Prije 20 godina, 12. avgusta 2000., slučajna eksplozija torpeda izazvala je potonuće ruske nuklearne podmornice Kursk, dragulja ruske Sjeverne flote, a sudbina 118 članova posade zarobljenih na 108 metara dubine držat će naciju bez daha punih devet dana, sve do tragičnog kraja i najveće katastrofe ruske postsovjetske mornarice, piše Hina.
Ruska podmornica K-141 Kursk, klase Oskar II bila je ponos ruske flote, koja je simbolizovala moć i snagu ruske mornarice. Stavljena u pogon 1994. godine, 154 metra dugačka nuklearna podmornica bila je aktivna manje od šest godina u trenutku kad je potonula.
Tog subotnjeg jutra prije 20 godina, podmornica opremljena s 24 rakete i 24 torpeda je učestvovala u pomorskoj vježbi u vodama Barentsovog mora, na granici Rusije i Norveške.
U 11:28 po lokalnom vremenu norveški seizmografi su zabilježili snažnu eksploziju, a dva minuta kasnije uslijedila je još jedna snažnija detonacija.
Prema opšteprihvaćenoj teoriji, vodonik-peroksid procurio je u pramčani odjeljak, što je dovelo do eksplozije torpeda i to je dva minuta kasnije izazvalo eksploziju svog naoružanja. Druga eksplozija imala je snagu oko šest tona TNT-a i bila je dovoljno velika da bude registrovana na seizmografima širom sjeverne Evrope.
Ruska mornarica locirala je podmornicu u nedjelju u zoru, no svaki radio kontakt s posadom je bio prekinut, primljena je tek jedna SOS poruka.
Podmornica na nuklearni pogon mogla je imati do 130 članova posade. U vrijeme tragedije u podmornici je bilo 118 mornara pod zapovjedništvom kapetana Genadija Lijačina. Većina članova posade bila je mlađa od 30 godina.
U nedjelju popodne jedna je mini podmornica krenula u izvidnicu, ali je motorom udarila u olupinu Kurska i morala je brzo izroniti na površinu.
Nesreću Kurska ruske su vlasti potvrdile tek dva dana kasnije, 14. avgusta, navodeći kao uzrok potonuća "tehničke probleme".
Mornarička komanda je saopštila da je eksplozija u odjeljenju za torpeda oštetila podmornicu koja se morala spustiti na dno, u međunarodnoj zoni na oko 150 kilometara sjeverno od ruske luke Severomorsk te da posada ima dovoljno kiseonika do 18. avgusta.
Rusija je takođe u prvom trenutku odbila ponuđenu spasilačku pomoć Britanaca, Norvežana i Amerikanaca, ali sa svojom zastarjelom opremom njihovi pokušaji spašavanja usred oluje bili su neuspješni pa su kasnije prihvatili međunarodnu pomoć.
Vjerovalo se da su neki preživjeli eksplozije te da su se premjestili u preostale odjeljke podmornice, no nivo kiseoniko dramatično je opadao.
Dana 21. avgusta norveški su ronioci nakon samo 30 sati uspjeli ući u podmornicu, ali bilo je prekasno. Unutrašnjost je bila potpuno potopljena. Svi ljudi na Kursku bili su zarobljeni u vodenom grobu, a ronioci su pronašli samo mrtva tijela.
Prema riječima stručnjaka, životi su mogli biti spašeni da su operacije spašavanja počele ranije.
Putin na ljetovanju
Nesreća podmornice Kursk dogodila se rano tokom prvog predsjedničkog mandata Vladimira Putina koji je u tom trenutku ljetovao u Sočiju, na Crnom moru.
Čekao je sve do 16. avgusta da bi dao prvu izjavu u kojoj je konstovao da je stanje "kritično", ali da Rusija "raspolaže svim potrebnim spasilačkim kapacitetima". Nakon telefonskog razgovora s američkim predsjednikom Bilom Klintonom taj bivši agent KGB-a će isti dan prihvatiti "pomoć od koga god došla".
Zbog potonuća podmornice i traljavih pokušaja spašavanja izazvao je kritike u medijima te bijes i frustraciju ne samo među porodicama stradalih pomoraca nego i kod cijele nacije, ali i širom svijeta.
"Od prvog trenutka ta je nesreća trebala biti glavni prioritet cijele države, počevši s predsjednikom", istaknao je tada dnevni list Izvestija. Mediji su vojni vrh optužili da laže te su se zapitali koja je cijena ljudskih života u postkomunističkoj Rusiji.
Putin je 18. avgusta saopštio da su šanse za spas posade "vrlo male, ali još uvijek postoje". I tada je odlučio konačno prekinuti ljetovanje i vratiti se u Moskvu.
Nakon što su norveški ronioci 21. avgusta ubili svaku nadu porodicama nestalih i javili tužnu vijest da preživjelih nema, 23. avgusta je proglašen dan žalosti. Porodice nestalih odbile su da prisustvuje službenoj ceremoniji u čast poginulih, a Putin je tada priznao da osjeća "krivicu za tu tragediju".
Rusko tužilaštvo pokrenulo je istragu koja je zaključena u maju 2002. bez imenovanja odgovornih, na veliko nezadovoljstvo ožalošćenih porodica. U zaključcima istrage stoji da je došlo do eksplozije torpeda koja je potom prouzrokovala eksploziju cjelokupnog naoružanja.
Pomorci nisu mogli biti spašeni i umrli su najkasnije osam sati nakon eksplozije, stoji u zaključcima službene istrage.
Channel One, televizijski kanal koji je tada bio u vlasništvu tajkuna Borisa Berezovskog, intenzivno je izvještavao o tom događaju, prozivajući vlasti za nekompetentnost u akciji spašavanja. Nespremnost i nepripremljenost u rukovođenju te katastrofe uporedili su s nesrećom u ukrajinskoj nuklearnoj centrali Černobil 1986.
Bonus video:
