Džika, mlini, slika...

A niz Ribnicu, mlinovi: Stankovi, Muratovi; na Vrelima ribničkim, mlinovi Petra Tokova... Slavio se nekad Prvi maj, praznik rada, na Vrelima, u kojima se pivo hladilo, a omladina igrala, pjevala...

2257 pregleda 3 komentar(a)
Branko Mirković i autor teksta, Foto: Privatna arhiva
Branko Mirković i autor teksta, Foto: Privatna arhiva

Svratih onomad, nenajavljen, u podgoričku brijačnicu, na ćošku Balšića i Miljana Vukova; i s vrata upitah, mogu li...

- Doma si! – reče brijač Džika.

Tako je vazda bilo sa Staropodgoričanima; uđeš ka’ u svoju kuću...

Gradovi se rađaju, rastu i umiru, kao i ljudi.

- Ali, ima gradova koji ne mru; oni nalaze u sebi snage da nadžive ratove i zemljotrese, požare i razorne udare vremena, kadri da se obnavljaju - kazivao je crnogorski pisac, akademik Čedo Vuković.

Tako i ovaj grad, na Ribnici i Morači.

I: “sjećanje me ovi”. Vrijeme đačko, pa bi s drugarom, Mirom Raičevićem strknuo s časova u brijačniicu Branka Mirkovića, preko mosta Braće Zlatičanina, uz lijevu obalu Ribnice, da prodivanimo. Na zidu tri slike: pariški motivi. Bao Mandić i Slobodan Pavićević bjehu šegrti. Ispred brijačnice, za sunčanih dana, na hoklici, Brankova majka, Gospava...

Katkad bih s Ratkom Vujoševićem svratio u krčmu kod stare Berdanke, preko puta Osmanagića džamije, gdje su se uz čašicu rakije skupljali staropodgoriči boemi.

“Orevuar Montenegro”.

Montenegro, tragičejska goro... Kućo, istorijo...

Izdanak stare i ugledne podgoričke familije, Branko Mirković, volio je fudbal; drugovao s fudbalerom “Budućnosti” Budžom Vukotićem, nekadašnjim članom mlade reprezentacije Jugoslavije.

Igrali su Briječani, Satkulani, Tećijani, Dračani, romantičan fudbal; u početku s “krpenjačama”, a kasnije “pravim” loptama. Starovarošani su vazda bili dobri fudbaleri: učili fudbal po mahalama, a onda, odlazili u “Budućnost”.

Oduševljavali su fudbalski boemi, Kaplan Mustagrudić i Peko Methadžović, jedan od najboljih crnogorskih odbrambenih igrača. Oba zanatlije; Kaplan tapetar u Vučedolskoj, a Peko krojač u svojoj radnji na uglu ulica Miljana Vukova i Balšića. Šio je vrhunska odijela; porodičnu tradiciju uspješno je nastavio njegov sin Enver zvani Ćoko.

Rojili su se fudbalski majstori starovaroški; na Brijegu Morače, braća, Ćaka i Gano Ćerić; Ćaka ubojita udarca, brz, a Gano fudbalski šarmer, kasnije uspješan trener. Zatim, braća Miročević, Janko i Tonko, stubovi “Budućnosti”, Janko u odbrani, Tonko u navali. Napravio je Tonko veoma uspješnu karijeru i u engleskom “Šefildu”, jednom od najstarijih fudbalskih klubova u svijetu.

- Fudbal smo usavršavali po mahalama starovaroškim, a zatim bi, gotovo s ulice, odlazili u “Budućnost”, pravu instituciju u onoj, Titovoj Jugoslaviji - pričao mi je dugogodišnji prvotimac “Budućnosti” Milan Rogošić.

I dva pravnika, dva asa fudbalska, Vučina Vasović i Lazo Radović. Vučina je nekoliko godina u “Budućnosti” igrao lijevo krilo, ali je rano prekinuo s fudbalom. Završio Pravni fakultet, doktorirao i postao univerzitetski profesor. Lazo je takođe završio Pravni fakultet, poslije “Budućnosti” igrao u “Partizanu” i evropskim klubovima.

Briječanin (s Brijega Morače), Ratko Rogošić, rekao mi je da su Vučina i Lazo mogli na utakmici, loptom, igrajući glavama, da stignu od gola do gola!

Bimu ga! - rekao bi Lazo Radović.

Kod Sat-kule, pekara Tuzovića, gdje bi Arifa, sestra mog kolege i divnog drugara, Cena Tuzovića, doturila toplu veknu hljeba...

A niz Ribnicu, mlinovi: Stankovi, Muratovi; na Vrelima ribničkim, mlinovi Petra Tokova... Slavio se nekad Prvi maj, praznik rada, na Vrelima, u kojima se pivo hladilo, a omladina igrala, pjevala...

Jednog dana davnog, siđoh do ušća Ribnice, takoreći u centru Titograda, poviše drevnog mosta neimara Adži-paše Osmanagića, obnovljenog na temeljima rimskog. Dva vitla umorno se okreću. Uz njih stari mlinari, Miroje i Petar Radulović.

- Posla je sve manje. Nekada je u ovim mlinima radilo svih šest vitlova, a to je bilo šest volova, šest velikih imanja, to je fabrika bila! - sjetno priča Miroje.

Klopara čaktalo. Iz koša sipi kukuruz; zrno po zrno. Jedan oveći pacov iskoči odnekud, pogleda nas radoznao, i hitro šmugnu u davno presahli vitao.

- I peraja nam se često lome. Kod Kuča naručujemo lučevo drvo, koje sami đeljemo i od njega peraja pravimo - veli Miroje.

Imao je Aco Prijić lijepu ideju da se u mlinovima na Ribnici naprave slikarski ateljei. Žmarila bi veselo ljupka Ribnica, kako reče Jevrem Brković, nekad rijeka a nekad rječica...

Slikao je moj prijatelj Bato Brajović, ljude, pokrajvođane, čudesne čunove, Skadarsko jezero, Vranjinu, Dodoše...

Bato Brajović: “Mlin na Ribnici”, ulje na lesonitu, 2018.
Bato Brajović: “Mlin na Ribnici”, ulje na lesonitu, 2018.foto: Privatna arhiva

Između nekoliko svojih najuspješnijih slika, izdvajao je ulje “Preko velikog blata”, naslikano 1967. godine.

Slika je komponovana tako da i posmatrač postaje učesnik u povorci slikanih figura, da nesvjesno poistovjeti svoju s njihovom sudbinom.

- Senzibilna jednostavnost strogog minimuma likovnih sredstava kojima je ova slika izražena, čine njenu misao nenametljivo prihvaćenom - kazivao mi je Bato Brajović.

Platna mu osunčana, svijetla...

Slikao je Bato Brajović i parišku Senu, gdje je proveo nekoliko godina.

Naravno, i mlinove ribničke; često.

Vedrog podgoričkog junskog dana, prije šest godina, donese mi sliku mlinova ribničkih (koju danas objavljujemo). Na poleđini ispisao: “Prijatelju Slobu Vukoviću, Bato Brajović, 8. VI. 2018.”

U Podgorici - doma si!

Bonus video: