Svake godine od kardiovaskularnih bolesti u Evropi umre više od 4 miliona stanovnika ili prosječno pet osoba na 1.000 stanovnika. Procenjuje se da u Evropi 30-45% opšte populacije ima hipertenziju, a zastupljenost se postepeno povećava sa godinama starosti.
Svjetska liga za borbu protiv hipertenzije (World Hypertension League) definiše hipertenziju kao „najmasovniju nezaraznu bolest savremenog čovječanstva”.
Hipertenzija je značajan faktor rizika za nastanak kardiovaskularnih bolesti (KVB) i jedan od vodećih uzroka mortaliteta u svjetu. Smatra se da je kod hipertenzivnih pacijenata smrtnost 2 puta veća, a moždani udar češći 7 puta, koronarna bolest 3 puta i vaskularne okluzivne bolesti drugih organa 2 puta, u odnosu na normotenzivne osobe.
Crna Gora se nalazi u grupi zemalja u Evropi za čiju populaciju se procjenjuje da je u visokom riziku od obolijevanja od kardiovaskularnih bolesti.
Kako prepoznati prve simptome povišenog krvnog pritiska?
Simptom arterijske hipertenzije je najčešće glavobolja, naročito u potiljku, često se javlja vezano za umor, stres, atmosferske promjene pritiska kod promjene vremena. Često se opisuju i kao osećaj punoće u glavi. Pored toga može se javiti i osećaj zujanja u ušima, spontano krvarenje iz nosa, crvenilo oka, crvenilo u licu. Nekada se pacijenti žale na osećaj bola i neprijatnog osećaja u grudima, u obliku tereta i pritiska ili ubrzani rad srca, osećaj lupanja srca. Jedan od problema u prepoznavanju pojave poremećaja nivoa arterijskog pritiska je u činjenici da može da se javi bez ikakvih subjektivni tegoba i što vrijednosti krvnog pritiska ne prate jačinu tegoba. To i jeste razlog zbog kojeg ga često označavamo kao “tihog ubicu”. Kontrola krvnog pritiska je jedna od najefikasnijih i najekonomičnijih metoda praćenja oscilacija krvnog pritiska i upisivanje vrijednosti u dnevnik pacijenata.
Nefarmakološke mjere za prevenciju i smanjenje učestalosti arterijske hipertenzije
Loše životne navike veliki su faktor rizika kod kardiovaskularnih bolesti. Arterijska hipertenzija nije obavezana posljedica starenja, već je često posledica lošeg stila i dinamike života. Prema preporukama Američkog udruženja za hipertenziju i Evropskog udruženja za hipertenziju, kod većine obolelih sa prvim stepenom hipertenzije nefarmakološke mjere mogu biti i jedina terapija. Promjena loših životnih navika može u značajnoj mjeri korigovati povišeni krvni pritisak.
Neke nefarmakološke mjere koje mogu uticati na smanjenje krvnog pritska od 5-20 mmHG su:
- Smanjenje tjelesne težine (indeks tjelesne mase (BMI) od 18,5 do 24,9)
- Prilagođen plan ishrane DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension - Ishrana sa puno voća, povrća, mliječnih proizvoda sa niskim sadržajem masti. Smanjeni unos zasićenih masti i smanjeni ukupan unos masti.
- Smanjenje unosa ili eliminacija alkohola (ograničiti unos na 2 pića dnevno kod muškaraca ili 1 piće dnevno kod žena
- Uvećana fizička aktivnost (preporučena aktivnost oko 30 min. dnevno više dana u nedelji)
- Smanjen unos natrijuma (najviše do 2,4 gr Na ili 6 gr NaCl (kuhinjske soli) na 24h)
Dijetetski suplementi kod hipertenzije
Veliki broj eksperimentalnih nalaza i rezultata epidemioloških istraživanja ukazuje na široke mogućnosti primjene vitamina i minerala u primarnoj i sekundarnoj prevenciji bolesti.
Analizom studija, terapijski odgovor u smanjenju krvnog pritiska, imali su sledeći suplementi: koenzim Q10, Omega 3 masne kiseline i vitamin C. Određen broj studija ide u prilog upotrebi magnezijuma, D vitamina, cinka i vitamina K2.
Koenzim Q10
Koenzim Q10 (CoQ10) je široko rasprostranjen u prirodi. Prisutan je i u svakoj živoj ćeliji našeg organizma, otuda i naziv za ovo dragocjeno jedinjenje.
Srce sadrži neke od najvećih koncentracija koenzima Q10 u organizmu. Većina ljudi sa srčanim bolestima ima nizak nivo koenzima Q10. Potreban je svim organima sa velikim energetskim potrebama a najviše srčanom mišiću, što često dovodi do potrebe da se on dodatno uzima kroz suplemente. Rezultati studija pokazuju izuzetno snažan efekat CoQ10 na redukciju krvnog pritiska. Treba napomenuti da se potpuni konezima Q10 na krvni pritisak obično vidi posle 4 nedj1elje terapije, po čemu se i razlikuje od klasične farmakološke antihipertenzivne terapije.
Jako je bitno racionalno unošenje koenzima Q10 kod duže upotrebe statina. Statini su ljekovi koji deluju smanjujući proizvodnju holesterola, ali oni takođe snižavaju i nivo CoQ10.
Primjena betа-blokаtori takođe može dovesti do smanjenja sadržaja endogenog CoQ10 u serumu inhibirаnjem CoQ10-zаvisnih enzima, tako da se i kod ovih pacijenata preporučuju suplementacija CoQ10, ali ne u isto vrijeme kada se uzima i beta-blokator.
Suplementacija koenzimom Q10 poboljšаva kontrolu glikemije kod dijаbetičаrа, zbog čega se preporučuje da osobe sa dijabetesom koji uzimaju CoQ10 koriguju doze oralnih hipoglikemijskih ljekova u saradnji sa svojim ljekarima.
Kome, kada i koji koenzim Q10 je dobra preporuka?
Potreba za dodacima CoQ10 povećana je kod svih osoba starijih od 40 godina, jer je kod njih smanjena produkcija ove supstance. Posebno je snažna preporuka da ga koriste osobe koje su na terapiji statinima i koji boluju od arterisjke hipertenzije. Ne postoje zvanične preporuke za unos CoQ10, ali većina autora se slaže da je kod pacijenata sa hipertenzijom dnevno potrebno unositi od 50–200 mg.
NAša preporuka je 7 Nutrition super dozirani koenzim Q10 od 200mg po jednoj VEGE kapsuli! Ovaj preparat je jedinstven po kvalitetu i po optimalnoj dnevnoj dozi da bi ostvario svoj željeni farmakološki efekat. Kapsula je napravljena od HPMC (hidroksi-propil-metil celuloze), koja pozitivno utiče na bioraspoloživost samog CoQ10 i omogućava primjenu veganima. Dužina prijene je prema individualnim potrebama i indikacijama. Preporučuje se 3 mjeseci intenzivnog uzimanja.
Omega-3 masne kiseline
Poslednjih decenija mnogo hvaljene, omega-3 masne kiseline su nezaobilazni nutrijent u gotovo svakoj priči o zdravoj ishrani i preporučenom stilu života, kao faktor očuvanja zdravlja i prevencije najvećih rizika oboljevanja. Interesantan podatak o ovom suplementu je pokazao naučnik Jorn Dirberg kada je pre 45 godina izneo zapažanje da Eskimi na Grenlandu znatno manje obolevaju od kardiovaskularnih bolesti u odnosu na stanovnike Evrope i Amerike, jer koriste losos i haringu u ishrani kao prirodan izvor omega-3 masnih kiselina.
Nešto kasnije tome je dodao podatak da je kod Eskima na Aljasci koji se slično hrane, učestalost obolevanja od šećerne bolesti tipa 2 znatno manja nego kod ostalih stanovnika Amerike, uprkos sličnoj gojaznosti.
Ovaj suplement utvrđenim naučnim studijama sa nekoliko mehanizama povoljno utiče na arterisjku hipertenziju:
- Smanjuju zadebljanje zida arterija što vodi u hipertenziju.
- Regulišu osovine renin-angiotenzin-aldosteron.
- Direktno utiču i na smanjenje vazokonstrikcije snižavajući nivo tromboksana-2, istovremeno povećavajući nivo serije tromboksana-3. To je isti mehanizam kojim omega-3 masne kiseline utiču na smanjenje agregacije trombocita, što je još jedan način na koji mogu uticati na smanjenje krvnog pritiska.
- Regulišu dislipidemiju
Kako uzimati Omega 3 masne kiseline?
Zbog njihove liposolubilnosti najbolje ih je uzimati posle obroka. Preporučene doze zavise od individualnih potreba i indikacija. Preporuke variraju od 1 do 5 gr/dan, ali u mnogim studijama je pokazano da efekat zavisi od doze, odnosno da se mora uzimati preko 3 gr/dan da bi se postigao željeni efekat. Preporučene doze omega-3 masnih kiselina kod visokog krvnog pritiska su 2-4 grama na dan. Jako je bitan sadržaj EPA i DHA u preparatu.
7 Nutrition omega 3 je dodatak prehrani koji sadrži visoko dozirane kvalitetne omega 3 masne kiseline EPA i DHA. Najbolji je proizvod na tržištu kada upoređujemo standardizovanu količinu EPA i DHA u jednoj kapsuli. Sastav u jednoj kapsuli (1000mg) je:
Riblje ulje 1000mg od čega:
EPA 330mg
DHA 220mg
Ostale omega 3 masne kiseline 100mg
Vitamin E 12mg
Vitamin C
Najpoznatiji od svih vitamina, vitamin C, otkriven je tridesetih godina prošlog vijeka. Kao snažan antioksidans, rastvorljiv u vodi, vitamin C pomaže u borbi protiv oštećenja izazazvanih slobodnim radikalima. Istraživanja pokazuju da je prosečan dnevni unos vitamina C u mnogim zemljama veoma mali, daleko ispod i najnižih preporuka. je vitamin C izuzetno nestabilan i da je sadržaj u namirnicama pod velikim uticajem sezonskih varijacija, načina uzgoja, transporta, dužine i načina čuvanja, načina pripreme. Visoke temperature, izlaganje bakru i gvožđu ili blago baznoj sredini utiču na razaranje vitamina C. Tokom kuvanja namirnica izgubi se više od jedne trećine ovog vitamina (34,6%). Duvanski dim i aerozagađenje (ugljen monoksid) takođe su neprijatelji ovog vitamina. To znači da je pušačima i osobama koje žive u gradovima sa visokimaerozagađenjem preporučen povećani unos.
Preporuka za uzimanje vitamina C je dio protokola kod mnogih bolesti a veliki broj studija ukazue na njegove benefite i kod hipertenzije. Istovremeno potvrđeno je da deficit vitamina C može dovesti do arterijske hipertenzije.
Preporuke za uzimanje vitamina C
Najbolje je uzimati pojedinačne doze od 500mg-1000mg.
Brend 7 Nutrition među svoijm mnogobrojnim suplementima sadrži i čist vitamin C od 1000mg u kutiji od 90 kapsula. Preporučena doza je jedna kapsula dnevno.
Magnezijum
Magnezijum (Mg) je jedan od najvažnijih mikronutrijenata potrebnih za normalno funkcionisanisanje organizma. Igra centralnu ulogu u skoro svakom procesu od sinteze DNK do metabolizma insulina. Kao mineral koji igra jako važnu ulogu u različitim funkcijama organizma jako je bitno da ga svakodnevno unosimo što kroz hranu ili različite suplemente koji su danas dostupni. Najbolji izvori Mg su proizvodi od punog zrna žitarica, orašasti plodovi, banana, paradajz, zeleno povrće, kakao. Neke mineralne vode mogu predstavljati značajan izvor Mg, pri čemu može doći i do prekoračenja preporučenih vrednosti o čemu treba voditi računa posebno kada se radi oosobama koje istovremeno koriste suplemente Mg. Evropska agencija za bezbjednost hrane je 2015. godine postavila vrijednosti adekvatnog unosa Mg za odrasle muškarce na 350 mg/dan, a za žene na 300mg/dan. Dnevna doza može ići do 400mg Mg.
Do danas je urađen ogroman broj istraživanja na temu uticaja magnezijuma na krvi pritisak. Većina ih je dokazala pozitivan uticaj magnezijuma na snižavanje rizika od kardiovaskularnih bolesti jer magnezijum deluje kao antagonist kalcijuma na tonus glatkih mišića, izazivajući tako vazorelaksaciju. Bilo je i govora o obrnutoj vezi između dnevnog unosa magnezijuma i krvnog pritiska, tj. da su osobe koje poštuju dnevni unos magnezijuma imaju manje šanse za oboljevanje od krvnog pritiska. Postoje istraživanja koja su pokazala da suplementacija magnezijumom dovodi do oslobađanja azot oksida, vazodilatacije i poboljšanja vaskularne funkcije. Istraživanja su potvrdila da su viši nivoi serumskog Mg povezani sa nižom incidencom KV bolesti, a da je unos Mg veći od 250 mg/dan povezan sa manjim rizikom od ishemijske bolesti srca.
Kako se osobama koje boluju od hipertenzije obično savetuje povećanje fizičke aktivnosti radi poboljšanja krvnog pritiska, a vježbe izazivaju povećano lučenje magnezijuma u znoju i urinu.
Preporuke za uzimanje Magnezijuma
Magnezium može da stupi u interakciju sa pojedinim ljekovima, pri čemu treba prilagoditi njihovu primjenu. Potvrđena klinički značajna interakcija gvožđa i magneziuma, koja može da smanji resorpciju gvožđa i do 40%. Ova dva suplementa reba vremenski da razdvojimo ako ih uzima ista osoba. Tetraciklini i hinoloni stvaraju kompleks sa Mg i smanjuje se resorpcija i lijeka i minerala.
Preporuka je uzimanje Mg najmanje 2 sata posle pomenutih antibiotika. Pojedini ljekovi mogu da utiču na Mg. Koncentraciju Mg u organizmu mogu da smanje: aminoglikozidi, kortikosteroidi, glikozidi digitalisa, eritromicin, izonijazid, oralni kontraceptivi, sulfonamidi, salbutamol, laktuloza, inhibitori protonske pumpe.
Magnezijum u suplementima dolazi u različite hemisjke oblike (magnesium oksid, citrat, glukonat, sulfat). Najpoželjniji oblik zbog bolje bioraspoložiosti je magnezium citrat.
Sjajna formulacija iz 7 Nutrition Brenda predstavlja kombinaciju magnezijum citrata i vitamina B6. Pakovanje je izdašno (120 kapsula), a za postizanje maksimalnih rezultata piju se dvije kapsule dnevno. Dodatak vitamina B6 u ovoj formulaciji poboljšava resorpciju i bioraspoloživost magneziuma.
Svaki suplement je različit, ima svoje indikacije, neželjene reakcije, preporučene doze i moguće interakcije sa pojedinim ljekovima. Svaki proces i svaka bolest u našem organizmu je veoma složena, a možda među najsloženijima spada arterijska hipertenzija. Zbog toga se za njeno tretiranje i održavanje treba spojiti nekoliko stavki: promjena životnih navika, redovna kontrola, pravilno uzimanje terapije i racionalna upotreba dijetetskih suplemenata.
Piše: mr.ph Đulija Hadžibeti, specijalista farmaceutske tehnologije
