Crno u crnom, plitki reljef i linija koja je nastala lijepljenjem 24-karatnog zlatnog listića preko kojeg je štampa... Ukratko, to je rezultat jednog likovnog eksperimenta, grafika malog formata čiji je autor renomirani umjetnik iz Nikšića, akademski grafičar Mirko Toljić.
Da je u pitanju “neko novo okruženje s nekim novim materijalima”, Toljić je kazao u razgovoru nakon otvaranja izložbe “Crnogorska grafika malog formata 2024”, u okviru koje je upravo za tu grafiku, naziva “Zlatna linija”, postao prvi dobitnik nagrade salona “Male grafike”, u kategoriji afirmisanih umjetnika.
Govoreći o svom dugogodišnjem umjetničkom stvaralaštvu i prisustvu kako na crnogorskoj, tako i na likovnim i grafičkim scenama regiona, Toljić objašnjava da ga privlače eksperimenti u grafici...
“Ranije sam praktikovao i da nacrtam nešto rukom, ali nisam krenuo na tu stranu, već u eksperiment sa materijalima i proširivanje mogućnosti osnovnih grafičkih tehnika, ne bi li se razrušila neka granica između skulpture i grafike... Grafiku “Zlatna linija” koju sam predstavio, teško je reprodukovati zato što ima sadržaje crnog u crnom, nekog reljefa, s tim što bih ovo smatrao nekim plitkim reljefom, a ima i novinu u sebi koju donosi lijepljenje tog, baš 24-karatnog zlatnog listića preko kojeg je štampa, sprovođenjem neke poetike, a ona je zapravo dio eksperimenta”, otkriva Toljić.
Eksperimenti dolaze upotrebom i unošenjem novih materijala, baš kao što su listići zlata...
“Ovdje se radi o namjeri da se upotrijebi zlato, jer zlato nije boja, već materijal i ono se u zavisnosti od svjetla ponaša drugačije. Znači, nekako se sve vrijeme teži ka tome da čovjek ima aktivan odnos prema radu, zato što se djelo sa svakom promjenom svjetla mijenja, zato što imamo taj crni reljef u crnom i imamo zlato koje nije boja, nego materijal, i koje ima refleksiju gledaoca u sebi”, navodi Toljić.
To je tek jedan od njegovih radova iz najnovijeg ciklusa, a otkriva i da se tokom naredne godine može očekivati njegova nova samostalna izložba u okviru koje će prikazati ono na čemu radi...
“Mislim da ću tokom ljeta 2025. imati samostalnu izložbu na kojoj ću predstaviti to što sad radim, a radim nešto novo. Napravio sam neko novo okruženje s nekim novim materijalima, pa to ne bih objašnjavao pričom, već izložbom kada za to dođe vrijeme”, najavljuje umjetnik.
Toljić kaže da je danas mnogo noviteta na polju grafike, koje treba prihvatiti i iskoristiti, pa tako on tokom čitave svoje karijere traga za novim izrazom, motivom, eksperimentom...
“Meni je bitno da nešto tražim. Iživi se jedna serija radova, zaokruži se neka cjelina i onda se ide u nešto drugo. Dešava se da moderna grafika sad nudi mnogo toga pronalaskom raznih novina. U industrijskoj grafici imamo tu težnju ka personalizaciji, znači, ono što je išlo na velike tiraže, sad ide na male tiraže i dosad su umjetnici, grafičari uvijek u istoriji koristili neke napuštene grafičke tehnike koje su bile nerentabilne za industriju. Sada se prvi put dešava da umjetnici grafičari prihvataju najnovija tehnološka dostignuća i tu traže neke elemente svog govornog vokabulara. Meni je poznat i jedan i drugi pravac, i eksperiment sa tim digitalnim jezikom koji definitivno postaje aktuelan, svakodnevan i ne samo da ga ne treba ignorisati, nego ga treba prihvatiti kao sasvim normalan”, ističe Toljić.
Njegova grafika jedna je od mnogih predstavljenih na izložbi “Crnogorska grafika malog formata 2024” koja je otvorena sredinom decembra u Podgorici, u galeriji “Art”, gdje je dostupna za posjetioce do 15. januara. Autorka projekta i prve izložbe ovog tipa je redovna profesorica Fakulteta likovnih umjetnosti na Cetinju, Vesna Bošković, a postavku realizuju Sekretarijat za kulturu Glavnog grada Podgorica i Muzeji i galerije Podgorice, u okviru manifestacije “Decembarska umjetnička scena” (DEUS).
Govoreći dalje o stvaranju grafike u malom formatu, Toljić ističe da se često tu naziru klice nečeg daleko većeg od predstavljenog. Za sebe kaže da pripada grupi umjetnika koji praktikuju rad u većim formatima, a eksperimentišu na manjima.
“Imamo grafičare koji se izražavaju u malom formatu i lijepo je vidjeti šta i kako oni rade. S druge strane, ljudi koji rade veći format i skloni su eksperimentu, gube puno vremena, a i jako je skupo eksperimentisati na velikim formatima, tako da se i na manjim formatima nerijetko rade neki eksperimenti i pokušavaju pronaći novine u jeziku i na tehnološkom polju”, objašnjava Toljić i vjeruje da će izložba postati tradicionalan događaj, ali i da će njen karakter biti međunarodni...
“Još mi je draže što sam dobio ovo priznanje, jer vjerujem da je ovo prva od dugog niza izložbi koje predstoje. S druge strane se nadam da će se tako, iz nje, izroditi i okupljanje nas umjetnika, nekim formiranjem i formalizovanjem jednog esnafa koji bi se bavio grafikom i grafičkom umjetnošću uopšte, a onda i organizovao još veće izložbe”, poručuje grafičar.
Dodaje i da izložbu grafike malog formata vidi kao izuzetno značajnu jer prikazuje bilans crnogorske grafike danas.
“Izložba je veoma značajna i osvježavajuća. Njome je aktuelizovana grafika ali i postavljena dva okvira o kojima možemo govoriti... Dakle, izložbom nam je pružena mogućnost da vidimo lični odnos umjetnika prema malom formatu, ali i prema većim formatima, pa dalje prema eksperimentu, izrazu, poetikama i tako dalje... To je jedan aspekt izložbe, onaj koji se tiče lično umjetnika kao stvaraoca. Drugi aspekt se tiče grafike kao medija uopšte, a koji je loše zastupljen, skoro pa krajnje zanemaren i u lošem položaju kod nas. Zaista mi se čini da grafika kao likovna disciplina ima poseban značaj, a pogotovo danas. Treba malo više obratiti pažnju na tu granu umjetnosti. Za razliku od zemalja u okruženju, gdje u Beogradu, na primjer, djeluje grafički kolektiv, te postoje institucije koje se bave samo grafikom, u Crnoj Gori takva institucija ne postoji, a upravo ovo su neki od koraka ne bismo li se kao profesionalci okupili i napravili neko esnafsko udruženje. Tako bismo dalje mogli formirati različite događaje i programe, mi sami se okupili i istraživali, predstavili grafiku na pravi način, ali i bili domaćini umjetnicima sa strane”, priča Toljić.
Pored toga što problematizuje aktuelnu situaciju po pitanju grafike na likovnoj sceni u Crnoj Gori, Toljić ukazuje i na nepostojanje specijalizovanog odsjeka na Fakultetu likovnih umjetnosti na Cetinju, Univerziteta Crne Gore.
“Kad sam počeo da radim, zaposlio sam se na Akademiji na Cetinju, a sad radim u Trebinju i tamo sam na grafičkom odsjeku. Nažalost, za razliku od vremena kad sam ja radio, danas na cetinjskoj Akademiji ne postoji grafički odsjek. To je samo neki modul na slikarskom odsjeku. Smatram da su se danas već prevazišli neki problemi zbog kojih se taj odsjek, nazovimo to povukao, na neko vrijeme. Sad su radionice već opremljene, nema tehnike za koju nema materijala i opreme da bi se moglo raditi, dobio se novi prostor. S druge strane, svim ovim novim aktuelnostima u grafici, taj govorni vokabular se širi, problematika grafike se usložnjava i jako je bitno da se napravi jedan odsjek na kojem bi se samo to izučavalo. Dao bih snažnu podršku kolegama sa Akademije koji su uradili sve i nastavljaju to da rade, ne bi li se pokrenuo i taj grafički odsjek. On će uvijek naravno imati podršku institucije na kojoj ja radim, kao i moju ličnu, ali ipak crnogorska akademija, odnosno FLU, treba da bude nosilac kriterijuma i glavni garant kvaliteta”, poručuje Toljić.
Mirko Toljić rođen je 1962. godine u Nikšiću gdje je završio osnovnu, srednju i višu pedagošku školu, likovni smjer. Diplomirao je na Akademiji likovnih umjetnosti u Beogradu, na grafičkom odsjeku, 1991. godine, u klasi prof. Boška Karanovića, a magistrirao 1995. godine u klasi prof. Mila Grozdanića. Godinama se bavi i akademskim radom, te predaje grafiku na Akademiji likovnih umjetnosti u Trebinju.
Ovdje je namjera da se upotrijebi zlato, jer zlato nije boja, već materijal i ono se u zavisnosti od svjetla ponaša drugačije. Znači, nekako se sve vrijeme teži ka tome da čovjek ima aktivan odnos prema radu, zato što se djelo sa svakom promjenom svjetla mijenja, zato što imamo taj crni reljef u crnom i imamo zlato koje nije boja, nego materijal, i koje ima refleksiju gledaoca u sebi”, navodi Toljić
Dao bih snažnu podršku kolegama sa Akademije koji su uradili sve i nastavljaju to da rade, ne bi li se pokrenuo grafički odsjek na Cetinju. On će uvijek, naravno, imati podršku institucije na kojoj radim, kao i moju ličnu, ali ipak crnogorska akademija, odnosno FLU, treba da bude nosilac kriterijuma i glavni garant kvaliteta", poručuje Toljić.
Bonus video:
