Prazna stambena zgrada u mirnoj ulici se ispostavila kao savršeno mjesto za tri osumnjičena briselska napadača da naprave ekser bombe koje su korištene u napadima na stanicu metroa i aerodrom.
U zgradi koja se renovira, u blizini nije bilo komšija koje bi primijetile da unose ogromne količine hemikalija za domaćinstvo jakog mirisa, kao i paket eksera, da „spreme“ nepostojani bijeli eksplozivni prah poznat kao TATP, ili triaceton triperoksid, koji su kasnije upotrijebili u napadima, piše Rojters.
„Čak i da ih je neko zaustavio, mogli su reći da im materijal treba za renoviranje“, kaže Hasan Abid, zvaničnik lokalne skupštine, koji pokušava da utvrdi zašto vlasti nisu znale za ljude koji ilegalno žive na petom spratu. Pošto su se uselili prije dva mjeseca, belgijska braća Halid i Ibrahim el Bakraui su koristili stan u naselju Sharbek, gdje pretežno živi srednja klasa, kao laboratoriju sa skrovištem, odakle su Ibrahim i još dva muškarca u utorak ujutro krenuli taksijem na aerodrom da izvedu napade.
To što su izabrali jeftini eksploziv - između ostalog se sastoji od sredstva za otčepljivanje odvoda i acetona - očigledno poznavanje hemije i sposobnost da se smjeste u stanu koji je 15 minuta udaljen od aerodroma trebalo bi da posluži kao ključ o metodama Islamske države za pravljenje bombi. Istražitelji pokušavaju da odgonentnu kako je grupa sa sjedištem u Siriji napravila nasilnu mrežu radikalizovanih mladih Belgijanaca.
Laka dostupnost sastojaka, u poređenju sa vojnim eksplozivima koje više vole starije militantne grupe poput IRA u Sjevernoj Irskoj i baskijska separatistička ETA u Španiji, naglašava rizike od novih velikih napada širom Evrope, navodi Rojters.
Međutim, zbog potrebe za prostorom da bi se za nekoliko nedjelja proizvela veća količina TATP-a i rok trajanja finalne smješe od samo nekoliko dana, bombaši su ranjivi na intenzivnu potragu za njima. Francuska i belgijska policija su uspješno pronašle i neutralisale „fabrike“ bombi, posljednji put u pariskom predgrađu Aržantej u četvrtak.
Militanti su koristili lažni identitet i stanove koji se kod lokalnih vlasti vode kao neuseljeni da bi izbjegli provjeru prebivališta.
Briselska policija nije uspjela da na vrijeme nađe stan u Sharbeku, ali je bila tamo nedugo nakon napada, zahvaljujući taksisti koji je povezao trojicu napadača na aerodrom.
U stanu je nađeno 15 kilograma TATP-a i 180 litara hemikalija potrebnih za pravljenje bombi.
TATP je veoma nepostojan eksploziv. Rojters piše da su ga palestinski pobunjenici koji su sa njim eksperimentisali 1980-ih nazvali „majka sotone“ jer je bijeli kristalni prah lako aktivirati cigaretom, šibicom ili jakom toplotom.
Takođe vremenom gubi dejstvo, jer se hemikalije kvare.
Izgleda da je TATP, koji je korišten u londonskim bombaškim napadima 2005, napadima u Parizu 13. novembra, i nađen u nekoliko neuspjelih bombaških napada u Evropi od 2007, omiljeni eksploziv Islamske države.
Međutim, za razliku od švercovanog vatrenog oružja koje je takođe korišteno u pariskim napadima, TATP ne nudi laki trag evropskim obavještajnim agentima jer je sastojke lako kupiti u bilo kojoj lokalnoj prodavnici alata ili apoteci i rijetko privlači pažnju.
Pravljenje TATP bombe, iako je puno duži proces od eksploziva na bazi đubriva koji koriste drugi evropski ekstremisti, je jeftino i jednostavno, a na internetu je obilje video snimaka koje postavljaju zaljubljenici u hemiju. Otkrio ga je jedan njemački hemičar iz 19. vijeka i veoma je moćan, čak i u malim količinama, piše Rojters.
Svi sastojci - aceton kojeg ima u sredstvima za čišćenje, vodonik-peroksid za izbjeljivanje drveta i sumporna kiselina koja se koristi za otčepljivanje kuhinjskih cijevi - mogli su se ove nedjelje naći u jednoj briselskoj prodavnici alata za manje od 40 eura.
Mogu se dodati ekseri i šarafi da se pojača efekat bombe, a nakon toga se pakuju u torbe i kače za samobilačke pojaseve.
Skeneri na aerodromu ih ne detektuju pa se vlasti oslanjaju na pse tragače. Iako bombe mogu imati jak miris - taksista je rekao da je osjetio hemikalije dok je vozio bombaše - u utorak je bilo malo takvih pasa u dijelu za čekiranje na briselskom aerodromu, kada su napadači detonirali eksploziv sakriven u kolicima za prtljag, saopštilo je nekoliko očevidaca, uključujući radnika aerodroma.
Ehud Keinan, izraelski naučnik koji 35 godina proučava TATP, rekao je da samo četiri kilograma može izazvati razaranje poput onog u Briselu.
„Veoma ju je lako napraviti, nije kao konvencionalna bomba“, rekao je Keinan, dekan odsjeka z ahemiju na Tehnionu - izraleskom Institutu za tehnologiju u Haifi.
„Ne morate biti dio šire organizacije niti vam je potrebna obuka za to“.
Ipak, jedan od trojice osumnjičenih briselskih napadača, Nadžim Lašraui je, kako su prenijeli neki mediji, studirao elektromehaniku i isticao se u radu u laboratoriji. Islamska država u Iraku koristi ručno pravljeni eksploziv koji sadrži vodonik- peroksid, saopštio je Conflict Armament Research, organizacija koja istražuje upotrebu naoružanja u sukobima, iako nije utvrdila da se radi o TATP.
Pošto se ispostavilo da je „kalašnjikov“ oružje koje ID uglavnom koristi u Evropi u posljednje dvije godine, naročito u Parizu, EU je pojačala borbu protiv švercera oružja.
Međutim, kao piše Rojters, teže je suzbiti snabdijevanje TATP-om.
Evropska unija je 2014. usvojila novi zakon za svih 28 članica da bi ograničila reklamiranje i upotrebu hemikalija koje se mogu koristiti za pravljenje eksploziva, a u nekim slučajevima nalaže provjeru identiteta prilikom kupovine.
U Francuskoj se, međutim, prekursor eksploziva vodonik-peroksid prodaje legalno kao sredstvo za čišćenje bazenske vode, a niko ne pomišlja da zabrani odstranjivač laka za nokte.
„U apoteci u Briselu možete kupiti 50 mililitara acetona. Ako uđete u sto apoteka, možete ga nabaviti toliko puta više“, kaže Piter Njuport, izvršni direktor britanskog Udruženja hemijskih kompanija, koje je dio ekspertske grupe Evropske komisije za regulisanje prekursora.
„Te supstance javnost upotrebljava za puno korisnih stvari“.
Optuženi „novinar” vjerovatno misteriozni bombaš sa šeširom
Belgijske vlasti su juče optužile tri muškarca za terorizam, uključujući osumnjičenog koji je viđen na snimku bezbjednosne kamere sa dva bombaša samoubice na aerodromu neposredno prije nego što su detonirali eksploziv.
Tužioci su trećeg muškarca imenovali kao Fejsala C., a mediji identifikovali kao Fejsala Šefua i saopštili da je on osoba sa šeširom i u svijetloj jakni na fotografiji sa aerodroma, na kojoj trojica guraju kolica sa prtljagom.
Dvojica drugih koji su juče optuženi, Abubakar A. i Rabah N, terete se za terorističke aktivnosti i pripadnost terorističkoj grupi.
Šefua, za kojeg su mediji kazali da je nezavisni novinar, identifikovao je taksista koji je napadače odvezao do aerodroma 22. marta, objavio je list „Soar“.
Belgijski javni servis RTBF i drugi mediji, uključujući evropsku medijsku grupu RTL, objavili su da je Šefu bio u zatvoru zbog zavjere za ubistvo.
On je uhapšen ispred kancelarije federalnog tužioca u četvrtak veče i policija pokušava da utvrdi da li je osmatrao tu oblast zbog mogućeg napada na središte istrage.
Šefu nema nalog ni na Fejsbuku ni na Tviteru i malo toga se zna o njemu osim da je osuđen 2003, kada je imao 18 godina.
Na onlajn snimku iz 2014, vidi se kako izvještava o azilantskom centru u flamanskom gradu Stenokorzel, sjeveroistočno od Brisela. Šefu na snimku kaže da muslimanima nije dozvoljeno da poste tokom dana za ramazan i da je to kršenje ljudskih prava.
Dok djeluje sigurno pred kamerama, bivša supruga je opisala Šefua kao „tako čudnog“ u izjavi za belgijski dnevnik „Morgen“ pošto je uhapšen. Jedan komšija je rekao da je „noćna ptica“.
„Kad padne mrak, stalno se ide gore-dolje iz stana na posljednjem spratu gdje iznajmljuje studio“, rekao je komšija za „Morgen“.
Prilikom pretresa njegovog stana, oko pola kilometra od stanice podzemne željeznice Malbek koja je napadnuta u utorak, nije pronađeno oružje ili eksploziv.
Komšija je kazao da su istražitelji „skoro pet sati pregledali njegovu malu sobu“ i da su dovoljno pronašli da bi ga optužili.
Gradonačelnik Brisela Ivan Majer je izjavio za „Soar“ da je Šefu nekoliko puta privođen u parku gdje je tražioce azila koji su tamo kampovali navodio da se okrenu radikalnom ekstremizmu.
Samozvani frilens novinar je opasan, rekao je gradonačelnik, i zabranjeno mu je da posjećuje park.
Belgijske vlasti su otkazale za danas planirani „Marš protiv straha“ u napetoj prijestonici da bi ublažile pritisak na preopterećenu policiju.
„Bezbjednost naših građana je apsolutni prioritet“, rekao je organizator marša Emanuel Fulon.
Usljed sve više znakova da je napade u Briselu i Parizu izvela ista mreža, njemački zakonodavci su kazali da Evropa mora hitno poboljšati razmjenu informacija između bezbjednosnih agencija.
Uoči vikenda je uhapšeno devet osoba u Belgiji i dvije u Njemačkoj.
U Belgiji su u petak uhapšena tri muškarca, uključujući osumnjičenog koji je pogođen u nogu na tramvajskoj stanici u naselju Sharbek. On je identifikovan kao Abderaman A., a belgijske vlasti su saopštile juče da će ga zadržati još 24 sata.
Bonus video:
