Na visokim nadmorskim visinama moguće je poboljšati krvnu sliku, odnosno popraviti malokrvnost.
Malokrvnost označava stanje koje se karakteriše sniženjem broja eritrocita i/ili sniženjem koncentracije hemoglobina u krvi. Za muškarce je to vrijednost < 130 g/L a za žene < 120 gr/L. Anemije se mogu javiti kao primarni poremećaji krvi ili kao propratna manifestacija velikog broja drugih bolesti, što se znatno češće viđa. Predstavljaju najčešće poremećaje u hematologiji.
Smatra se da je više od četvrtine svjetske populacije malokrvno.
Anemija može biti apsolutna usljed smanjene mase crvenih krvnih ćelija, bilo da je posrijedi poremećena produkcija crvenih krvnih ćelija, njihova povećana razgradnja ili pak gubitak krvi. Takođe može biti relativna, kada je udružena sa povećanjem volumena plazme, što se vidja u trudnoći, u toku fizičke aktivnosti, makroglobulinemije.
Glavna funkcija crvenih krvnih ćelija - eritrocita jeste prenos kiseonika do tkiva i organa.
Simptomi i znaci anemije su mnogobrojni, a nastaju kao posledica smanjene oksigenacije tkiva i organa (srca, mišića, centralnog nervnog sistema i dr.), te reakcije organizma na nastali poremećaj ili pak kliničkom slikom dominiraju simpotmi i znaci bolesti koja je dovela do anemije. Najčesci simptomi su: umor, malaksalost, glavobolja, pospanost, razdražljvost, osjećaj nedostatka vazduha, lupanje i preskakanje srca, pad koncentracije. Najčešći znaci anemije su bljedilo kože i vidljivih sluzokoža, zbrisane papile jezika, lomljivi nokti, opadanje kose, česte infekcije.
Glavni faktor stimulacije stvaranja krvnih ćelija je eritropoetin, protein koji se stvara prvenstveno u bubrezima, a čija je produkcija uslovljena velicinom parcijalnog pritiska kiseonika. Smanjenje tog pritiska povećava stvaranje krvnih ćelija, povećanim stvaranjem eritropoetina od strane bubrega. Osim eritropoetina, na eritrocitopoezu djeluju i brojni drugi činioci, među kojima su najvažniji: gvožđe, vitamin B12 i folna kiselina.
Na velikim nadmorskim visinama, gdje je količina kiseonika u vazduhu smanjena, u tkivima se ne prenosti dovoljno kiseonika.
Na velikim nadmorskim visinama, gdje je količina kiseonika u vazduhu smanjena, u tkivima se ne prenosti dovoljno kiseonika
Ukupan pritisak svih gasova u vazduhu se smanjuje sa povecanjem nadmorske visine. Sniženje barometarskog pritiska osnovni je uzrok svih problema koje uzrokuje hipoksija na velikm nadmorskim visinama. Naime, sa smanjenjem barometarskog pritiska, proporcionalno se smanjuje i pritisak kiseonika, koji uvijek iznosi nešto oko 21 % od ukupnog barometarskog pritiska. Kada je funkcija eritropoetinskog mehanizma normalna, hipoksija uzrokuje pojačano lučenje eritropoetina koji zatim stimuliše proizvodnju eritrocita. Kada se čovjek nađe u atmosferi sa malo kiseonika, proizvodnja eritropoetina počinje nakon nekoliko minuta do nekoliko sati, a maksimalne vrijednosti dostiže za 24 h. Njegova glavna uloga je stimulacija proizvodnje eritroblasta - mladih ćelija crvene loze iz hematopoetskih ćelija kostne srzi. Ta pojačana proizvodnja traje sve dok čovjek ostane u atmosferi sa malo kiseonika ili dok god ne proizvede dovoljan broj crvenih krvnih ćelija, koji ce u tkiva prenositi dovoljno kiseonika. Odlaskom iz atmosfere sa malo kiseonika, količina kiseonika transportovanog u tkiva poraste iznad normalne vrijednosti. Zbog toga se gotovo trenutno prestane stvarati eritropoetin, a u narednih nekoliko dana se produkcija eritrocita smanji gotovo na nulu. Hipoksija je glavni podražaj za povećanje produkcije eritrocita, porast hemoglobina kao i volumena krvi.
Dakle, smanjeno zasićenje arterijske krvi kiseonikom, zbog smanjenja parcijalnog pritiska kiseonika u vazduhu na višoj nadmorskoj visini, uslovljava lučenje eritropoetina koji podstiče eritropoezu. Boravak na planini se može korisiti za stimulisanje eritropoeze.
Atmosferki pritisak zavisi od nadmorske visine na kojoj se određuje i kako nadmorska visina raste atmosferski pritiska opada. U blizini zemljine površine vazduh je gušći nego na većim visinama, pa samim tim je i njegova težina veća, odnosno pritisak..
Zavisi od temperature i vlažnosti. Topliji vazduh je lakši i rjeđi pa mu je pritisak manji dok je suv vazduh težak, pa ima i veći vazdušni pritisak. Najveci vazdusni pritisak je pritisak vrijednosti 1013 mb na nivou mora pri temperaturi od 0 C.
Anemija može biti apsolutna usljed smanjene mase crvenih krvnih ćelija, bilo da je posrijedi poremećena produkcija crvenih krvnih ćelija, njihova povećana razgradnja ili pak gubitak krvi
Pri penjenu na planinske vrhove, odnosno veće nadmorske visine dolazi do promjene vazdušnog prtiska, na nultoj visini - visini mora je najveci 1013 mb sapoveanjem visine dolazi do njegovog smanjenja.
Sa padom vazdušnog pritiska dolazi do pada parcijalnog pritiska kiseonika, što konkretno znači da na većoj visini ima manje kiseonika. Samim tim u udahnutom vazduhu ima manje kiseonika nego na manjoj visini. Krv je manje zasićena kiseonikom, a time i organi, organizam se adaptira - pojačana je ventilaciija pluća, rad srca, povećava se i krvni pritisak, a sve u cilju da bi se više kiseonika putem krvi dopremilo do svih organa. Takođe dolazi i do povećanog stvaranja crvenih krvnih ćelija, čija je glavna uloga transport kiseonika do tkiva i organa, odnosno eritropoeze, preko povećanog stvaranja eritropoetina, faktor stimulacije rasta eritroicta, stvara se u bubrezima.
Autorka je internista u Kliničkom centru Crne Gore
Bonus video:
