Mlada crnogorska rediteljka Sara Stijović u svom novom filmu “Idiot” stvara neku novu realnost, kako ona kaže, ali se i oslanja na jedan kadar arhivskog materijala. Ovaj inovativniji pristup stvaranja “Idiota” poveo ju je na put festivalâ koji je započeo na internacionalnom filmskom festivalu Bristol Interfest u Koloradu.
Nakon premijere na američkom tlu, film je tokom prve polovine avgusta bio predstavljen na Anatolian Short Film Festivalu u Turskoj, a nakon toga se seli u Bosnu i Hercegovinu gdje će se prikazati tokom Bihać Avantura Film festivala. “Idiot” je takođe od nedavno dostupan i publici širom svijeta zahvaljujući platformi Vimeo i festivalu Lift-Off Global Network.
Stijović trenutno radi i na svom debitantskom dugometražnom filmu, dokumentarcu “Đina”, koji je prvi crnogorski projekat ikada - a prošle godine i jedini evropski projekat - selektovan za prestižnu radionicu La Fabrique Cinéma de l’Institut Francais 2020. u sklopu 73. Kanskog filmskog festivala. Film je takođe nagrađen i na trećem Balkan Film Marketu u Tirani, među petnaest izabranih projekata selektovan je za BEST PITCH for Documentary film, a podržao ga je Filmski centar Crne Gore i Filmski centar Srbije. “Đina” dokumentuje privatnu, a zatim i političku biografiju Đorđine Đine Markuš, Crnogorke koja je tokom rezolucije Informbiroa u Jugoslaviji poslata na Goli otok.
Stijović je rođena u porodici likovnih umjetnika u Podgorici. Osnovnu školu i gimnaziju završila je u rodnom gradu, a četvrti razred srednje škole učila je u Sijetlu, savezna država Vašington, u Sjedinjenim Američkim Državama. Filmsku i televizijsku režiju na Fakultetu dramskih umjetnosti na Cetinju upisala je 2016. godine, gdje je završila osnovne studije i nastavila školovanje upisivanjem Specijalističkih studija na programu Filmska režija - Dokumentarni film.
Stijović je bila dio organizacije nedavno održanog Luft festa, prvog studentskog filmskog festivala u Crnoj Gori koji je realizovao Studentski parlament Univerziteta Crne Gore. Kako je protekao Luft festival, o čemu govori film “Idiot”, kako napreduje njen debitanski, dugometražni dokumentarac, Sara Stijović otkriva u razgovoru za “Vijesti”.
Nedavno je realizovana jedinstvena manifestacija, prva tog tipa u Crnoj Gori, Luft fest. O čemu se radi i kakve utiske nosite?
Luft film fest je prvi studentski filmski festival u organizaciji Studentskog parlamenta Univerziteta Crne Gore. Inicijativa za organizacijom filmskog festivala nastala je usljed činjenice da je zbog nezavidne epidemiološke situacije, veliki broj vannastavnih aktivnosti koje su se tradicionalno organizovale, ostale su nerealizovane. Luft film fest je bio uspješno realizovan “studentski poduhvat” koji je okupio studente svih univerziteta Crne Gore. Festival se održao u tri crnogorska grada - u Podgorici, na Cetinju, i u Nikšiću, gdje su prikazani po jedan film važan za svjetsku, evropsku i crnogorsku kinematografiju. Luft film fest je realizovan zahvaljujući Filmskom centru Crne Gore, a prijatelji festivala su bili pivara “Trebjesa” i “Aqua Bianca”.
Koliko je bilo izazovno realizovati festival s obzirom na sve okolnosti, ljudske resurse, ograničenja i slično?
Nije bilo nemoguće - to ste vidjeli. Prvo veče festivala je održano u Podgorici, i ispraćeno lijepim brojem posjetilaca i gledalaca. Druga noć festivala je bila namijenjena Ljetnjoj pozornici na Cetinju koja je te večeri primila preko 400 gledala i oduševila nas tim predivnim prizorom. Dok je zaključna večer festivala sačuvana za Nikšić, gdje je u manjem broju i intimnijoj atmosferi gledan film “Hladni rat”, Pavela Pavlikovskog.
Za uspješnu realizaciju ovog studentskog poduhvata posebno bih istakla tri člana Studentskog parlamenta Univerziteta Crne Gore - Sašu Roćena, Andreja Vukčevića i Aleksandra Šipčića - bez čijeg rada i ogromnog truda se ni luft od Lufta ne bi dogodio. Drago mi je što sam imala priliku da budem dio ekipe, i raduje me sljedeće izdanje Festivala!
Nedavno je Vaš film “Idiot” bio dio zvanične selekcije Bristol Interfesta, internacionalnog filmskog festivala koji se održava jednom godišnje u istoimenom gradu u saveznoj državi Kolorado. Kakvi su komentari selektora na film i Vaši utisci?
Kao neko ko je, još kao srednjoškolac, godinu dana živio na američkom tlu, koje mi je, na neki način, i pokazalo koliko ništa nije nemoguće, utoliko mi je bilo još i draže kada sam saznala da naš “Idiot” ide preko okeana. Kao razlog zbog kojeg je film selektovan za festival navedena je inovativnost u pristupu tretiranja lokalne teme - pretpostavljam da im se dopao pristup temi, tretman ženskih likova, korišćenje arhivskog materijala, možda…
U najavi filma se govori o nekoliko tona prosutih malina ispred Ministarstva poljorivrede. Da li su Vam inspiraciju za film dala možda dešavanja iz 2018. godine kada je više bjelopoljskih malinara, u znak protesta zbog prestanka otkupa maline, prosulo više stotina kilograma maline ispred zgrade Opštine?
Jesu, upravo taj događaj! Postojalo je nešto u tom krupnom kadru zgaženih, gotovo krvavih, malina što me je fasciniralo i ponukalo da stvorim cijelu jednu fiktivnu priču - stvorenu samo u odnosu i za taj jedan kadar (z)gaženih malina. Kao neko ko se tokom studija zaljubio u dokumentarni film kao filmski rod, bio mi je izazov da napravim igrani film koji se naslanja na jedan kadar arhivskog materijala - bilo je potrebno razdvojiti realnost od prošlosti, stvoriti novu realnost koju pričamo filmom, stvoriti prošlost radnje u filmu, sve okolnosti, kontekst, motivacije, i slično. Sve mi je to bilo jako zanimljivo za igru. Šta je stvarno? Stvarno, šta je stvarno?
Zbog čega ste odlučili da se film baš zove “Idiot”? O čemu se radi, koja je glavna tema “Idiota”?
”Idiot” je bio pravi “Idiot” od prvog trenutka. Naziv prirodno proističe iz narativa filma i koliko god puta da sam pomislila da “Idiot” ne treba da bude tako nazvan, ostajala sam pri prvobitnoj ideji i instinktu. Pored opštepoznatih značenja riječi “idiot” u slengu, specifično slengu televizije, on ima još jedno značenje, a to je da se “autoscript” odnosno mašina sa koje voditelj/ka dnevnika čita vijesti, naziva “idiot”. Pošto u filmu Sanja Vujisić tumači ulogu mlade spikerke, nove u poslu, u kontekstu televizije kao organizma koji je jedan cijeli mikrokosmos funkcionalan samo po svojim načelima postojanja, željela sam da napravim kontrast i smjestim jedno mlado biće, spikerku Maju, naspram tog “idiota”… Kroz elemente komike postavlja se pitanje ko je (sve) idiot: jer nije samo autoscript.
Pored Sanje Vujisić, koju možemo vidjeti u trejleru, ko je sve učestvovao u radu na ovom projektu?
Glumačku ekipu osim Sanje, koja tumači glavnu žensku ulogu, čine glumice Dubravka Drakić i Ivana Mrvaljević i glumac Đorđije Tatić, koji su svojom igrom obogatili i Sanjinu igru i film u cjelosti. Nenametljivo i divno su svoj doprinos filmu dali i Lazar Đurđević, Mirjana Spaić, i Pavle Marković, kao tadašnji studenti glume, koji su ravnopravno dijelili set sa starijim i iskusnim glumicama i glumcima.
Scenario za film smo pisale Sara Đurović i ja, direktor fotografije filma je Dušan Vuleković, montažerka filma Nevena Jovanović, a dizajn zvuka potpisuje Sergej Vučković, dok smo se produkcijom bavile Tamara Pavićević i ja. Šminku potpisuje mlada i talentovana Ivana Kadić. Ono na šta sam takođe posebno ponosna u vezi sa procesom rada na ovom filmu je originalna muzika koju potpisuje Enes Tahirović - zahvalna sam mu na trudu i ljubavi koji je posvetio filmu, a o beskonačnom talentu neću ni govoriti. Ogromnu zahvalnost dugujem i Stefanu Pavićeviću (klarinet), Luni Konstadinović (I violina), Igoru Pejoviću (II violina), Petru Obradoviću (viola) i Vladimiru Drobnjaku (violončelo) koji su Enesovu kreaciju oživjeli i uživo izveli za potrebe snimanja kompozicije. Film je nastao kao završni rad na Fakultetu dramskih umjetnosti a sufinansiran je od strane Filmskog centra Crne Gore. “Idiot” je nastao us pomoć RTCG-a.
Kako je teklo snimanje i šta su bili glavni izazovi, kako ste zadovoljni saradnjom i da li je nešto predstavljalo posebnu prepreku tokom snimanja?
Sa produkcijske strane, ovaj film je bio ogroman zalogaj - taj zalogaj smo Tamara i ja, uz pomoć nekolicine predivnih ljudi - sa slašću gricnule. Ova priča se ne bi mogla ispričati bez arhitekture koju su prostori Radio Televizije Crne Gore unijeli u film a mi stvorili neku drugu Televiziju, neki drugi mikrokosmos. Ne bi bilo kraja spisku divnih ljudi koji su nam pomagali kada nam u pola noći zatreba pomoć - koji iz postelje ustanu i dođu da nam pomognu - zbog toga mi i odjavna špica filma traje toliko koliko traje… Da nije bilo njih, ne bismo snimili film, u to sam sigurna.
Sa te, produkcijske i organizacione, strane, bili su svi izazovi. Kada su u pitanju saradnje - sa glumcima, na prvom mjestu, a onda i sa cjelokupnom autorskom i tehničkom ekipom - takve saradnje želim na svakom svom projektu i poželjela bih ih svima.
Kao mlada i uspješna rediteljka, šta biste rekli, koje teme Vas posebno okupiraju i kakvom pristupu težite?
Mlada - zadržimo se na tome. Jedino šta mogu sa sigurnošću reći u vezi sa korpusom tema koje sam u svojim studentskim filmovima, a evo i kasnije, obrađivala, jeste da su to uvijek bile teme koje su me tjerale na istraživanje - neki radovi su zahtijevali temeljan istraživački rad u čisto faktografskom smislu, neki su zahtijevali veći emotivni upliv od drugih, dok su neki tražili balans dvaju načela. Šta god uvijek bilo - tražilo me je, i ja sam ga tražila nazad. Tjeralo me je na misao, na nutrinu, igru, na želju, na me… O svemu još učim, i želim još mnogo da iskusim i naučim i probam prije nego se opredijelim da jedan princip ili jedan pristup - jer ću tek tada biti sigurna u izabrani.
Kakvi su Vaši planovi za dalje, ima li u najavi nekih novih predstavljanja, filmova i slično?
Moji budući planovi se, na jednoj strani, odnose na nastavak formalnog obrazovanja, te se master studijama u nekoliko evropskih država umnogome radujem, dok na drugoj strani nastavljam rad na “Đini”, kao svom debitantskom dokumentarnom filmu. U međuvremenu radim na drugim filmovima - jedan od njih, kratkometražni dokumentarni pod nazivom “Da zakitim mramor cvijećem” imaće premijeru na jubilarnom izdanju jednog festivala u oktobru - ali otom potom, za detalje ima vremena.
Radimo vrijedno i sa mnogo ljubavi
Pored filma “Idiota” radite i na filmu “Đina”. U kojoj je fazi ovaj projekat, koliko je korona usporila razvijanje situacije?
”Đina” sama diktira svoj tempo, tako da se i projekat razvija onako kako je prirodno - otkrivaju se novi aspekti priče, priča se prvo u dramaturškom a onda i rediteljskom segmentu nadgrađuje i razvija. Broj članova ekipe polako raste, radi se postepeno i sistematično. Ne mogu reći da nam je korona odmogla, čak i suprotno - mi smo iskoristili vrijeme koje nam je dala, i unaprijedili projekat na najbolji mogući način. Radimo vrijedno i sa mnogo ljubavi, i istinski se radujem filmu, radujem se “Đini”!
U međuvremenu radim i na drugim filmovima - jedan od njih, kratkometražni dokumentarni pod nazivom “Da zakitim mramor cvijećem” imaće premijeru na jubilarnom izdanju jednog festivala u oktobru - ali otom potom, za detalje ima vremena
Bonus video:
