Bakar je mineral koji se u veoma malim količinama može naći u ljudskom tijelu. Smatra se trećim mineralom po važnosti, iza gvožđa i aluminijuma. U tijelu odraslih osoba uglavnom se nalazi oko 100 mg bakra, i to najviše u jetri, kostima, mišićima, mozgu, bubrezima i srcu. Bakar je element od velike važnosti za uspostavljanje i održavanje normalne funkcije tijela, i predstavlja jedan od važnijih nutrijenata. Bakar je zaslužan za održavanje zdravlja nervnih ćelija kao i cjelokupnog imunog sistema.
Koja je funkcija bakra?
Bakar je neophodan za normalno funkcionisanje velikog broja različitih enzima. Pored toga, bakar aktivno učestvuje u regulisanju metabolizma. Kombinujući se sa gvožđem, bakar proizvodi crvena krvna zrnca, odnosno eritrocite, kosti i vezivno tkivo, čime pomaže tijelu u proizvodnji energije. Bakar takođe učestvuje i u pigmentaciji kože i kose, a pomaže i pri uspostavljanju normalnog funkcionisanja srca. Bakar je i antioksidant koji smanjuje broj slobodnih radikala koji mogu dovesti do oštećenja na zidovima ćelija i DNK.
Devet znakova i simptoma nedostatka bakra
1. Umor i slabost
Nedostatak bakra može biti jedan od uzroka umora i slabosti. Bakar je neophodan za apsorpciju gvožđa iz crijeva. Kada su nivoi bakra niski, tijelo može apsorbovati manje gvožđa. To može prouzrokovati anemiju sa nedostatkom gvožđa, stanje u kojem tijelo nije u stanju da prenese dovoljno kiseonika u svoja tkiva. Nedostatak kiseonika može da vas oslabi i dovede do toga da se osjećate umorno. Nekoliko studija na životinjama pokazalo je da nedostatak bakra može prouzrokovati anemiju. Pored toga, ćelije koriste bakar za stvaranje adenozin trifosfata (ATP), glavnog tjelesnog izvora energije. To znači da bi nedostatak bakra mogao uticati na nivo vaše energije, što opet promoviše umor i slabost. Srećom, ishrana bogata bakrom može pomoći u popravljanju anemije uzrokovane nedostatkom bakra.
2. Učestale infekcije
Ljudi koji često obolijevaju od različitih infekcija možda imaju nedostatak bakra. To je zato što bakar igra važnu ulogu u održavanju zdravog imunološkog sistema. Kada su nivoi bakra niski, organizam ima problem da stvori imune ćelije. Studije su pokazale da nedostatak bakra može dramatično da smanji proizvodnju neutrofila, a to su bijele krvne ćelije koje djeluju kao prva odbrambena linija tijela protiv bakterija.
3. Slabe i krhke kosti
Osteoporoza je stanje koje karakterišu slabe i lomljive kosti. Sa godinama ovaj problem postaje češći i povezan je, između ostalog, i sa nedostatkom bakra. Bakar je uključen u procese koji stvaraju osteoblaste, a to su ćelije koje formiraju kost.
4. Problemi sa pamćenjem i učenjem
Nedostatak bakra je mogući uzrok poteškoća u pamćenju i učenju. To je zato što bakar igra važnu ulogu u razvoju mozga. Bakar koriste enzimi koji pomažu u snabdijevanju mozga energijom, pomažu odbrambenom sistemu mozga i prenose signale tijelu. Suprotno tome, nedostatak bakra povezan je sa bolestima koje zaustavljaju razvoj mozga ili utiču na sposobnost učenja i pamćenja, poput Alchajmerove bolesti. Zanimljivo je da je studija otkrila da su ljudi sa Alchajmerovom bolešću imali do 70% manje bakra u mozgu, u poređenju sa zdravom populacijom.
5. Teškoće u hodanju
Osobama sa nedostatkom bakra može biti teže da pravilno hodaju. Enzimi koriste bakar za održavanje optimalnog zdravlja kičmene moždine. Nedostatak bakra može dovesti do toga da ovi enzimi ne djeluju tako efikasno, što dovodi do toga da se signali kroz kičmenu moždinu ne prenose na pravi način.
6. Osjetljivost na hladnoću
Ljudi sa nedostatkom bakra mogu lošije podnostiti niske temperature. Bakar, zajedno sa ostalim mineralima poput cinka, pomaže u održavanju optimalne funkcije štitaste žlijezde. Studije su pokazale da su nivoi T3 i T4 tiroidnih hormona usko povezani sa nivoima bakra. Kada su nivoi bakra u krvi niski, pada i nivo tireoidnih hormona. Kao rezultat toga, nastupa hipofunkcija štitaste žlijezde. S obzirom na to da štitasta žlijezda pomaže u regulisanju vašeg metabolizma i stvaranja toplote, nizak nivo hormona štitaste žlijezde dovodi do preosjetljivosti na hladnoću.
7. Blijeda koža
Boju kože u velikoj mjeri određuje pigment melanin. Ljudi svetlije kože obično imaju manje melanina. Zanimljivo je da bakar koriste enzimi koji proizvode melanin. Prema tome, nedostatak bakra može uticati na proizvodnju ovog pigmenta, uzrokujući blijedu kožu.
8. Sijeda kosa
Na boju kose utiče i pigment melanin. S obzirom na to da nizak nivo bakra može uticati na stvaranje melanina, nedostatak bakra može prouzrokovati pojavu sijedih dlaka na kosi i prije vremena.
9. Gubitak vida
Gubitak vida je ozbiljno stanje koje se može desiti kod dugotrajnog nedostatka bakra. Bakar koriste mnogi enzimi koji pomažu u obezbjeđivanju ispravnog rada nervnog sistema. To znači da nedostatak bakra može prouzrokovati probleme sa nervnim sistemom, uključujući gubitak vida. Čini se da je gubitak vida zbog nedostatka bakra češći među ljudima koji su imali operaciju na digestivnom sistemu jer ove operacije mogu smanjiti sposobnost tijela da apsorbuje bakar. Iako postoje neki dokazi da je gubitak vida uzrokovan nedostatkom bakra reverzibilan, druge studije nisu pokazale poboljšanje vida nakon povećanog unosa bakra.
Koje namirnice su bogate bakrom?
Bubrezi i jetra životinja i živine su namirnice najbogatije bakrom. Neke od namirnica u kojima se mogu naći manje količine bakra su školjke, rakovi, sušeno voće, sjemenke, pšenične mekinje, cijela zrna žitarica, zeleno lisnato povrće, čokolada i mahunarke.
Koje su posljedice pretjeranog unosa bakra?
Pretjerani unos bakra u tijelo kroz ishranu veoma je rijetka pojava. Do povišenog nivoa bakra u krvi češće dolazi nakon uzimanja suplemenata, što može dovesti do pojave simptoma poput mučnine, povraćanja, dijareje i groznice. Teži slučajevi povišenog nivoa bakra u krvi uglavnom se javljaju kod djece i mogu izazvati oštećenja na jetri, a u nekim slučajevima i cirozu jetre. U slučajevima kada je jetra onemogućena da metaboliše povišenu količinu bakra u krvi dolazi do pojave Vilsonove bolesti. Vilsonova bolest je rijetko genetsko oboljenje koje dovodi do nagomilavanja bakra u jetri, mozgu, očima i drugim organima, i izaziva drhtanje, poteškoće sa govorom, probleme sa koordinacijom, promjene u ličnosti i hepatitis.
Bakar u hrani
džigerica, bubrezi, riba, školjke, žumance, banane, grožđice, koštunjavo voće, suvo voće, orasi, lišće krušaka i jabuka, povrće, ovas, soja, riža, djetelina lucerka, integralne žitarice (zrna, klice, mekinje), pečurke, biber, koštano brašno, šećerni sirup od melase, čokolada.
Bakar u brojkama
Težina (g) Bakar (mg)
Kuvana teleća jetra 100 g, 9,9 mg
Kuvana goveđa jetra 100 g, 4,5 mg
Kuvane ostrige 100 g, 2 mg
Brazilski orah 70 g, 1,2 mg
Sirova ostrige 100 g, 1,1 mg
lješnik 68 g, 1 mg
badem 78 g, 1 mg
Bonus video:
