Dioskini su hemijska jedinjenja koja sadrže atome hlora, ugljenika, kiseonika i vodonika koji su povezani na specifičan način. Tako molekul dioksina sadrži tri međusobno povezana prstena atoma.
Mada je poznato 419 vrsta srodnih hemijskih jedinjenja, pod pojmom dioksin najčešće podrazumijevamo najtoksičniji - TCDD. Brojni naučnici smatraju da se radi o jednom od najtoksičnijih hemijskih jedinjenja koji su ljudi proizveli te da je od njega otrovniji samo - nuklearni otpad.
Dioksini nastaju izgaranjem organskih otpadaka pri spaljivanju otpada, ali i kao nusprodukt u hemijskim procesima u organskoj hemijskoj industriji. Takođe su neželjen proizvod topljenja metala, izbjeljivanja papira, te proizvodnje nekih herbicida i pesticida. Nastanak dioksina takođe je zabilježen u nekim prirodnim procesima, poput šumskih požara i vulkanskih erupcija, ali je procenat tako nastalog dioksina neuporedivo manji od industrijske proizvodnje.
Uzrokuje brojne zdravstvene probleme, između ostaloga i više vrsta raka
Svjetska zdravstvena organizacija (WHO) je upozorila da kratkotrajna izloženost čovjeka visokoj koncentraciji dioksina može uzrokovati tzv. hlorne akne i tamne mrlje na koži te poremetiti funkciju jetre. Dugotrajna izloženost uzrokuje poremećaje imunološkog sistema, oštećenja u razvoju živčanog sistema, endokrinog sistema i reproduktivne funkcije. Hronično izlaganje dioksinu može izazvati nekoliko vrsta raka.
WHO također upozorava na dugotrajnost zadržavanja dioksina u okolini ili tijelu zato što se radi o vrlo stabilnim hemijskim jedinjenjima koja nisu razloživa u vodi, ali se zato razlažu u mastima i uljima pa se lakše talože u ljudskom tijelu. Uđu li u ljudski organizam oralnim putem, apsorbuju se 50 do 90 posto, a talože se u jetri i masnom tkivu.
90 posto ljudske izloženosti dioksinu dolazi hranom
Mehanizam djelovanja dioksina nije lako utvrditi jer doza koja može ubiti jednu životinju, drugoj neće naškoditi. Procjenjuje se da 90 posto ljudske izloženosti dioksinu dolazi hranom pa WHO zato ističe neophodnost kontrole prehrambenih proizvoda. Hrana se dioksinom može kontaminirati u svakom trenutku na putu od uzgajivača do stola pa se mora neprestano kontrolisati - od proizvodnje, prerade, distribucije do prodaje. Zasad najveće koncentracije dioksina u hrani izmjerene su u mliječnim proizvodima, nekim ribama i školjkama.
Po preporukama WHO-a, zaštititi se možemo smanjujući unos životinjske masti i punomasnih mliječnih proizvoda te obogaćivanjem ishrane voćem, povrćem i žitaricama.
Jedan od najpoznatijih primjera trovanja dioksinom je onaj bivšeg ukrajinskog premijera Viktora Juščenka kojem je dioksin podmetnut u hranu. Istoga dana mu je pozlilo, ali se ipak uspio oporaviti. Ipak, trovanje je ostavilo posljedice na njegovim unutrašnjim organima i licu.
Bonus video:
