Bivši predsjednik Kosova Hašim Tači i trojica saoptuženih ponovila su juče, na početku suđenja u Hagu, da nisu krivi za ratne zločine i zločine protiv čovječnosti na Kosovu i u Albaniji, 1998-99. godine.
Demonstranti su se okupili ispred zgrade suda da podrže Tačija koji je, kao lider Oslobodilačke vojske Kosova (OVK) i istaknuti političar, tijesno sarađivao sa mnogim zapadnim liderima.
Neizvjesno je hoće li Kosovari ili Srbi vidjeti ovo suđenje kao ravnopravno dijeljenje pravde, a kamoli kao doprinos regionalnom pomirenju, piše Andrea Lorenco Kapusela, bivši direktor ekonomskog odjeljenja Međunarodne civilne kancelarije na Kosovu.
On kaže da bi se iz ovog procesa mogle izvući lekcije za buduće pokušaje rješavanja slučajeva ratnih zločina počinjenih tokom invazije Rusije na Ukrajinu.
Promjena zapadne politike - sa tolerisanja loše vladavine kosovske elite na suđenje Tačiju i drugima - govori o nedosljednosti intervencije EU i SAD u ovom dijelu Evrope. Zapad je promijenio granice Srbije 2008, a zatim proglasio granice Kosova nepovredivim. Spasili su Kosovo od Miloševića, a zatim gledali kako njihovi poslušni lokalni partneri pljačkaju novu državu
Zajedno sa Tačijem, za zločine nad Albancima, Srbima i Romima, optuženi su članovi Glavnog štaba OVK Kadri Veselji, Redžep Seljimi i Jakup Krasnići.
Njih četvorica su optuženi za progon, ubistvo, mučenje i prisilne nestanke ljudi tokom i neposredno nakon pobune 1998-99. koja je na kraju Kosovu donijela nezavisnost od Srbije, a od Tačija napravila heroja među mnogim zemljacima kod kuće i u inostranstvu.
Tužilac Aleks Vajting je rekao da su se Tači i saoptuženi obračunavali sa političkim neistomišljenicima, kao i sa Srbima i Romima, držali u zatočeništvu stotine ljudi širom Kosova u užasnim uslovima i ubili njih 102. Većina žrtava su bili Albanci, rekao je Vajting, a prenio Rojters. Vjeruje se da je više od 13.000 ljudi, uglavnom kosovskih Albanaca, ubijeno tokom pobune.
Hiljade Kosovara se okupilo u nedjelju u Prištini da protestuje protiv suđenja, a stotine je demonstriralo juče u Hagu, noseći transparente sa Tačijeviom slikom i uzvikujući “OVK”.
Građanin Prištine Nazmi Keljmendi izjavio je juče za Rojters da se “ne sudi samo pravednom ratu OVK, nego se sudi državi Kosovo”.
Advokati navodnih žrtava četvorice optuženih izjavili su na sudu da su osobe koje zastupaju bile iz svih slojeva kosovskog društva - “nastavnici, policajci, poljoprivrednici, građevinari, koji su oteti pod prijetnjom oružjem...”
Suđenje će vjerovatno trajati dugo pošto su tužioci kazali da će im biti potrebne dvije godine da iznesu dokaze.
Tači (54) je podnio ostavku na mjesto predsjednika nedugo nakon što je optužen u novembru 2020. i prebačen u pritvor u Hagu.
Ekonomija Kosova je najslabija na Balkanu, svaka druga mlada osoba je nezaposlena, a korupcija i organizovani kriminal su i dalje problem, a za sve to je odgovoran i Tači
Specijalizovano vijeće Kosova (SVK), sa sjedištem u Holandiji i međunarodnim sudijama i advokatima, osnovano je 2015. da u skladu sa zakonom Kosova rješava slučajeve protiv bivših gerilaca OVK.
Sud je osnovan odvojeno od Tribunala UN za zločine u bivšoj Jugoslaviji, takođe u Hagu, koji je sudio i proglasio krivim mnoge srpske zvaničnike za ratne zločine u Hrvatskoj, Bosni i Hercegovini i na Kosovu.
Andrea Lorenco Kapusela, autor knjige “Izgradnja države na Kosovu”, kao jedan od problema vidi status suda, kojim u praksi skoro potpuno upravlja Evropska unija. Diplomate EU biraju njegove tužioce i sudije i oni nemaju siguran mandat, što ih čini ranjivim na politički uticaj, kaže Kapusela.
Kosovari smatraju da je SVK pristrasan i da se fokusira na njihove borce, a ne na Srbe koji su, u očima Kosova, počinili najviše ratnih zločina. Kapusela u članku za “Fajnenšl tajms” kaže da ni kredibilniji međunarodni ili hibridni sudovi koji su se bavili ratnim zločinima u bivšoj Jugoslaviji nisu uspjeli da u potpunosti zadovolje želju lokalnog stanovništva za pravdom, niti da riješe duboke razlike među bivšim protivnicima u vezi sa njihovom prošlošću.
U nekim balkanskim državama, ističe on, elite i građani i dalje duboko poštuju svoje “ratne heroje”.
Pozadina ovog suđenja leži u doktrini liberalnog intervecionizma koji je Zapad nekad favorizovao, kaže Kapusela, podsjećajući da je NATO 1999. pokrenuo vazdušne napade na Srbiju da zaustavi represiju režima Slobodana Miloševića nad Kosovarima.
Do 2008, zapadne sile su zaključile da je najbolje rješenje problema da se udovolji želji Kosova za nezavisnošću.
”Međutim, zahvaljujući uglavnom ruskom i kineskom protivljenju, Savjet bezbjednosti UN nije odobrio ni intervenciju NATO ni nezavisnost Kosova,” kaže Kapusela i podsjeća da pet članica EU još ne podržavaju Kosovo, kao ni Kina, Indija, Rusija i desetine drugih država, što sprečava njegovo članstvo u UN.
Ekonomija Kosova je najslabija na Balkanu, uprkos velikim prilivima strane pomoći, svaka druga mlada osoba je nezaposlena, a korupcija i organizovani kriminal su i dalje problem, kaže Kapusela, uz ocjenu da je za sve to odgovoran i Tači, koji je bio i na funkciji premijera i ministra spoljnih poslova Kosova.
”Sud koji će mu suditi je upostavljen zato što su UN i EU - koje su dijelile pravdu na Kosovu 1999-2008, odnosno 2008-2014 - ignorisale ozbiljne zločine. Ali 2011. godine, izvještaj Savjeta Evrope, koji je napisao švajcarski senator Dik Marti, rezimirao je dokaze o navodnim ratnim zločinima OVK i nasilnim metodama pomoću kojih su njeni lideri kasnije stekli političku i ekonomsku moć”, kaže Kapusela.
Dodaje da se EU povinovala pritisku i uz podršku SAD osnovala SVK.
”Promjena zapadne politike - sa tolerisanja loše vladavine kosovske elite na suđenje Tačiju i drugima - govori o nedosljednosti intervencije EU i SAD u ovom dijelu Evrope. Zapad je promijenio granice Srbije 2008. godine, a zatim proglasio granice Kosova nepovredivim. Spasili su Kosovo od Miloševića, a zatim gledali kako njihovi poslušni lokalni partneri pljačkaju novu državu”, ističe Kapusela.
On smatra da bi prioritet zapadnih sila sada trebalo da bude podrška programu za čistu vladu i inkluzivni ekonomski rast koji su prihvatili reformatori za koje su Kosovari glasali 2021.
”Umjesto toga, Zapad nadgleda suđenje koje vodi manjkavi sud. Moramo se nadati da će svako ko se bavi sličnim suđenjima i naporima za izgradnju institucija u Ukrajini biti bolje pripremljen”, zaključuje Kapusela.
Bonus video:
