“Upoznajući tuđu tuđinu, htedoh da izgubim svoju, da vidim kako je biti stranac u tuđoj zemlji, pošto sam bio stranac u sopstvenoj, i sve to da bih joj se jednom, ako uspem, vratio kao domorodac... Uspeo sam samo da se kao stranac i ovde i tamo odomaćim. Da postanem stranac svuda. Najpre sam bio prinudni stranac, i to je bolelo. Kad postadoh dobrovoljac u stranstvovanju, stranac po izboru, bol je uminuo. Shvatio sam da je stranstvovanje moja priroda, moja sudbina. Da ću svakad i svuda biti - stranac”, zapisao je Borislav Pekić u pismima “Korespondencija kao život, Prepiska sa prijateljima (1965-1986)”.
I kao što to uglavnom biva na ovim prostorima, “odomaćiš” se tek onda kada prestaneš da bitišeš. Tek onda izgubiš status stranca.
Sa željom da popularizuju književno stvaralaštvo poznatog romansijera, dramskog pisca i scenariste Borislava Pekića, šavnički Centar za kulturu, sport i medije je u Kreativnom habu Kuća Pekića (rezidencijalnom centru za književnike i druge umjetnike) u Šavniku, u okviru jednodnevne manifestacije “Pisac i zavičaj”, organizovao okrugli sto sa temom “Etički i poetički profil u djelima Borislava Pekića”. Moderatorka je bila Slavojka Marojević koja se osvrnula na pomenuta pisma ističući da pisma, kao i cjelokupni Pekićev opus, govore o tome da su život i literatura povezani u čvrst koordinatni sistem i da sadrže univerzalne motive.
Dr Radoje Femić analizirao je slike o građanskoj klasi kroz motive posjedništva u romanu “Hodočašće Arsenija Njegovana” istučući da je riječ, prije svega, o građanskom romanu, a zatim o socijalnom, porodičnom i romanu lika.
“Glavni junak ovog romana, u Pekićevoj umjetničkoj viziji, prikazan je kao tipični predstavnik građanske klase, stasale između dva svjetska rata na prostoru bivše Jugoslavije. Zato je veoma važno naglasiti da je ovaj roman pesimistička projekcija individualne i kolektivne egzistencije građanskog naraštaja, nespremnog da se prilagodi velikim promjenama koje je donio nemilosrdni istorijski mehanizam”, kazao je Femić.
Sučeljavajući fenomene posjeda, na jednoj, i revolucije, na drugoj strani, narator je, prema riječima Femića, dočarao imaginarnu stvarnost u kojoj glavni junak podozrijeva od tamnih, stihijskih sila koje ugrožavaju pravo na privatnu svojinu i na akumulaciju kapitala.
“Svojevrsno iskupljenje Arsenija Njegovana u očima čitalaca sadržano je u njegovom oduhovljeneom odnosu prema sticanju materijalnih dobara, koja ne figuriraju samo kao izraz statusne i ekonomske moći, nego pokazuju i istinsku karkaternu prirodu titulara. Pekićev imaginarni svijet ovim tekstom čitaoca uvodi u svojevrsnu sagu o Njegovanima, koji predstavljaju centar njegovog umjetničkog univerzuma, kao loza koja po svojoj sudbini odgovara arhetipskoj strukturi - biblijskom Noju koji je bio izložen potopu kao manifestaciji božije srdžbe za ljudska sagrešenja. Paralelizam između drevnog, legendarnog, i savremenog, dehumanizovanog svijeta, nameće se kao fundament Pekićeve poetike, zasnovane na pesimističkom uvjerenju da je čovjek u sudaru sa silama istorije, ideologije i politike uvijek na gubitku, a čovječnost unaprijed poražena pred nemilosrdnošću dogmatske manipulacije”, smatra Femić.
Mr Marijana Zečević govoreći o romanu “Kako upokojiti vampira”, istakla je da je riječ o djelu koje govori o “cijelom jednom procesu razvitka civilizacije koja je bila zasnovana na zlu i ekstremnim metodama i spravama za mučenje, te pitanjima o dehumanizaciji, moralu, zlu, satanizovanju svijesti, čovjeku, istoriji, umjetnosti, ubistvu, totalitarizmu onih koji su uživali glas okrutnih i efikasnih zavojevača, nacističkoj praksi i smrti”.
“Centralni tematski kompleks u romanu ‘Kako upokojiti vampira’ utemeljen je spoljnjim filosofskim načelima, kao obrascima mišljenja, utkan je duboko u unutrašnju strukturu djela, pokušavajući da zađe u mehanizme koji su uticali na segment istorije, uspostavljajući determinizam koji glavnom liku postaje potencijalni alibi za lojalnost prema normama Gestapoa, apstrahujući samo zlo kao intelektualnu potrebu uma da zalazi u filosofsko”, istakla je Zečević.
Mr Aleksandar Ćuković govorio je o Pekićevom doživljaju slobode i demokratije, kao i o knjizi političkih eseja i govora “Stope u pesku”.
“Sloboda za Pekića nije bila trenutno osjećanje stanja, nego trajno osjećanje cilja. Za njega je lični moral podrazumijevan kao osnov svake opšte politike i od toga Pekić nije odstupao. Demokratija, kao najmanje rđav oblik vladavine, za Pekića je bila ništa drugo do kompromis, a kompromis sinonim za život. Sve nedaće i svako odsustvo života na Balkanu, a naročito kod nas na tlu bivše Jugoslavije, smatrao je mogućim i učestalim upravo zbog odsustva demokratije, one suštinske, a ne nekakvog istorijskog, ili pak geografskog prokletstva, koje se u laičkoj i stručnoj javnosti najčešće u proteklom vijeku potezalo kao argument”, kazao je Ćuković.
Glumac Slobodan Marunović govorio je Pekićeve citate.
Manifestacija “Pisac i zavičaj”, organizovana je kao dio programa “Kultura sa dvije zore”, koji šavnički Centar za kulturu realizuje uz podršku Ministarstva kulture i medija Crne Gore i Opštine Šavnik
Premijera duodrame “U Edenu, na Istoku”
Premijera duodrame “U Edenu, na Istoku”, Borislava Pekića, biće održana 30. maja u sali šavničkog Centra za kulturu, sport i medije, sa početkom u 20 sati. Riječ je o praizvedbi ove Pekićeve drame u Crnoj Gori, čiju režiju i dramatizaciju potpisuje Milo Vučinić, kome je ovo ujedno i praktični dio master rada. Uloge tumače Dejan Ivanić i Stefan Vuković.
“U Edenu, na Istoku” - kao sukob progonjenog i progonitelja - za mene je bio putovanje kroz kompleksne i zamršene dubine ljudske psihe, gdje su iluzije i opsesije postale stvarnost. Proces je bio istraživački u svojoj suštini. Proučavali smo hermetičnost Pekićevog svijeta, tražeći načine da označimo ne samo sukob u tekstu, već i nijanse usamljenosti koja ga hrani”, naveo je Vučinić.
Prema njegovim riječima, Pekić je pomenuto djelo sagledao kao optimističku farsu, koja poetski, intelektualno i komično propituje paradoks odnosa progonjenog i progonitelja, kao univerzalnih i svevremenih socijalnih relacija pojedinca i društva.
“Proces rada bio je demokratičan, zajednički poduhvat u kojem smo glumci i ja zajedno dolazili do većine rješenja. Fascinirala nas je kompleksnost odnosa između likova - progonjenog i progonitelja, dvije strane istog novčića, utkane u bezvremeni ples moći i nemoći. Pokušali smo i da označimo kako njihove usamljenosti i iluzije izobličuju stvarnost. Ovo je i portret svijeta u kojem se i najgore stvari dešavaju najboljima, i obrnuto”, istakao je Vučinić.
Vjeruje da su uspjeli da barem zagrebu kompleksnost i dubinu Pekićevog svijeta, ističući vječiti sukob progonjenog i progonitelja kroz prizmu lične opsesije i usamljenosti. “U Edenu, na Istoku” nije samo drama, već odraz univerzalne ljudske borbe za ostvarenjem i prepoznavanjem u svijetu iluzija.
Centar za kulturu, sport i medije Šavnik ovaj projekat realizovao je uz podšku: Ministarstva kulture i medija Crne Gore, Fakulteta dramskih umjetnosti, Crnogorskog narodnog pozorišta i Opštine Šavnik.
Bonus video:
