu: u noć zajedno odlaze Rick (Bogart) i kapetan Renault (Claude Rains).
Gaslight (Plinsko svijetlo, 1944) - George Cukor
Većina autorove filmografije je obilježena pasivnom režijom gdje je označiteljski rad prevashodno bio sveden na pragmatizam, ali Gaslight svjedoči da je Cukor povremeno znao da stavi veći akcent na stilizaciju. Zbog toga je i Gaslight neuobičajeno atmosferičan, čak i napet film za Cukorove standarde, u kome je uspio da stvori ambijent gdje se prepliću romantizam, gotika, anksioznost i klaustrofobija u priči u kojoj suprug (Charles Boyer) - eda bi se dokopao nakita - pokušava da izludi vlastitu ženu (Bergman, koja je za ovu ulogu uzela svog prvog Oskara).
Pa opet, ultimativno, uvjerljivost Gaslight bazira se na glumačkoj interpretaciji Bergman koja je mogla upečatljivo da otjelotvori te disparatne tendencije. Zbog te usredsređenosti na Bergman, najzanimljivija dimenzija Gaslight se dobija kada se film počne razmatrati, ne u okvirima Cukorovog opusa, već kada se poveže - postoje znakovite paralele glede lociranosti patnje heroine - sa Hitchcockovim remek-djelima, Notorious i Under Capricorn.
The Bells of St. Mary’s (Zvona crkve Sv. Marije, 1945) - Leo McCarey
Dok je Going My Way (Idem svojim putem, 1944) tek zašećerena verzija McCareyevog katolicizma, manjkava a ponekad i dosadna mješavina obavezujućih muzičkih numera i trivijalnog zapleta o dobrim djelima, dotle je The Bells of St. Mary’s režiserov ključni masterpis, kako zbog sjajnog inkorporiranja ‘pravog’ autorovog religioznog svjetonazora, tako i zbog toga što je melodramski, filozofski i ideološki sadržaj filma u potpunosti realizovan, do posljednje sofisticirane poente integrisan u relacijama koje sestra Benedict (savršena Bergman) i otac O’Malley (Bing Crosby) imaju međusobno i sa ljudima oko sebe.
Ako je u Going My Way bila očigledna preskripcija, gotovo nasilno upisivanje zaključaka, dramaturški jednosmjerno građenje ‘poruke’, u The Bells of St. Mary’s, pak, prisustvujemo organskom i minucioznom razvijanju priče i likova: sve važno dolazi ne spolja, već iz naracije i mise-en-scènea, što je upravo temeljni formalni postupak za autentično prikazivanje spiritualne ljubavi.
Režiserova dragocjenu sposobnost da istu pregnantnost iz scene prenese i na kadar nudi sam završetak The Bell of St. Mary’s: sve ono o čemu je film svoju poentu, konačno zaokruženje dobija u close-upu Bergman (s obzirom da je u odori časne sestre, ona je na neki način u cijelom filmu u close-upu, što će do kraja glorifikovati i glamurizovati Hitchcock u Notorious, filmu koji posjeduje - zbog njegove omiljene glumice - najveći broj krupnih planova u cijelom autorovom opusu!), kada joj otac O’Malley saopštava da je bolesna od tuberkoloze.
Tako, u jednom od najljepših i najdirljivijih kadrova u holivudskom kanonu, njeno lice dobija metafizički sjaj, jer s-hvata da je O’Malley zapravo (netjelesno, naravno) voli, te da su njene molitve uslišene, iako mora da napusti crkvu i školu kojima se bila posvetila.
Notorious (Ozloglašena, 1946) - Alfred Hitchcock
Notorious je opčinjavajuća, kompleksna studija o odnosu ljubavi i dužnosti, romanse i saspensa, izdaje i povjerenja, pri čemu se na metažanrovskom nivou to preplitanje ogleda u strukturnoj korespodenciji melodrame i trilera, a na filozofskom, između Erosa i Tanatosa.
Uz pomoć špijunske fabule o nacističkim pokušajima da se dokopaju uranijuma za pravljenje atomske bombe, Hitchcock maestralno razvija jednu od svojih uporišnih poetičkih osobina: za ovog režisera, zaplet nije svrha već MacGuffin, sredstvo da se naracija pokrene i održava u tenziji, da se dobije kontekstualizacija napetosti, eda bi se onda moglo koncentrisano prići onome što je, u suštini, i jedino važno: odnosu koji se razvija između Alicije (Bergman) i Devlina (Cary Grant).
Esencijalna melodrama: Notorious je ’parabola’ o iskupljenju kroz ljubavno požrtvovanje, koja svoje puno emocionalno i značenjsko ispunjenje dobija zato što je u ovom filmu, po mišljenju potpisnika ovih redova, Ingrid Bergman kreirala najbolju filmsku ulogu u povijesti sedme umjetnosti.
Bonus video:
