Bol je najčešći razlog zbog koga se pacijenti javljaju ljekaru ili farmaceutu. Može biti simptom za mnoga stanja, od bezazlenih do životno ugrožavajućih. Lokalizacija je različita. Može biti u grudima, u abdomenu, ekstremitetima, glavi, vratu, leđima, bol zbog infekcije u disajnim putevima. Svaki bol se mora ozbiljno shvatiti, dijagnostikovati i tretirati. Bol je subjektivno iskustvo koje se opisuje korišćenjem nekoliko različitih osobina ili karakteristika (kvalitetom, lokalizacijom, intenzitetom, emocionalnim promjenama, promjenom ponašanja, učestalošću). Intenzitet bola je prepoznat kao najvažnija klinička dimenzija doživljaja bola. Stoga je i u terapiji akutnog bola važno adekvatno klinički procjeniti bol i dati analgetik u pravom trenutku.
Hroničan bol u kostima i zglobovima je u većini slučajeva uzrokovan nekom vrstom reumatskog oboljenja. Reumatska oboljenja se odlikuju bolom i poremećajem funkcije zahvaćenog dijela koštano-zglobnog sistema. Kod pojedinih reumatskih oboljenja, zahvaćeni su i drugi organi i sistemi, što se ponekad ispoljava teškim kliničkim stanjem, sa mogućim smrtnim ishodom. Riječ „artritis“ znači upala zglobova. Postoji preko 200 različitih oblika artritisa. Ova široko rasprostranjena bolest je prisutna kod skoro svakog stotog stanovnika na zemaljskoj kugli, a procjenjuje se da svaki četvrti građanin Evrope boluje od nekog oblika zapaljenskog artritisa.
Pored očiglednih reumatskih oboljenja, bol u kostima i zglobovima može da bude i posjledica neke vrste traume. Kada se priča o traumi misli se na povrede nastale tokom pada, udarca, i slično.
Postoji više vrsta reumatskih oboljenja i stanja, a neka od njih su:
- giht (akutni bol u zglobu)
- artritis
- osteoporoza (smanjenje gustine kostiju)
- ankilozirajući spondilitis – spondiloza kičmenog stuba (vrlo ograničena pokretljivost kičme)
- artroza (promjene na malim zglobovima šake)
- atroza (bolovi u zglobovima lakta, koljena, skočnog zgloba, ramena, kuka, kosti stopala, prstiju)
- fibromijalgija (bolovi u mišićima leđa)
- bolovi i smanjena pokretljivost kod starijih osoba
Fibromialgija je bolest koju karakteriše dugotrajni, rasprostranjeni bol u mišićima i kostima, osetljivost pojedinih tačaka u mekim tkivima (u mišićima i tetivama), otok, izražena malaksalost i umor. Bolesnici osjećaju bol, koji nema jasnu lokalizaciju, duboko u tijelu, u mišićima i kostima. Jačina bola je veoma subjektivna. Bol se oseća sa obje strane tijela i u rukama i nogama. Bolesnici se žale da loše spavaju, a ujutru se bude bezvoljni i umorni, jer im san nije donio odmor. Druga glavna tegoba je težak umor i malaksalost zbog čega je smanjena fizička sposobnost. Bolesnici se često žale na opšte tegobe kao što je glavobolja i ukočenost. Imaju osećaj da im je ruka ili noga utrnula i otečena, iako taj otok nije stvarno prisutan. Ovi simptomi izazivaju tjeskobu, potištenost.
Osteoporoza je bolest koju karakteriše smanjena gustina kostiju, tj. smanjenje koštane mase i poremećaj građe kostiju zbog čega kosti postaju podložne prelomima. Naravno, smanjuje se i količina kalcijuma u kostima koji im normalno daje čvrstinu i koštanom tkivu (potporna funkcija). Smatra se da oko 10% cjelokupne populacije ima osteoporozu, značajno češće žene, posle 50-te godine života. Žene imaju visok rizik oboljevanja od osteoporoze nakon menopauze zbog smanjenih nivoa estrogena, ženskog hormona koji pomaže u održavanju koštane mase (slično je i sa nešto blažim padom u produkciji testosterona kod mušakaraca). Novija istraživanja ukazuju da na pojavu osteoporoze u mlađem životnom dobu (kod žena) utiče i neadekvatna sekrecija progesterona, jer su ipak i dobro izbalansirani odnosi estrogena i progesterona bitni za održavanje koštane mase.
U našem koštanom sistemu se stalno odigravaju procesi izgradnje i razgradnje koštanog tkiva. Godišnje se „zamjeni“ oko 20% koštane mase. Odnos između izgradnje i razgradnje kostiju je različit u raznim životnim dobima. U djetinjstvu i mladosti dominantniji su procesi izgradnje kosti i tada se kost izgrađuje i raste. Taj proces dostiže maksimum u toku treće decenije života. Nakon tog perioda, sve do oko 50-te godine života, procesi izgradnje i procesi razgradnje kosti se održavaju u ravnoteži. Nakon tog perioda života, dominiraju procesi razgradnje kosti. Dakle, već posle četvrte decenije života počinje izražen gubitak koštane mase.
Kao inicijalni tretman kod bola se koriste NSAIL ili paracetamol. Danas se preporučuje da bol treba tretirati analgeticima sa različitim mehanizmima djelovanja, jer se tako poboljšava njihov analgetski efekat, a istovremeno smanjuju njihova neželjena dejstva. Takođe se mogu koristiti i lokalni tretmani, gelovi, masti, kreme, dermalni flasteri koji će relaksirati mišiće i barem malo pacijentu olakšati akutni bol.
Preporuka farmaceuta za ove pacijente je i adekvatna suplementacija, koja pomaže u preventivi, kod akutnog bola i tretiranje patologije kroz duže vrijeme.
Kod reumatidnog artritisa prema zadnjim istraživanjima se preporučuje intenzivno korišćenje suplemenata kao što su Omega-3 masne kiseline, kurkuma i vitamin D koji sinergijski djeluju na proces upale. Istraživanje objavljeno u Mediterranean Journal of Rheumatology otkrilo je da omega-3 masne kiseline mogu ublažiti simptome kod pacijenata sa reumatoidnim artritisom, time što imaju modulatorni efekat na aktivnost bolesti, odnosno na broj otečenih i osjetljivih zglobova. Kurkuma ima mnogo ljekovitih svojstava jer sadrži brojne hranljive sastojke, antioksidanse, antiinflamatorna jedinjenja i fitonutrijente, koji su odlični u brobi sa raznim upalama. Budući da organizam nije u stanju da sasvim apsorbuje njene hranljive materije, poželjno je da se kombinuje sa crnim biberom. Dva aktivna sastojka u ovim začinima, kurkumin i piperin, ublažavaju bolove i smanjuju upale.
Nedavna studija sprovedena u Bostonu, na University School of Public Health pokazuje značajnu povezanost između vitamina D i reumatoidnog artritisa. U stvari, oni sa najnižim nivoima vit D u krvnoj plazmi (25 (OH) D ) do 5 puta češće oboljevaju od reumatoidnog artritisa i grupe srodnih bolesti.
Neke od naši preporuka su Natural Wealth Omega 3, 7N Omega 3, Natural Wealth Vitamin D 1000 UI, 7N Vitamin D od 2000UI ili čak 10 000 UI kada je ustanovljen deficit vitamina D.
Nedostatak kalcijuma u ishrani, povezuje se najčešće sa osteporozom. Da bi se kalcijum efikasno „ugradio u kost“ bitno je da se uspostavi balans i drugih minerala, prije svega, fosfora i magnezijuma.
Natural Wealth Osteo Complex je dodatak ishrani namijenjen koštano-mišićnom sistemu, koji sadrži kombinaciju aktivnih sastojaka koji djeluju na više nivoa. Sadrži kalcijum, magnezijum, gvožđe, vitamin A, C, D. Osteo komplex je potpuna, naučno uravnotežena kombinacija kalcijuma, magnezijuma i gvožđa, i vitamina A, D i C koji djelujući sinergistički pružaju optimalnu nutritivnu zaštitu koštanom tkivu. Minerali kalcijum i magnezijum pomažu očuvanje koštane mase, važni su za kontrakciju mišića i pravilan rad nervnog sistema. Gvožđe je sastavni dio mnogih enzima i proteina, snabdijeva ćelije kiseonikom, potpomaže rast, poboljšava fizičku snagu i jača imunitet. Vitamini A, C i D pospješuju apsorpciju i djelovanje ovih minerala, a takođe jačaju i imunitet.
Važan suplement za održavanje vitalnosti kostiju je i vitamin K.
Natural Wealth® K2+D3 Forte ciljana je formulacija za zdravlje kostiju. Svaka kapsula sadrži preporučenu dnevnu dozu vitamina K i to u obliku K2-MK7 koji usmjerava kalcijum u kosti te 2000 jedinica vitamina D u obliku vitamina D3. Vitamin D doprinosi normalnoj apsorpciji kalcijuma i njegovom normalnom nivou u krvi, a zajedno sa vitaminom K doprinosi održavanju normalnih kostiju. Ova kombinacija vitamina je idealna za optimalno iskorištćavanje kalcijuma iz hrane i suplemenata te za održavanje zdravlja i čvrstoće kostiju. Natural Wealth® K2+D3 Forte dolazi u ekonomičnom pakovanju od 40 kapsula te se posebno preporučuje osobama starije životne dobi.
Kod bolova u koštanom i mišićnom sistemu obavezno treba uvesti Magnezijum.
Magnezijum pomaže u sagorevanju masti i proizvodnji energije, što je ključno za borbu protiv fibromialgije. Studija sprovedena u USDA Grand Forks istraživačkom centru za ljudsku ishranu otkrila je da žene u postmenopauzi sa niskim nivoom magnezijuma imaju manje energije i ne sagorevaju masnoće efikasno kao žene sa normalnim nivoom magnezijuma, što otežava fizički napor. Druga studija otkrila je da su osobe koje svakodnevno uzimaju suplemente magnezijuma doživele značajno poboljšanje. Magnezijum je neophodan za jačanje imunog sistema, mišićnu kontrakciju, regulaciju tjelesne temperature, prenos signala u nervnom sistemu, mineralizaciju kostiju, normalizaciju nivoa holesterola, normalan metabolizam ugljenih hidrata, proteina i masti i opšteg povećanja energije. Naša preporuka je Natural wealth Magnesium 250 mg, Natural wealth Magnsium direkt plus B- complex i C vitamin. Magnezijum doprinosi normalnoj funkciji mišića i ravnoteži elektrolita. Vitamini B2, B3, B6 i B12 doprinose normalnom funkcionisanju nervnog sistema i smanjenju umora i iscrpljenosti. Efikasan preparat magnezijuma je i 7N Magnesium citrat plus Vitamin B6. Magnezijum citrat je prirodno organsko jedinjenje koje obezbjedjuje veću apsorpciju od neorganskih oblika. Bolja apsorpcija i otpornost na kiselu sredinu digestivnog sistema su dvije najvaznije prednosti citratnog oblika. Vitamin B6 dodatno povećava apsorpciju magnezijuma.
Drugi suplementi koji su isto važni a mogu da se kombinuju sa ovim vitaminima i mineralima su glukozamin, hondroitin, hijaluronska kiselina i kolagen. Kod svih suplemenata je važna istrajnost i intenzivnost. Treba ih korisiti u dužem vremenskom periodu sa kraćim periodima pauze.
Neke od nefarmakoloških mjera koje se preporučuju su: antiinfalamatorna ishrana, fizička aktivnost, vježbanje, akupunktura, masaže, kiropraktika, osteopatija.
Đulija Hadžibeti
Mr.Ph Specijalista farmaceutske tenologije
